بازار؛ گروه استان ها- علی یگانه‌نسب: سرمایه‌گریزی یکی از شوربختی‌های اصفهان و برچسبی است که خودی و غیرخودی به این استان می‌زنند چرا که وجود بروکراسی اداری و قوانین دست و پا گیر و خشک سبب شده که سرمایه گذاران بومی و غیر بومی تمایلی به ماندن در اصفهان نداشته باشند و به استان‌های دیگر برای سرمایه گذاری سفر کنند.
چندی پیش بهنام ابراهیمی جانشین دبیر کل اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی اصفهان در یکصد و هفتمین جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی در این اتاق اظهار کرد: بر اساس ارزیابی انجام شده، اصفهان سرمایه‌گریزترین استان کشور است و کمترین رغبت برای ورود و بیشترین رغبت برای خروج سرمایه گذاران از آن دیده می‌شود.
شاخص‌های امنیت سرمایه‌گذاری در اصفهان جایگاه مناسبی ندارد
او با بیان اینکه شاخص‌های امنیت سرمایه‌گذاری در اصفهان جایگاه مناسبی ندارد و باید به این حوزه توجه ویژه شود، اضافه کرد: روند تغییرات شاخص امنیت سرمایه‌گذاری در تابستان جاری در کل کشور به‌طور تقریبی ثابت بوده اما وضعیت امنیت سرمایه‌گذاری در استان اصفهان بدتر شده است.
در شرایطی که اصفهان پیشران اقتصاد کشور است اما این سرمایه گریزی سبب پسرفت آن شده و این استان را تا گلو در مشکلات مختلف اجتماعی و اقتصادی غرق کرده است، به عبارتی برخی کارشناسان از احتمال زیاد مهاجرت پذیری از استان ابراز نگرانی می کنند و معتقدند تا زمانی که کلانشهر اصفهان که میزبان نیمی از جمعیت استان است، نتواند راهکاری برای برون‌رفت از بحران سرمایه‌گریزی پیدا کند، امید چندانی نیز به کلیت استان نمی‌توان داشت.
طبیعی است زمانی که عرصه برای سرمایه‌گذاران در کلانشهر اصفهان تنگ باشد، عرصه برای درآمدزایی مدیریت شهری تنگ‌تر می‌شود و توسعه شهر نیز نمی‌تواند در مسیر مطلوب خود قرار گیرد.
طبقه خلاق و صاحبان سرمایه‌های مالی از اصفهان رفته‌اند
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان در این خصوص در گفت و گو با خبرنگار بازار می گوید: نمی‌توان به موضوع سرمایه‌گریزی در اصفهان به‌صورت صفر و یکی نگاه کرد بلکه نگاه منطقی آن است که دریابیم اصفهان در هر شرایطی که از لحاظ سرمایه‌گذاری دارد، تابع شرایط محیطی است. تا زمانی که داده‌های مشخصی به سمت ما نیامده و کلان‌روندها با ارزیابی دقیق مورد بررسی قرار نگیرد نمی‌توان اظهارنظر کرد؛ بدین سبب پیش از هر نظری باید داده‌های واقعی را در اختیار داشته باشیم.
گرچه پروژه‌های توسعه ملی مانند فولاد مبارکه باعث شده بخشی از سرمایه‌ها جذب اصفهان شود اما در پی آن با جذب نیروهای کار، تغییرات جمعیتی ایجاد شده که باعث می‌شود سرمایه‌های خرد وارد این شهر و استان نشود
مصطفی نباتی نژاد، ادامه می دهد: با این وجود به عقیده من اصفهان، پایتخت پارادوکس‌هاست زیرا ظرفیت و زیرساخت‌های قابل توجهی دارد که متعلق به دهه‌های مختلف حیات آن است که بعضی از آنها نعمت و بعضی نقمت است.
نباتی‌نژاد با بیان اینکه به‌طور مثال پروژه‌های توسعه ملی مانند فولاد مبارکه باعث شده بخشی از سرمایه‌ها جذب اصفهان شود اما درپی آن با جذب نیروهای کار، تغییرات جمعیتی ایجاد شده که باعث می‌شود سرمایه‌های خرد وارد این شهر و استان نشود، اضافه می‌کند: از سوی دیگر بعضی از مسائل اقلیمی نیز با حضور این صنایع برای اصفهان ایجاد شده است و برخی آنها را یکی از عوامل تشدید مشکلات سرمایه گریزی در این استان می‌دانند.
وی تصریح کرد: گرچه برخی صاحبان صنایع می‌گویند که بارگذاری ویژه‌ای بر آب نداشته‌اند و عدد قابل توجهی از آب حوضه زاینده‌رود برداشت نمی کنند اما بعضی منتقدان با تکیه بر همین مسایل زیست محیطی تاکید می کنند که «توسعه این صنایع برای اقلیم اصفهان مناسب نیست».
او با اشاره به اینکه باید آنچه ادراک مردم در ارتباط با سرمایه گریزی است را حتما مورد توجه قرار دهیم حتی اگر یک خطای ادراکی باشد، اضافه می‌کند: به‌طور کلی این مداخله‌ها، پیامدهای اقلیمی و اجتماعی نامطلوبی را به وجود آورده است که اصفهان را سرمایه گریز کرده است؛ علاوه بر مسائل اقلیمی نوعی از سختی‌های بروکراتیک و دیوان‌سالاری‌های موجود نیز مزید بر علت شده و بخشی از طبقه خلاق و صاحبان سرمایه‌های مالی از اصفهان رفته‌اند.
بی‌ضابطه بودن حوزه سرمایه‌گذاری در بعضی شهرها نسبت به اصفهان باعث شده سرمایه‌های اصفهان به سمت این شهرها پرواز کند چراکه در شهرهای کوچک‌تر، هدف سرمایه گذاری بر منفعت‌های آنی استوار شده است
بی‌ضابطه بودن حوزه سرمایه‌گذاری در برخی شهرها و جذب سرمایه‌گذاران اصفهانی!
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان می‌افزاید: البته برخی معتقد هستند که بی‌ضابطه بودن حوزه سرمایه‌گذاری در بعضی شهرها نسبت به اصفهان باعث شده سرمایه‌های اصفهان به سمت این شهرها پرواز کند چراکه در شهرهای کوچک‌تر، هدف سرمایه گذاری بر منفعت‌های آنی استوار شده است. به‌طور مثال در اصفهان کد ارتفاعی پایین ساخت‌وساز است اما در شمال کشور کد ارتفاعی آزاد است و بدین ترتیب با استفاده از آرای کمیسیون ماده پنج، سرمایه‌گذاری در این شهرها به صرفه‌تر شده است.
نباتی‌نژاد به الگوهای جدید مشارکتی برای جذب سرمایه‌گذاران نیز اشاره کرده و اضافه می‌کند: معاونت مالی اقتصادی شهرداری اصفهان، استراتژی‌های خاص خود را در جذب اعتبارات مردم ارائه کرده و مورد نقد و نظر شورا قرار گرفته است؛ باید در روش‌های و قراردادهای مشارکتی تجدیدنظر شده و مشارکت‌های مدنی و جنس مشارکت‌کنندگان تغییر کند.
وی ادامه می دهد: در آینده برای مشارکت‌کنندگان خرد سازوکارهای مناسب مشخص شده و سهم آن از بودجه ۱۴۰۱ شهرداری اصفهان دو یا سه برابر شده است به‌حدی که اعتبارات مستمر و هزینه‌های جاری نیز به‌صورت مشارکتی و با تعریف مدل‌های نوین در بودجه گنجانده می‌شود.
مدیریت شهری چگونه در اکوسیستم کارآفرینی نقش‌آفرین است؟
کارآفرینی یک کودک نوپا در اداره شهرهای کشور است و اگر هیاهوی مدیران شهری را که در حد سخنرانی و شعار بر لزوم به کارگیری روش‌های کارآفرینانه کنار بگذاریم، تنها سه شهر کشور باقی می‌ماند که توانسته‌اند اولین گام‌های تحقق اکوسیستم کارآفرینی را بردارند و اصفهان یکی از آن‌هاست؛ با این وجود بیم این موضوع همیشه وجود دارد که با تغییر دوره‌های مدیریتی، اولویت‌ها نیز تغییر کند و اکوسیستم کارآفرینی اصفهان به حاشیه برود.
مصطفی نباتی‌نژاد در این خصوص می‌گوید: باید درباره گذشته حوزه کارآفرینی و سرمایه‌گذاری اصفهان، قضاوت دقیق و جامع داشت لذا نیاز است به دور از تعصب، جزئیات کامل این حوزه را به دست آوریم.
او اضافه می‌کند: در این راستا چندبار درخواست شده ستاد کارآفرینی گزارشی از فعالیت‌های خود به شورای شهر ارائه دهد اما به طور رسمی چیزی نیامده است و جزئیات دقیقی از این ستاد در مراحل طراحی، اجرا و پیمان‌سپاری‌ها نداریم بنابراین تا زمانی که داده دقیقی نداشته باشیم، نمی‌توان انتقادات را قبول کرد.
وی اضافه می کند: فارغ از این موضوع، هرکاری در مقطع شروع با سعی و خطا همراه است و در مسیر، بهبود موثر به‌دست می‌آورد؛ بدین ترتیب اقداماتی که در این سال‌ها در حوزه کارآفرینی شهری اصفهان رخ داده را می‌توان مثبت و موثر دانست اما برای ادامه آن یقینا باید با ارزیابی‌ها بهتر پیش رفت.
کسب و کار اشتراکی و حمایت مدیریت شهری از حوزه کارآفرینی
نباتی‌نژاد ادامه می‌دهد: در این مدت ایجاد فضاهای کار اشتراکی ترویج پیدا کرد در حالی که این کسب‌وکارها تا چند سال پیش برای شهر و کشور ما ناشناخته‌تر بود اما اکنون به حدی قابل شناخت شده که بخش خصوصی نیز وارد این موضوع می‌شود.
او می‌افزاید: اصفهان دارای بیش از ۲۰ فضای اشتراکی است که مالکان آن اغلب بخش خصوصی هستند و فضای رقابتی آن ایجاد شده است بنابراین مدیریت شهری از این پس باید پشتیبانی و حمایت‌های خود از حوزه کارآفرینی را به گونه‌ای دیگر رقم بزند مثلا شرایط برای خرید محصولات آنها فراهم شود تا کیفیت ارائه خدماتی که مردم از مدیریت شهری اصفهان انتظار دارند، با استفاده از این ظرفیت ارتقا پیدا کند.
شهرداری یک بازیگر از کل اکوسیستم کارآفرینی است و معاونت‌های حوزه کارآفرینی و اشتغال در هر نهادی نمی‌توانند تمام اکوسیستم را هدایت کنند؛ همانند فضاهای فرهنگی که نقش‌آفرینی یک نهاد به‌طور کامل امکان‌پذیر نیست. شهرداری باید نقش خود را به عنوان یک حامی و مروج ایفا کند تا زمینه‌ساز اقدامات بزرگ باشد
رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان معتقد است: شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در حوزه حمل‌ونقل، آتش نشانی و فضای سبز و دیگر وظایف شهرداری، کیفیت خدمات شهرداری را افزایش دهند بنابراین اینکه صرفا مکان موردنیاز این دست از شرکت‌ها تامین یا حمایت‌های مالی از آنها انجام شود، چندان معنادار نیست.
او می‌گوید: باید بدانیم که شهرداری یک بازیگر از کل اکوسیستم کارآفرینی است و معاونت‌های حوزه کارآفرینی و اشتغال در هر نهادی نمی‌توانند تمام اکوسیستم را هدایت کنند؛ همانند فضاهای فرهنگی که نقش‌آفرینی یک نهاد به‌طور کامل امکان‌پذیر نیست. شهرداری باید نقش خود را به عنوان یک حامی و مروج ایفا کند تا زمینه‌ساز اقدامات بزرگ باشد.
باید به این نکته دقت کنیم که پرداختن به موضوع سرمایه‌گریز بودن اصفهان یک موضوع چند بعدی است و پاسخ دادن به آن نیز می‌تواند چند بعدی باشد اما نکته مهم ثابت در این گردونه چند بعدی این است که باید جذب سرمایه‌های مولدی که پیامدهای نامطلوب محیط زیستی، فرهنگی و اجتماعی در پی ندارد و به توسعه پایدار اصفهان کمک می‌کند را در دستور کار قرار دهیم.
سرمایه‌گذار باید احساس کند هزینه‌ها نسبت به گذشته می‌شود
کارشناس ارشد مدیریت کسب و کار در این خصوص معتقد است: نمی‌توان به مقوله سرمایه‌گریزی به شکل تک بعدی نگاه کرد و موارد متعددی مانند نبود نقشه جامع سرمایه‌گذاری، نرخ تورم بالا، ناکارآمدی بازار، نوسانات ارزی، قوانین و مقررات مزاحم و ناکارآمدی بازار سرمایه در تامین مالی پروژه‌های سرمایه‌گذاری از جمله مسایل تاثیرگذار در این امر است.
مهناز السادات مصطفوی در گفت و گو با خبرنگار بازار می‌گوید: این نوع زیرساختها در ابتدای امر باید فراهم و مشکلات مورد اشاره رفع شود و سپس به فکر آن باشیم که سرمایه‌گذاران را به شهر جذب کنیم چون ما در شهری زندگی می‌کنیم که کمبود سرمایه نداریم اما وجود موانع در مسیر باعث می‌شود که برای جذب سرمایه‌ها ناکام بمانیم.
محدود کردن افراد خلاق و کارآفرین، عامل سرمایه‌گریزی
وی ادامه می دهد: تا زمانی که مدیریت شهری بستر حضور افراد خلاق و کارآفرین را محدود کند، خود عامل سرمایه‌گریزی است بنابراین باید ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان دیده شده و در راستای رفع نیاز و تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی آنها اقدام شود.
تا زمانی که مدیریت شهری بستر حضور افراد خلاق و کارآفرین را محدود کند، خود عامل سرمایه‌گریزی است بنابراین باید ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان دیده شده و در راستای رفع نیاز و تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی آنها اقدام شود
مصطفوی با تاکید بر اینکه کمبود تجربه، دانش و مهارت در حوزه مدیریت شهری و آینده‌نگر نبودن مدیران باعث دلسردی سرمایه‌گذاران می‌شود، ادامه می‌دهد: شهرداری می‌تواند با ارائه بسته‌های تشویقی و امکانات مضاعف شرایطی را فراهم کند که سرمایه‌گذار هر بار احساس کند بخش سنگینی از هزینه‌ها نسبت به گذشته حذف شده است تا بدین صورت جذب سرمایه‌گذاری خاص در شهر محقق شود.
او اضافه می‌کند: تا زمانی که مدیریت شهری بستر حضور افراد خلاق و کارآفرین را محدود کند، خود عامل سرمایه‌گریزی است بنابراین باید ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان دیده شده و در راستای رفع نیاز و تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی آنها اقدام شود.
کارشناس ارشد مدیریت کسب و کار می‌افزاید: شهرها و مسائلی که مبتلا به آن هستند ایجاب می‌کند که با رویکردی جدید تحت عنوان «کارآفرینی شهری» به تعامل اجزای مختلف یک شهر نگاه کرده و با استفاده از ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل آن در خصوص کم کردن مشکلات شهری گام برداریم.
این کارشناس ارشد مدیریت کسب و کار اضافه می‌کند: نظام اداری یک شهر از بسترهای اصلی رشد و توسعه آن بوده و روش‌ها و رویکردهای کارآمد و انعطاف‌پذیر می‌تواند به یک سلاح برای شهرها تبدیل شود بنابراین تعامل ارکان مختلف مدیریت شهری با تمام ذی‌نفعان به معنای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های مختلف شهر است.
شهرداری زمینه مشارکت بخش خصوصی را فراهم کند
او با تاکید بر اینکه کارآفرینی الگویی برای سازگاری با شرایط جدید را به وجود آورده و گروه‌های فعال در صحنه اقتصاد شهری یعنی مصرف‌کننده، تولیدکننده و سرمایه‌گذار را در چرخه خود به کار می‌گیرد، می‌گوید: اتخاذ رویکردهای کارآفرینانه با وجود ناکارآمدی‌هایی که در ساختار اداره شهر است، امری سخت خواهد بود با این حال سازمان‌های کارآفرین که شهرداری نیز می‌تواند یکی از آنها باشد، توانایی آن را دارند که ضمن ارتقای کارآمدی و بهره‌گیری بیشتر از موقعیت‌ها و امکانات موجود زمینه مشارکت بخش خصوصی و غیردولتی را فراهم کنند.
او با تاکید بر اینکه شهرداری باید نقش کلیدی را در اکوسیستم کارآفرینی شهر ایفا کرده و مدیریت شهری باید برای حمایت و پیاده‌سازی ایده‌های کارآفرینانه قدم بردارد، می‌گوید: تشکیل یک ستاد با هدف به روزرسانی ایده‌های مختلف در زمینه کارآفرینی با خدمات تعریف شده نیز یک ضرورت است که انتظار می‌رود مدیریت شهری اصفهان با نگاه ویژه‌تری به این جایگاه نگاه کند.
این کارشناس ارشد مدیریت کسب و کار می‌گوید: این ستاد می‌تواند از راه مشاوره دادن و حمایت‌های مالی و اعتباری و آموزش در سطوح مختلف گرفته تا اصلاحات ساختاری، تجهیز منابع و اعطای وام و تسهیل اخذ اعتبار مستقیم از بانک‌ها به توسعه فرهنگ کارآفرینی کمک کند و نیروهای کارآمدتر وارد اقتصاد شهری شوند.
مصطفوی با بیان اینکه در سند ۲۰ ساله ملی صرفا به تحول اشاره شده اما چون و چرای آن مشخص نیست، بدین سبب ممکن است شهرها اصلا لزومی برای تحول در خود نبینند، می‌افزاید: اگر دغدغه تحول وجود دارد، باید دیوان‌سالار بودن، مشارکت‌پذیری و مشارکت‌جویی پایین و تمرکزگرا، انعطاف ناپذیر و پر پیچ و خم بودن نظام اداری در شهرداری تا حد امکان برطرف شود.
جذب سرمایه‌های خارجی ۱۵ کشور همسایه
اگر چه سیاست‌های محلی تا حد زیادی تابع سیاست‌های ملی است اما شهرها و استانها می‌توانند اثرات سیاست‌های کلی را بر جذب و فرار سرمایه‌گذاران کاهش یا افزایش دهند.
امیررضا نقش معاون استاندار اصفهان در گفت و گو با خبرنگار بازار، در این خصوص اظهار می‌کند: استان اصفهان دارای ظرفیت‌های صنعتی بی‌بدیلی است که می تواند مورد توجه جدی سرمایه گذاران باشد.
وی با بیان اینکه باید در راستای جذب سرمایه‌گذاران به جای فرار سرمایه ها از اصفهان تلاش کنیم تا میزان اشتغال نیز از این طریق افزایش پیدا کند، می‌افزاید: سرمایه‌گذاری داخل و خارج استانی در افق هدف ما قرار دارد که در این راستا نیازمند همیاری همه نهادها برای ایجاد مشوق‌های لازم سرمایه گذاران هستیم.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اصفهان با تاکید بر اینکه سرمایه گذاری خارجی با ۱۵ کشور در همسایگی ایران مورد توجه جدی ما قرار دارد و با برخی کشورها رایزنی شده است، تاکید می‌کند: سرمایه گذاری برای سه طرح خودروی برقی با چین، صنعت فرش افغانستان و یک طرح با ترکیه به ارزش ۳۵ میلیون دلار انجام شد و امیدواریم سایر طرح‌ها نیز هرچه سریع‌تر اجرا شود.
وی اضافه می‌کند: با توجه به دیگر طرح های پیش رو تا پایان سال امیدواریم میزان سرمایه گذاری خارجی استان اصفهان به یک میلیارد دلار برسد.
نقش با بیان اینکه یک هزار و ۶۰۰ طرح نیمه تمام صنعتی در استان اصفهان داریم که باید حمایت‌های بانکی را برای اتمام آنها جلب کنیم، گفت: اغلب این طرح‌ها تا ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
توسعه صنایع مخرب، زنگ پایان حیات در کلانشهر اصفهان
وی با اشاره به اینکه واحدهای نیمه تمام صنعتی می توانند از تسهیلات سرمایه ثابت استان اصفهان برای تکمیل استفاده کنند، تصریح کرد: دستگاه‌های اجرایی مصوبات کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید را جدی بگیرند و ما نیز تلاش داریم با استفاده از تبصره ۱۸ منابع بانکی به تکمیل این طرح‌ها کمک کنیم.
اگر با دقت توجه کنیم، با توسعه صنایع مخرب محیط زیست، زنگ پایان حیات در کلانشهر اصفهان به صدا درآمده است و شاید تنها راه رهایی از غول آلودگی و بی‌آبی رفتن به سمت فناوری‌های نوین، توسعه زیرساخت‌های حوزه کارآفرینی و حمایت از پروژه‌های تولیدی همسو با اقلیم اصفهان باشد.
اصفهان می‌تواند با ارتقای اکوسیستم کارآفرینی خود، نقطه اتکای تازه‌ای برای توسعه پیدا کرده و نقطه امنی برای جذب سرمایه‌های خارجی باشد حال باید منتظر نشست و دید که آغوش مدیران برای جذب کارآفرینان و طبقه خلاق جامعه تا چه اندازه باز است.
نظر شما