تهمینه غمخوار؛ بازار: چندی پیش، سفیر ایران در عمان در خصوص روابط تجاری ایران و عمان اعلام کرد که علیرغم محدودیت های ناشی از ویروس کرونا، طی شش ماه اول سال جاری، صادرات ایران به عمان ۶۹ درصد و حجم مبادلات تجاری دو کشور(سرجمع صادرات و واردات)، به میزان ۵۰ درصد رشد داشته و در شش ماه اول سال ۱۴۰۰، به میزان حدود ۵۰۰ میلیون دلار رسیده و تا پایان سال جاری به بیش از یک میلیارد دلار خواهد رسید.
علی نجفی در رابطه با میزان تعاملات تجاری تهران و مسقط و فعالیت های انجام شده برای گسترش آن با بیان این که روابط تجاری مستقیم میان ایران و عمان، حائز اهمیت است، تصریح کرد که مناسبات همسایگی دو کشور و امکانات حمل و نقل دریایی، جریان مستقیم صادرات و واردات میان ایران و عمان را توجیه پذیر ساخته است.
در همین راستا و بر اساس اهمیت روابط ایران با همسایگان خود، خبرنگار بازار گفتگویی را با «ساسان زاهدی» کارشناس مسائل بین المللی حمل و نقل در خصوص روابط تجاری و حمل و نقلی دو کشور ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
«ساسان زاهدی» در ابتدا گفت: روابط اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران با همسایگان جنوبی و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، فراز و نشیب‌های مختلف و گوناگونی را در ادوار مختلف تجربه نموده است.
وی افزود: در این میان باید خاطر نشان کرد که اهمیت یافتن روابط و مناسبات حمل و نقلی و تجاری برخی از کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس نظیر امارات متحده عربی و خصوصاً دبی و یا قطر، عمدتاً پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، محقق شده و دلیل آن نیز، به واسطه درگیری ایران در جنگ تحمیلی و پس از آن نیز، به واسطه محدودیت منابع و مشکلات سیاسی تحمیل شده از جانب آمریکا بوده است؛ به گونه‌ای که اهمیت فرودگاه‌های دبی و دوحه و نیز نقش لجستیکی و تجاری امارات و بندر جبل علی در چهار دهه اخیر، قابل قیاس با قبل از آن نمی‌باشد.
این کارشناس اضافه کرد: در بین کشورهای همسایه جنوبی، شرایط کشور عمان (با نام رسمی سلطنت عمان)، از جهاتی خاص با سایر کشورهای جنوب خلیج فارس متفاوت می‌باشد. گرچه عربستان همواره تلاش داشته که با ایفای نقش برادر بزرگتر برای کلیه کشورهای واقع در شبه جزیره عربستان، خود را به عنوان یک قدرت منطقه ای نشان داده و اراده و نظر خود را بر سایر کشورهای واقع در شبه جزیره تحمیل نماید، اما شرایط عمان در این میان با برخی کشورهای دیگر، متفاوت و متمایز است.
ساسان زاهدی ادامه داد: امارات که یکی از شرکای مهم اقتصادی و تجاری ایران در منطقه و جهان می باشد، در سالهای اخیر نشان داده که بیش از پیش درگیر تبعیت و پیروی از سیاستهای منطقه ای عربستان سعودی شده که نمونه آن را در همسویی و همکاری امارات با عربستان در جنگ با یمن از سال ۲۰۱۵، درگیر شدن با قطر در سال۲۰۱۷، همکاری با عربستان در قضیه لیبی و اخیراً نیز در به رسمیت شناختن رژیم جعلی و غاصب صهیونیستی می‌توان مشاهده نمود.
وی گفت: موارد فوق که جنبه سیاسی بارزی داشته اند، در نحوه تعامل و رفتار اقتصادی و تجاری امارات با ایران نیز به نحوی و البته با تأخیر خود را نشان داده است. (گرچه در ماههای اخیر و به دنبال گرفتار شدن بیش از بیش عربستان در باتلاق یمن و نیز تغییر اولویت نظامی آمریکا در دوران ریاست جمهوری بایدن از خلیج فارس به جنوب شرق آسیا و پیرامون چین، شاهد تغییر نسبی رفتار و مواضع عربستان و خصوصاً امارات در قبال ایران بوده ایم).
کارشناس مسائل بین المللی حمل و نقل اذعان کرد: کشور عمان نیز مانند بسیاری از کشورهای واقع در شبه جزیره عربستان، دارای مخازن و منابع هیدروکربوری و نفت و گاز می باشد و نقش صنعت نفت و گاز و صادرات نفت در اقتصاد این کشور، حائز اهمیت است. البته میزان تولید و صادرات نفت این کشور در مقایسه با سایر کشورهای خاورمیانه نظیر عربستان، کویت، امارات، عراق و ایران، کمتر است. با این وجود و با توجه به جمعیت کمتر از پنج میلیون نفر، اما این کشور توانسته در تأمین رفاه و توسعه خود نقش آفرین باشد.
این کارشناس گفت: در تبیین وضعیت اقتصادی عمان نیز باید خاطر نشان نمود که این کشور با تولید ناخالص داخلی سرانه (اسمی) برابر ۱۹ هزار دلار، رتبه ۲۱ جهان را در سال ۲۰۲۰ داشته است. (همین شاخص یعنی سرانه تولید ناخالص داخلی به قیمت اسمی برای سال ۲۰۲۰ برای ایران حدود ۲۳۰۰ دلار براساس نرخ ارز غیر رسمی برآورد شده است. البته بر اساس نرخ ارز رسمی، این شاخص برای ایران حدود ۷۲۰۰ دلار می باشد.)
وی افزود: تفاوت جمعیتی عمان با سایر کشورهای شبه جزیره و سابقه تنوع بیشتر قومیتی در منطقه عمان که شاهد حضور آسیایی ها، آفریقایی ها، بلوچها، هندی ها و ... در کنار اعراب می‌باشد و نیز تفاوت مذهبی غالب در عمان با سایر کشورهای شبه جزیره، به همراه موقعیت خاص جغرافیایی این کشور، شرایط متفاوتی را فراهم نموده است که با شناخت بهتر و دقیق تر از آن، می‌توان بستر لازم برای توسعه مناسبات اقتصادی و حتی فرهنگی را میان دو کشور فراهم نمود.
زاهدی یادآور شد: کشور عمان، سرزمینی دو پاره است به گونه‌ای که بخش کوچکی از آن، در منتهی الیه شمال شرق کشور امارات، در حاشیه جنوبی تنگه هرمز و مقابل جزایر قشم و لارک ایران واقع شده است. (این منطقه که مسندم نامیده می‌شود، کمترین فاصله مکانی را با ایران دارا می باشد به گونه‌ای که فاصله آن با بندرعباس حدود ۱۱۰ کیلومتر با جزیره قشم نیز حدود ۶۰ کیلومتر می‌باشد). البته مسندم ارتباط زمینی با قسمت اصلی (mainland) کشور عمان ندارد.
این کارشناس گفت: قسمت اصلی خاک کشور عمان، در جنوب دریای عمان و غرب دریای عرب (بخشی از اقیانوس هند) واقع شده است و با نگاهی به مسیر اصلی کشتیرانی از شرق (آسیا) به غرب (اروپا)، اهمیت موقعیت عمان برای نظام تجارت جهانی (به عنوان کشور واقع در میانه شرق و غرب) به خوبی خود را نشان می‌دهد. همین امر موجب شده بود که چشم طمع استعمارگران اروپایی نظیر پرتغالی‌ها و بعداً انگلیسی ها همواره به سواحل عمان و سواحل یمن اندوخته شده باشد و ایجاد پایگاه‌های نظامی و دریایی، در زمره اهداف راهبردی کشورهای استعمارگر قرار داشته است.
زاهدی بیان کرد: در ادامه موارد قبل، باید خاطر نشان کرد که با عنایت به تجربه حدود چهار دهه همکاری تجاری و حمل و نقلی میان ایران با امارات و با توجه به لزوم تنوع بخشیدن به شرکای اقتصادی و مسیرهای صادراتی کشور، عمان از ابعاد و جهات مختلف، از پتانسیلهای مطلوبی برای در نظر گرفته شدن به مثابه یکی از شرکای تجاری ایران برخوردار است و اصولاً پیش نیاز اصلی فراهم شدن امکان تجارت پایدار میان دو کشور، کاهش هزینه مبادله و بالاخص کاهش هزینه حمل و نقل است.
وی افزود: در بیان سایر دلایل اهمیت عمان، موارد زیر قابل ملاحظه و حائز اهمیت است: ۱ـ ثبات بیشتر سیاست خارجی عمان در برابر ایران در مقایسه با سایر کشورهای همسایه جنوبی واقع در خلیج فارس
۲ـ امکان استفاده از بنادر عمان برای تسهیل صادرات کالاهای ایرانی به بازارهای هدف از طریق ترانشیپ (با توجه به واقع شدن بنادر مهم عمان نظیر صلاله در مسیر اصلی کشتیرانی بین المللی)
۳ـ سابقه حضور اقوام ایرانی بلوچ در این کشور
۴ـ تمایل عمان در سالهای اخیر به ایفای نقش موثر در عرصه بین‌المللی و دیپلماتیک و تبدیل این کشور به یک کشور بی طرف و واسط در حل و فصل مناقشات منطقه ای
۵ـ ثبات اقتصادی (اقتصاد کلان) عمان
۶ـ تمایل فعالان اقتصادی عمانی به توسعه مبادلات با سایر کشورها از جمله ایران با هدف ارتقای نقش اقتصادی عمان در منطقه در مقایسه با دبی
۷ـ امکان صادرات مجدد (re export) محصولات ایرانی از طریق عمان به سایر کشورها
۸ـ ایجاد آلترناتیو و راههای جایگزین مناسب به جای دبی در تعاملات تجاری و حمل و نقلی ایران در حوزه جنوب ( با توجه به اهمیت شکستن موقعیت انحصاری دبی در تجارت خارجی ایران و مزایای متعدد اقتصادی و سیاسی بر شکسته شدن این انحصار)
۹ـ سابقه برقراری خطوط منظم هوایی و کشتیرانی از ایران به عمان (سابقه پروازهای هفتگی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران هما به مسقط و سابقه فعالیت خطوط کشتیرانی از چابهار به مسقط)
۱۰ـ سابقه فعالیت‌های عمرانی شرکت‌های ایران در عمان و شرایط مناسب تر فنی و قیمتی شرکت‌های پیمانکاری ایران در مقایسه با رقبای قدرتمند جهانی
۱۱ـ مزایای گسترش تعاملات میان ایران با عمان با توجه به عضویت عمان در شورای همکاری خلیج فارس و امکان تعدیل مواضع شورای مزبور از طریق عمان
۱۲ـ جذابیت بازار عمان برای صادرکنندگان ایران خصوصاً برای کالاهایی نظیر دام زنده، خشکبار، میوه ، فرش و صنایع دستی و صادرات خدمات فنی و مهندسی و سیمان و محصولات پتروشیمی و امکان واردات برخی از اقلام مورد نیاز ایران تجهیزات پزشکی و ماشین آلات ( که عمدتا تولید عمان نبوده و صرفا از طریق عمان export re به سایر کشورها می گردند)
۱۳ـ توان بالای شرکت‌های معدنی ایران و ذخایر غنی و بکر معدنی کشور عمان
۱۴ـ امکان فعال نمودن کریدور ترانزیتی عمان ـ ایران ـ ترکمنستان ـ ازبکستان
۱۵ـ فراهم ساختن امکان رونق اقتصادی در منطقه مکران و ایجاد اشتغال پایدار در پهنه مزبور مبتنی بر فعالیت‌های صادراتی و ارز آوری برای کشور با رعایت الزامات آمایشی و زیست محیطی
۱۶ـ ترغیب سرمایه‌گذاران عمانی به سرمایه‌گذاری در ایران
۱۷ـ امکان تبادل تجربیات در قالب دوره های مشترک آموزشی
۱۸-کمک به بین المللی شدن نقش و فعالیت بنادر ایران
این کارشناس مسائل بین المللی تصریح کرد: در تکمیل موارد فوق لازم است به نحو مناسبتری به اهمیت بخش حمل و نقل در توسعه روابط که می‌تواند منجر به انتفاع هر دو کشور گردد، اشاره شود:
۱ ـ لزوم برقراری خطوط هوایی و کشتیرانی مسافری منظم میان دو کشور ( البته با در نظر گرفتن تقاضای واقعی سفر میان دو کشور و احتمال افزایش آن در صورت افزایش سطح مبادلات تجاری میان دو کشور ایران و عمان)
۲ـ ایجاد جریان پایدار انتقال کالا از طریق دریا جهت انتقال صادرات از ایران به بنادر عمان (مثلاً از چابهار به صحار یا صلاله) از طریق عقد قراردادهای بلند مدت میان تولید کنندگان، صادر کنندگان، شرکت‌های حمل و نقلی و بنادر مرتبط
۳ـ تمرکز بر فعال نمودن موافقتنامه ترانزیتی عشق آباد (۱۳۹۰) به منظور گسترده‌تر نمودن دامنه و حوزه فعالیت حمل و نقل میان بنادر ایران و بنادر عمان با درگیر نمودن کشورهای آسیای میانه (خصوصاً ترکمنستان و ازبکستان) به استفاده از این مسیر جهت صادرات مجدد به بازارهای هدف
۴ـ انجام سرمایه‌گذاری های مشترک خصوصاً در بخش های حمل و نقل از جمله اپراتوری بنادر
ساسان زاهدی خاطرنشان کرد: طرف عمانی که به دنبال تبدیل نمودن خود به هاب جدید تجاری و لجستیکی در منطقه غرب آسیا است، باید با حذف برخی موانع و مشکلات ویزایی، بانکی و مالکیتی، بستر و زمینه لازم را برای تحقق اهداف فوق که مصداق بارزی از همکاری اقتصادی و تجاری با رویکرد برد_ برد و نمونه‌ای از همکاری های موفق منطقه‌ای می‌باشد، فراهم سازد و برای تحقق این منظور نیز علاوه بر تلاش دستگاه های اجرایی، تلاش بیش از پیش بخش خصوصی و اتاقهای بازرگانی دو کشور، حائز اهمیت و ضرورت می باشد.
وی در پایان گفت: لزوم توجه به تنوع بخشیدن به مسیرهای تجاری ایران با سایر کشورها به عنوان یک موضوع راهبردی و بلندمدت نیز باید بیش از گذشته در کانون توجه مراجع اصلی حاکمیتی و قانونگذاری و برنامه ریزی کشور قرار گیرد تا با استفاده بیش از پیش ایران از دریا، ایران به کشوری دریایی در قرن بیست و یکم تبدیل گرد. (به مثابه یک نقطه عطف تاریخی برای کشوری که عمدتاً اقتصاد آن متکی بر فعالیت در خشکی بوده و از مزایای برخورداری از سواحل طولانی، استفاده کمتری در فرایند توسعه اقتصادی خود داشته است.)
نظر شما