ایران، روسیه و مناسبات استراتژیک و تاریخی

مصطفی طاهری؛ بازار: پس از فروپاشی اتحاد شوروی، فدراسیون روسیه همچنان همسایه ماست، گو این که ما مرز مشترکی با این کشور نداریم و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز که به لحاظ فرهنگی و تاریخی با ایران نزدیکترند اکنون حائل بین روسیه و ایران هستند، اما از یاد نبریم که این تغییر استراتژیک از اهمیت روابط ایران و روسیه کم نمی کند. روسیه کشوری استثنایی است. و بنابراین باید به صورت ویژه آن را تحلیل نمود.

بزرگترین پهنه جغرافیایی جهان، با منابع طبیعی وسیع از جمله ذخائر نفت و گاز و زغال سنگ و معادن فلزات نادر، دسترسی به دریاها و اقیانوسهای متعدد و جمعیت نسبتا کم، ارتش قوی و بازیگر در فضا و تولید کننده سلاح های پیشرفته در کارنامه این کشور است. روسیه یک کشور اقتدارگراست. رهبران این کشور تجربه تلخی از دوران پس از فروپاشی و نزدیک شدن به غرب دارند. دوره یلتسین باعث سقوط اقتصاد، رشد تورم، بیکاری زیاد، و جنگ های داخلی گردید.

جنگی که به کشته شدن بیگناهان در چچن، مسکو، و داغستان انجامید. پوتین به بهانه مبارزه با تروریسم و بازگردانی اقتصاد روسیه به روزهای اتحاد شوروی به کرملین آمد. در روزهای آخر زمامداری یلتسین وضع آنقدر بد بود که بازگشت به دوره قبل که به دلیل وخامت اوضاع رژیم شوروی از هم فروپاشید، از آرزوها و آمال مردم روسیه شده بود.

منابع سرمایه ای، وزارت خانه ها، شرکتها، کارخانجات بزرگ، و بانک ها با دخالت کشورهای غربی و شرکت های بین المللی به تاراج برده شده و به اصطلاح خصوصی گردیدند. پوتین با اندیشه های ملی گرایانه به تدریج اقتصاد روسیه را بهبود بخشید. پوتین برای مقابله با نفوذ خزنده ناتو به مرزهای روسیه چاره ای جز حمله نظامی و اشغال شبه جزیره کریمه در ۲۰۱۴ ندید.

از آن زمان روابط غرب و روسیه در کش و قوس است. اینک پس از سفر آقای رئیسی اسناد همکاری های مشترک بین دو کشور به توافق رسیده.

● مقدمات نهایی شدن سند جامع همکاری‌های مشترک

● فعال سازی کوریدو شمال- جنوب بین ایران و روسیه

● هدفگذاری ۱۰ میلیارد دلار برای گسترش روابط اقتصادی

● انجام مبادلات با پول ملی دو کشور

● توافقنامه‌های دفاعی، هوا-فضا این توافق ها برای همکاری مناسبند، بخصوص زمانی که در نظر داشته باشیم که روسیه می تواند بازاری برای کالاهای کشاورزی، باغبانی، و محصولات صنعتی با فنآوری های متوسط باشد. از لحاظ سیاسی نیز دو کشور در مسائل منطقه ای از جمله طرفداری از دولت سوریه، مسئله نگاه به شرق، و مخالفت با یکجانبه گرایی آمریکا متفق القول هستند.

از لحاظ آموزشی نیز ما می توانیم با دانشگاه ها، فرهنگستانها، و مراکز پژوهشی روسیه کار کنیم. علیرغم تاریخ تلخ گذشته، می توانیم روابطی متوازن با روسیه داشته باشیم.

در دو بخش انرژی و آموزش عالی. فراموش نکنیم یکی از دلایلی که قیمت نفت را از هر بشکه برنت ۱۵ دلار در ۲۰۲۰ به ۸۸ دلار در امروز رساند همکاری روسیه و اوپک در چارچوب اوپک پلاس بوده است. نتیجه گیری آن است که ایران باید برای آینده خود اهداف درازمدت مبتنی بر توسعه پایدار داشته باشد.

استراتژی های مناسب برای چنین اهدافی داشتن رابطه نزدیک و همه جانبه با دیگر کشورها بخصوص همسایگان است. سیاست گذاری صحیح آن است که جامعه روش های ازدیاد تجارت ایران با پیرامونش را دنبال کند. برنامه ریزی مبتنی بر سیاست گذاری ها حکم می کند که با روسیه به صورت متوازن واردات و صادرات داشته باشیم. در این بخش نباید از همکاری های آموزشی نیز غافل بود.