بازار، گروه آب و انرژی: امروز (سه‌شنبه) ششمین نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) با حضور رئیس‌جمهور و وزیر نفت ایران در دوحه قطر برگزار می‌شود. قرار است ایران در بالاترین سطح در این نشست شرکت کند. به طوری دو روز پیش هم رئیس جمهور عازم قطر شده و امروز در دومین روز سفر خود در ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز شرکت و سخنرانی خواهد کرد.
به بهانه این سفر با حمید صالحی رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران به گفتگو نشستیم. او که معتقد است ایران از ظرفیت گازی خو به دلیل برخی ملاحظات سیاسی عملا استفاده نکرده است، روی صادرا ت به اروپا تاکید ویژه ای می کند. او که سرمایه گذاری در صنعت گاز و صادرات گاز به اروپا را از نظر اقتصادی توجیه پذیر می داند، گفت که آمارهای اعلامی نشان می دهد که دنیا با سرعت خیره کننده ای به سمت استفاده از گاز در حال حرکت است. به طوری که در ۲۰۲۰ مصرف گاز حدود ۲.۹ درصد افزایش یافت این در حالی است که رشد مصرف نفت در همین سال حدود ۱/۱ درصد و رشد مصرف زغال سنگ ۰.۹ درصد بود. به گفته این کارشناس انرژی، امروز خیلی از معادلات جهانی روی مساله انرژی تشکیل می شود با این وجود ما همچنان به مساله دیپلماسی انرژی بی توجه هستیم. متن کامل گفتگوی بازار با حمید صالحی رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران را در ادامه می خوانید:
به دنبال تنش های ایجاد شده بین روسیه و اوکراین، کشورهای اروپایی به‌شدت به دنبال منابع جایگزین گاز روسیه هستند. این در حالی است که کشورهایی همچون آمریکا، قطر و استرالیا ظرفیت مازادی برای عرضه ندارند
*بسیاری بر این باورند که نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز همانند اوپک از قدرت لازم برخوردار نبوده و نتوانسته مانند اوپک بازار جهانی گاز را رهبری کند. وضعیت حاکم بر بازار و همچنین رشد قیمت ها تا چه اندازه اهمیت این نشست را بالا برده است؟
شرایط امروز بازار گاز به شدت بحرانی است. آنگونه که آمارها نشان می دهد قیمت‌های گاز طبیعی نسبت به اواخر سال ۲۰۲۰ حدود ۲ برابر شده است. از طرفی بحران روسیه و غرب درباره اوکراین، عرضه این سوخت به اروپا را به‌طور جدی تهدید می‌کند. جالب است که بدانید دنیا با سرعت خیره کننده ای به سمت استفاده از گاز در حال حرکت است. به طوری که در ۲۰۲۰ مصرف گاز حدود ۲.۹ درصد افزایش یافت این در حالی است که رشد مصرف نفت در همین سال حدود ۱/۱ درصد و رشد مصرف زغال سنگ ۰.۹ درصد بود. همه این عوامل نشان دهنده اهمیت نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز است.
*برای ایران که یکی از دارندگان اصلی ذخایر گاز در دنیا محسوب می شود این نشست تا چه اندازه می تواند مهم باشد؟
به دنبال تنش های ایجاد شده بین روسیه و اوکراین، کشورهای اروپایی به‌شدت به دنبال منابع جایگزین گاز روسیه هستند. هم اکنون ۴۰درصد بازار گاز اروپا در اختیار روسیه بوده و این تهدید بزرگی برای کشورهای اروپایی بوده و به دنبال چاره ای برای کاهش وابستگی به یک کشور هستند. اروپایی ها به استرالیا و آمریکا که عضو GECF نیستند و همین‌طور قطر برای تامین گاز اضافی رجوع کرده‌اند، اما بیشتر کشورهای تولیدکننده می‌گویند ظرفیت مازاد کمی برای پر کردن این شکاف دارند. این در حالی است که ایران از ظرفیت بسیار فوق العاده ای برای تامین گاز اروپا برخوردار است.
تنش های ایجاد شده در بازار جهانی گاز فرصت ویژه ای را برای ایران ایجاد کرده که سهم خود را از بازار جهانی افزایش دهد. تاسف آور است که ایران با وجود اینکه دومین دارنده ذخایر گازی دنیاست سهمش از بازار جهانی کمتر از ۲ درصد است
*اما بسیاری از مسئولین در دولت های قبلی مدعی بودند که صادرات گاز به اروپا از نظر اقتصادی توجیه پذیر نبوده و ایران باید به دنبال افزایش سهم خود از بازار منطقه باشد؟
این ادعا که صادرات گاز به اروپا ازطریق خط لوله اقتصادی نیست، کاملا نادرست است. اتفاقا بر عکس آنچه ادعا می شود سرعت برگشت سرمایه در گاز بسیار هم بالاست. ایران با کمی سرمایه گذاری روی خطوط لوله خود می تواند به راحتی از دو مسیر گاز خود را به بازار اروپا برساند. در واقع از این طریق نه تنها درآمدهای ارزی خود را افزایش می دهد بلکه به نوعی قدرت سیاسی خود را در منطقه و حتی جهان بالا می برد.
*چرا پس با این وجود دولت های مختلف هیچ گاه به دنبال صادرات گاز به اروپا نبوده و همواره چشم خود را روی چنین بازاری بسته اند؟
دولت های قبلی همواره نگران این بودند که روسیه موافق حضور ایران در بازار گاز اروپا نباشد. اما برای این مشکل هم راه کار وجود داشت. می توانستیم با روسیه در این حوزه شریک شده و شرایطی را فراهم کنیم که روسیه هم در این پلن حضور داشته باشد. عقب ماندگی ایران در صنعت گاز چند دلیل عمده دارد یکی از آنها اقتصاد دولتی است. در سال های گذشته دولت ایران همواره تحریم بوده و امکان توسعه و رشد صادرات را نداشته است. از آن طرف هم برای حضور بخش خصوصی هم میدان فراهم نشده است.
بخش دیگری از عقب ماندگی صنعت گاز ما به ملاحظات سیاسی برمی گردد. برای من همواره این سوال وجود داشته که چرا در ۴۰ سال گذشته حتی یک بار هم آمادگی خود را برای صادرات گاز به اروپا اعلام نکردیم؟
بخش دیگری از عقب ماندگی صنعت گاز ما به ملاحظات سیاسی برمی گردد. برای من همواره این سوال وجود داشته که چرا در ۴۰ سال گذشته حتی یک بار هم آمادگی خود را برای صادرات گاز به اروپا اعلام نکردیم
*در حال حاضر صادرات گاز ما چقدر است؟
عملا ایران در اوپک گازی سهمی زیادی ندارد. ایران از نظر ذخایر گازی در رتبه دوم دنیا قرار دارد این در حالی است که سهم ما از تجارت گاز کمتر از ۲ درصد است. بسیار تاسف آور است که ترکیه بدون داشتن ذخایر گازی حالا به یکی از بازیگران در این صنعت تبدیل شده و نقش تعیین کننده در بازار دارد، اما ما تنها مقدار کمی صادرات به ترکیه و عراق داریم. قرارداد صادرات گاز به ترکیه که به زودی تمام می شود و تنها می ماند ۵۰ تا ۶۰ میلیون مترمکعب صادراتی که به عراق داریم. ما در سال های گذشته نه تنها برای توسعه صادرات خود برنامه ریزی نکردیم بلکه در تامین نیاز داخلی هم به چالش خوردیم. این در حالی است که اهمیت گاز در بازار جهانی در حال افزایش است به طوری که پیش بینی می شود که گاز کلیدواژه انرژی و ژئواستراتژی جهان در طول دو دهه آینده باشد. آمارهای موجود درباره رشد سرمایه گذاری در این صنعت به خوبی این ادعا را تایید می کند. در حالی که سرمایه گذاری در صنعت نفت روند کاهشی به خود گرفته در ۲۰۱۹ حجم سرمایه‌گذاری‌های جهانی روی توسعه گاز ۲.۷ برابر نفت بود. قیمت گاز همیشه بر پایه برابری ارزش حرارتی گاز نسبت به نفت (BTU) ارزش‌گذاری شده است. امروز اما قیمت نفت، دنباله رو قیمت گاز شده است. امروز خیلی از معادلات جهانی روی مساله انرژی تشکیل می شود با این وجود ما همچنان به مساله دیپلماسی انرژی بی توجه هستیم.
نظر شما