بازار؛ گروه استان ها: گلستان از جمله استان‌هایی است که مردم آن هر چند سال یکبار وضعیت ناخوشایند سیل را به چشم دیده و خسارت مالی و جانی آن را با تمام وجود لمس کردند.
این بارش‌های آسمانی در بسیاری مواقع، به جای وفور نعمت، خسارات زیادی برای مردم این منطقه به دنبال داشته است. به اعتقاد کارشناسان عامل رویدادهای ناخوشایندی نظیر سیل و آبگرفتگی‌های جدی در شهرستان‌های مختلف استان ظرف دو دهه اخیر تجاورز انسان به حریم طبیعت بوده است.
قطع بی‌رویه درختان، ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم و بستر رودخانه، برداشت شن و ماسه از رودخانه وعدم لایروبی رودها از جمله مواردی است که منجر به خشم طبیعت شده است. حمید شجاع رستگاری کارشناس مدیریت منابع آب در این گفتگو بیشتربرایمان از دست بردن انسان بر طبیعت و عواقب آن می‌گوید.
* راهکارهای مقابله با سیل چه مولفه‌هایی است؟
لایروبی رودخانه‌ها از جمله مواردی است که به کنترل سیلاب کمک می‌کند زیرا با انجام لایروبی، عمق رودخانه افزایش می‌یابد و درصورت‌عدم لایروبی، عرض رودخانه افزایش یافته و هنگام سیلاب با خارج شدن رود از مسیر اصلی خودش حوادث ناخوشندی را به وجود می‌آورد. در چنین شرایطی احتمال ورود آب به مزارع و یا منازل مسکونی محتمل است. موضوعی که در سیل آق قلا به صورت ملموس، گلستانی آن را احساس کردند.
نکته بعدی چرخش رودخانه یا می‌اندرینگ یا همان حرکت مارپیچی رودخانه است بسیار اهمیت دارد چراکه این چرخش منجر به صرف زمان بیشتر و به نوعی کاهش سرعت آب در زمان تشکیل سیلاب می‌شود و از طرفی هرچه پیچ و خم مسیر رودخانه کمتر باشد، آب با شدت بیشتری جاری خواهد شد.
چرخش رودخانه یا همان حرکت مارپیچی بسیار اهمیت دارد چراکه این چرخش منجر به کاهش سرعت آب در زمان تشکیل سیلاب می‌شود؛ از طرفی هرچه پیچ و خم مسیر رودخانه کمتر باشد، آب باشدت بیشتری جاری خواهد شد
وجود آبرفت‌ها از موارد دیگری است که بیشترین نگرانی را در زمان شدت سیلاب‌ها به همراه دارد زیرا آب با سرعت، لایه و رسوبات را با خودش حمل می‌کند؛ پدیده‌ای که در بسیاری از مواقع منجر به خسارت می‌شود. یکی از بهترین راهکارهای مقابله با سیل یا آبگرفتگی برای مناطقی مانند گلستان شناسایی سدهای زیرزمینی و هدایت آب به سمت این سدهاست. تا آب در این مناطق با نفوذ بالا به زیرزمین بنشیند. این اقدام به جز هدایت سیلاب در نقاط کم خطر کمک به سفره‌های آب زیرزمینی هم می‌کند.
* برداشت شن و ماسه تاثیری در سیل دارد؟
هر چیزی که از حالت طبیعی آن را خارج کنیم دستبرد به طبیعت محسوب می‌شود. برداشت بیش از اندازه شن و ماسه از رودخانه‌ها دستبرد به طبیعت است زیرا وقتی شن و ماسه از رودخانه برداشت می‌کنیم در واقع به بستر و می‌اندرینگ یا چرخش مارپیچی رودخانه دست بردیم و فضای پیچش آب را با برداشت شن و ماسه حذف کردیم. در این حالت سرعت آب هنگام سیل افزایش می‌یابد.
هرچند که برداشت شن و ماسه تاحد استاندارد به کاهش سیلاب کمک می‌کند زیرا عمق رودخانه در برخی قسمت‌ها بیشتر شده و کمک به حفظ سیلاب و کاهش سرعت آب می‌کند.
احتمال وقوع رانش در روستای زیارت به دلیل ساخت و سازهای بی‌رویه و به دور از کارشناسی، بعید نیست
* دیواره‌سازی رودخانه کمک به کاهش خسارات سیل می‌کند؟
دیواره‌سازی رودخانه‌های مسیر شهری کار درستی است این مسئله اغلب در پهنه‌بندی سیلاب و حریم رودخانه دارای اهمیت است که این هم اغلب مواقع در حوزه شهری رعایت نمی‌شود. انجام کانال کشی به دلیل‌عدم تغییر مسیر رودخانه است شاید دیوارسازی بیشتر به این دلیل است که مسیر رودخانه بر اساس طبیعتش به مرور زمان، تغییر می‌یابد که با دیواره‌سازی ندهد سعی در کنترل این تغییر می‌کنیم. ولی این امر، توجیحی برای‌عدم رعایت حریم بستر رودخانه نیست.
ضمن اینکه تنشی که سازه‌های ساخته شدن در حریم رودخانه ایجاد می‌کنند هم نگران کننده است. برخی سازه‌ها در شهرهای استان در مجاور رودخانه ساخته شده که احتمال ایجاد آب شستگی هم می‌رود.
مشابه چنین اتفاقی برای روستای چه جا در سنوات گذشته پیش آمد. ساخت و سازهای سنگین که در روستای چه جا به خاک تحمیل کردند باعث رانش و آب شستگی خاک شد. معمولا طبیعت با حوصله کار خودش را انجام می‌دهد و این اتفاقات در گذر زمان رخ خواهد داد.
وقوع چنین اتفاقی برای روستای زیارت هم به دلیل ساخت و سازهای بی‌رویه و به دور از کارشناسی، بعید نیست. ما باید ظرفیت‌ها را بشناسیم و میزان حباب و تنش ساختمان را بدانیم؛ بی‌توجهی به این موارد منجر به وقوع اتفاق‌های ناخوشایندی در آینده خواهد شد
* شیرین‌سازی آب دریا راهکاری است که مسئولان استان برای مقابله به کم آبی مطرح کردند، این اقدام آسیبی به طبیعت وارد می‌کند؟
موضوع خیلی ساده‌تر از این حرفا به نظر می‌رسد و نیاز به صرف هزینه چند صد میلیاردی و صرف زمان طولانی نیست. گفته شده این راهکاری در حوزه کشاورزی است در حالی که راه حل ساده‌تری هم وجود دارد. با توجه به شرایط آب و هوایی و تغییر شرایط اقلیم منطقه به نظر می‌رسد زراعت پنبه که در گذشته پدرانمان در این خطه انجام می‌دادند یا کشت محصولات کم آب بر در مقایسه با محصولات پرآب بری نظیر شالی، هندوانه یا مرکبات می‌توانند ضمن رشد اقتصادی استان، کمک به خشکسالی ایجاد شده در منطقه کند. تولید محصولات از روش دیم و آبیاری نوین هم از دیگر راه‌هایی است که می‌توان از آن بهره جست. مشکل اینجاست که ما از علم بسیار عقب هستیم و تلاشی هم برای به روز شدنمان نمی‌کنیم.
نظر شما