بازار؛ گروه استانها: دامغان را با پسته و تاریخ صد دروازه‌اش می‌شناسند، انگار نام این شهرستان با پسته عجین شده و هر دو باهم رفیق گرمابه و گلستان هستند. این محصول چند سالی می‌شود که راه سفر به خارج از کشور را در پیش گرفته و تنها نیاز است تا بازارهای بهتری را به روی این محصول گشود.
اما در سال‌های اخیر مشکلاتی نیز پیرامون تولید محصول پسته که در سال گذشته سه هزار میلیارد تومان گردش مالی را نصیب استان سمنان کرد، وجود دارد برای مثال می‌توان به ورود افراد غیربومی در دامغان، اجاره خانه‌ها به قیمت گزاف و خریداری پسته توسط دلالان و … اشاره کرد که سبب شده چرخه اقتصاد بومی مبتنی بر تولید پسته در دامغان آسیب دیده و بر هم بخورد.
از سوی دیگر هیچ ثباتی در قیمت پسته دیده نمی‌شود در نتیجه مشخص نیست که ساماندهی بازار این محصول باید به چه ترتیبی رخ دهد در ادامه با حسن زارع زاده دبیر همایش ملی پسته ایران - دامغان به گفتگو نشستیم که در حوزه این محصول صاحب نظر است.
* هشتمین جشنواره ملی پسته که در دامغان برگزار شد چگونه ارزیابی می‌کنید؟
جشنواره امسال به صورت نیمه حضوری برگزار شد. در این جشنواره، دستیار وزیر خارجه و مهمان‌هایی از خارج کشور شرکت کردند البته قرار بود معاون وزیر جهاد کشاورزی در این جشنواره شرکت کند اما به سبب مأموریت این امر صورت نگرفت هر چند وی قول داد در روزهای آتی به دامغان برای پیگیری مشکلات پسته سفر کند.
در سال‌های اخیر مشکلاتی نیز پیرامون تولید محصول پسته که در سال گذشته سه هزار میلیارد تومان گردش مالی را نصیب استان سمنان کرد، وجود دارد
این جشنواره در سال گذشته به صورت غیر حضوری انجام شد، اما در سال‌های قبل که کرونا نبود، در این جشنواره نمایشگاه برپا می‌شد که ۲۳ استان دیگر محصولات خود را در این نمایشگاه به نمایش می‌گذاشتند و هنرمندانی از هشت استان برای بخش هنری این جشنواره دعوت می‌شدند.
* در همین همایش چه میزان از طرح و ایده در مورد پسته و مشکلات پیرامون برداشت پسته به اطلاع مسئولان رسیده است؟
همانطور که بیان شد معاون وزیر جهاد کشاورزی به دامغان سفر خواهد کرد و طرح‌های ما درباره توسعه پسته آماده است تا به وی ارائه شود از سوی دیگر دستیار ویژه وزیر امور خارجه در این همایش حاضر شد و برنامه‌ریزی که صورت گرفت این بود که در جلسه وزارتخانه با سفیرهای خارجی بروشورهایی که در مورد پسته دامغان تهیه شده را اطلاع رسانی کنند تا در زمینه صادرات پسته قدم‌هایی برداشته شود.
نیاز به سرمایه گذاری بخش خصوصی داریم. در این زمینه تصمیم گرفته شد تا جلسه‌ای با سرمایه گذاران دامغانی و غیر دامغانی برگزار شود. از دفتر وزیر خارجه نیز به ما اطلاع رسانی کرده‌اند که لیست کسانی را که می‌توانند صادرات پسته را انجام دهند ارسال شود همچنین دستیار ویژه وزیر نیز به ما وعده داد که همایشی را برگزار تا ما طرح‌های خود را مانند دستگاه پسته چینی بیان کنیم ما در بخش کشاورزی نیز طرح داریم که منتظر هستیم تا معاون وزیر جهاد کشاورزی و معاون وزیر صمت به دامغان سفر کنند تا آنان را نیز از این طرح‌ها با خبر سازیم.
* به نظر شما دولت برای حمایت از باغداران پسته به طور مساوی به باغداران کمک می‌کند؟
دولت برای حمایت از باغداران به صورت رایگان زمین‌ها را آبیاری می‌کند و به آنان تسهیلات بلاعوض می‌دهد، اما برای دریافت همین کمک‌ها نیز افراد غیربومی پیشتاز از افراد بومی هستند. در جشنواره ششم که وزیر جهاد کشاورزی به دامغان سفر کرده بود، به اطلاع وزیر رساندم که با قوانین دولت برای حمایت از باغداران وضع کرده است، از باغداری که از نظر مالی از وضعیت خوبی برخوردار شده و ۱۰۰ هکتار زمین دارد حمایت می‌شود اما از باغداری که وضعیت مالی خوبی ندارد و بر روی ۱۰ هزار متر زمین کشاورزی می‌کند و روزی چند نفر را می‌دهد، حمایت نمی‌شود.
شرایط حمایت از باغداران به طور یکسان نسبت به سال‌های گذشته بهتر شده است. برای مثال در سال‌های قبل دولت از باغدارانی که زیر ۱۰ هکتار زمین داشتند حمایت نمی‌کرد. آبیاری نوین و لوله کشی نیز به گلخانه‌های با متراژ کم تعلق نمی‌گرفت اما در عوض کسانی که نسبت به سایر باغداران دیگر از وضعیت بهتری برخوردار بودند یعنی کسی که ۱۰۰ هکتار زمین داشت در اولویت این گونه کمک‌ها قرار می‌گرفت. در حال حاضر این محدودیت‌ها بیان شده برداشته شده است.
* در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ چه میزان پسته برداشت شده و در سال ۱۴۰۰ چه مقدار از پسته صادر شده است؟
درباره اطلاعات میزان پسته برداشت شده در سال ۹۹ کاملاً حضور ذهن ندارم اما در سال جاری ۸۵ هزار تن پسته برداشت شد که ۲۵ درصد آن را صادر کردیم.
* باغداران پسته غیر بومی چه تأثیری بر اقتصاد دامغان گذاشته‌اند؟
افرادی از شهرهای دیگر مانند کرمان، سیرجان و… برای کشت پسته به دامغان می‌آیند که این مورد هیچ تأثیری بر اقتصاد دامغان ندارد چرا که کارگر، سم و کود را به ندرت از دامغان تهیه کرده و از کشت پسته سود می‌کنند اما در بانک‌های دامغان سپرده گذاری نمی‌کنند.
این افراد صادرات پسته را به سبب اینکه گمرک در دامغان وجود ندارد؛ پسته را به شهر خود برده و در همان جا آن را صادر می‌کنند. این در حالی است که با اقداماتی که در زمینه برند سازی و شناساندن پسته دامغان در این شهرستان انجام شده این سوغات، نسبت به سایر استان هایی که پسته را برداشت می‌کنند ۲۵ درصد گران‌تر به فروش می‌رسد.
در سال جاری ۸۵ هزار تن پسته برداشت شد
البته باید به این مورد توجه کرد، افراد غیر بومی تجربه بیشتری در زمینه برداشت پسته کسب کرده و روش‌های مناسب‌تری را برای این مورد به کار می‌گیرند که این خود منجر به افزایش قیمت باغ‌های دامغان می‌شود. با این کار تناژ برداشت در سطح هکتار را افزایش یافته و بهره‌وری را بالا می‌برد اگر این کار به دست باغداران دامغانی شکل می‌گرفت و بومی می‌شد بهتر بود.
* بهره‌گیری از نیرو غیر بومی در دامغان چه تأثیری برای فرهنگ جامعه گذاشته است؟
با فرا رسیدن زمان برداشت پسته هزاران کارگر از شهرهای دیگر به دامغان سفر می‌کنند پس از اتمام زمان برداشته پسته ۹۰ درصد از کارگران به شهر خود برمی‌گردند اما ۱۰ درصد دیگر دامغان را برای سکونت خود انتخاب کرده و تضاد فرهنگی را برای شهر به ارمغان می‌آورند.
* باغداری افراد غیر بومی چه تأثیری بر آب‌های زیرزمینی دامغان گذاشته است؟
علت اینکه فردی از کرمان به دامغان برای پسته سفر می‌کند این است که در شهر خودش امکان استفاده از یک لیتر آب برای کشاورزی وجود ندارد. اما در دامغان بعضی از همشهریان بدون توجه به این موضوع آب‌های خود را حتی بیشتر از نرخ مصوب به افراد غیر بومی می‌فروشند.چاه‌هایی که به تملک افراد غیربومی درآمده است یک سوم آب‌های منطقه خود نمی‌شود اما همشهریان ما از این موضوع آگاه نبوده و با ما نیز مشورت نمی‌کنند و آب‌های خود را واگذار می‌کنند که این خود باعث افراد غیر بومی بودن آنکه به اقتصاد دامغان سود برسانند از نعمت خدادادی آب‌های زیر زمینی دامغان استفاده می‌کنند.
* قیمت پسته سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ چه روندی را طی کرده است؟
قیمت پسته به سبب اینکه در بورس عرضه می‌شود به روز و البته متغیر است. علاوه بر آن پسته انواع و اقسام متفاوتی دارد، برای مثال بعضی از آنها که صادراتی هستند، تلاطم قیمت آن بیشتر است. بعضی از پسته‌ها صادراتی نیستند و برای همین فراز و نشیب قیمت آن کمتر است. البته قیمت پسته در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ به صورت ۸۰ الی ۱۰۰ درصد با افزایش قیمت مواجه شده است.
* دلال‌ها چه تأثیری بر قیمت پسته‌ها گذاشته‌اند؟
دلال‌ها تأثیر خود را بر روی همه محصولات کشاورزی از ۱۰ درصد الی ۱۰۰ درصد می‌گذراند اما پسته به دلیل اینکه ماندگاری بیشتری دارد، دلال به آن صورت نمی‌تواند تأثیر خود را بر قیمت پسته بگذارد. اما آن با روش‌های کاذب دیگر سعی کرده‌اند سود خود را از پسته کسب کنند.
افرادی از شهرهای دیگر مانند کرمان، سیرجان و… برای کشت پسته به دامغان می‌آیند که این مورد هیچ تأثیری بر اقتصاد دامغان ندارد
بعضی از آنها قبل از زمان برداشت پسته باغ‌ها را اجاره می‌کنند، بعضی‌های دیگر پسته را در حالی که چیده می‌شود سود کسب می‌کنند و بعضی‌ها پس از اینکه پسته فرآوری شد سود به دست می‌آورند. به طور معمول آن‌هایی که قبل از زمان برداشت محصول باغ را اجاره می‌کنند بیشتر سود می‌برند؛ چرا که در شرایطی که باغدار نیاز به پول دارد باغ خود را اجاره می‌دهد و فرد با اجاره باغ می‌تواند زمان برداشت محصول سود بیشتری کسب می‌کنند اما کسانی که پسته را زمان فرآوری محصول خریداری می‌کنند اگر خریدار محصول را با قیمت خوب خریداری کند، باغدار محصول خود را می‌فروشد.در غیر این صورت باغدار پسته را تا چند ماه نگه دارد، محصول خراب نمی‌شود اما در کل دلال تأثیر خود را تا ۱۰ درصد بر روی محصول می‌گذارد.
* برای جلوگیری از افزایش قیمت پسته در بازار داخل چه تمهیداتی اندیشیده‌اید؟
قیمت پسته در داخل کشور از عرضه و تقاضا پیروی می‌کند و ما نمی‌توانیم در این حوزه کاری را انجام دهیم. اما دولت می‌تواند با خدماتی رایگان و تسهیلاتی که به باغداران می‌دهد، ۲۰ درصد پسته باغدار را به تملک خود درآورد تا پسته را با قیمت کمتر در بازارهای داخلی و با نرخ مصوب عرضه کند. اما مسئولان در این باره کاری نکرده‌اند. به خاطر دارم باغداری چند سال پیش یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان از دولت تسهیلات بلاعوض در یافت کرد در این گونه موارد دولت باید ۲۰ درصد پسته باغدار را برای خود کرده و آن را با نرخ مصوب در بازار عرضه کند.
* برای اشتغالزایی دامغان چه میزان از پسته استفاده شده است؟
در این زمینه مسئولان جهاد کشاورزی آمار دقیق را ارائه می‌دهند اما معمولاً آنها می‌گویند ۱۵ هزار نفر در باغات پسته کار می‌کنند که این ۱۵ هزار نفر شامل کارگران و اعضای خانواده کارگران هستند. البته با توجه به دستاوردهای علمی چند سال اخیر جشنواره ما قصد داریم از پوست پسته مواد ضد عفونی و از خود پسته پماد تزئینی و انواع خورشت و غذاها را تهیه کنیم که این خود، ارزش افزوده زیادی را برای پسته ایجاد کنند.
البته اگر دولت در این زمینه از ما حمایت کند ما زودتر به اشتغالزایی می‌رسیم. ما از چند نفر از تجار بزرگ که دستگاه پماد را وارد می‌کنند را دعوت کرده ایم و اگر بتوانیم آن دستگاه را تهیه کنیم چند نفر دیگر سر کار می‌روند و با این کار ارزش افزوده ۳۰۰ درصدی تولید می‌کند.
قیمت پسته در داخل کشور از عرضه و تقاضا پیروی می‌کند و ما نمی‌توانیم در این حوزه کاری را انجام دهیم
علاوه بر این افراد تمایل بیشتری به کار نشان می‌دهند. برای مثال جوانی که لیسانس کشاورزی دارد به کار با دستگاه علاقه بیشتری نشان می‌دهد، به دلیل اینکه که دیگر لازم نیست برای به دست آوردن سود پسته به صورت یدی باغبانی کند اگر ۵۰ الی ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه در حال گردش را برای این جوان و ۱۰۰ میلیون سرمایه دیگر برای این فرد فراهم کنیم به کار مشغول می‌شود.
* در بالا از طرح‌های زیادی برای اشتغالزایی نام بردید، آیا طرحی برای راحت کردن برداشت پسته سراغ دارید؟
بله؛ با ساخت دستگاه پسته چینی می‌توان سرعت کار چیدن پسته را بالا ببرد و هزینه‌های برداشت را کاهش داد. ما در پسته چینی از نیروی زیاد استفاده می‌کنیم اما ساخت این دستگاه سبب کاهش استفاده از نیروی کار پسته چینی می‌شود، اما از طرفی برای باغدار مقرون به صرفه تر خواهد شد چرا که این دستگاه، پسته‌های یک درخت پسته را در نیم ساعت جمع می‌کند اما با استفاده از نیروی پسته چینی پسته‌های یک درخت پسته باید با چهار نفر آن هم در چند ساعت چند جمع می‌شود.
* در زمینه صادرات پسته با چه مشکلاتی روبرو هستید؟
ما بخشی خصوصی را تشویق کردیم تا برای صادرات پسته در دامغان سردخانه پسته را تأسیس کنند. از گمرک نیز تقاضا کردیم تا در فصل پسته دفتر خود را به صورت ثابت تأسیس کند از ما پرسیدند که چه میزان پسته برداشت کردیم؟ در جواب میزان پسته برداشت شده را ۸۵ هزار تن اعلام کردیم. اما موقع عمل که می‌شد خبری از اینها نبود.
ما از گمرک تقاضا داریم که دفتر خود را به مدت چهار، پنج ماه در فصل پسته که زمان چیدن پسته فرا می‌رسد دایر کنند. چرا که باغداران کامیون، کامیون پسته‌ها را به یزد و سیر جان ارسال کرده و درهمان شهرها پسته را صادر می‌کردند و در نتیجه این کار برای دامغان سودی ندارد.
نظر شما