بازار، گروه استانها: دو سال پیش که «کویید ۱۹» قدم به دنیای ما گذاشت، شاید تصور نمی‌شد که ایران اسلامی در فاصله کوتاهی در کنار معدود کشورهای جهان در زمینه تولید واکسن قرار گیرد.
این در حالی است که ایران به اذعان کارشناسان جهانی، از توانمندترین کشورهای جهان در زمینه بیوتکنولوژی محسوب می‌شود و دانشمندان ایرانی با پافشاری برای تحقیق در زمینه تولید واکسن، علیه یکی از منحوس‌ترین بیمارهای‌های جهان توانستند در کمتر از دو سال انواع واکسن بر پایه‌های مختلف مانند بخشی از پروتئین آدنو ویروس‌ها، ویروس غیرفعال، mRNA و غیره بسازند.
امروز کشور ما مفتخر به تولید ۶ واکسن شامل کووبرکت، پاستوکووک، کووپارس، فخراوک، اسپایکوژن، نوراواک است که در میان آنها واکسنهای ایمن برای کودکان نیز به چشم می خورد. در این میان برکت نخستین واکسنی بود که توانست مجوز اضطراری دریافت کند و با چاپ مقاله علمی خود در مجلات معتبر جهانی، یک بار دیگر افتخاری از تولید ایرانی آن هم در شرایطی که تنها چند کشور موفق به تولید واکسنهای موثر بر علیه کویید ۱۹ شده اند را در جهان بیافریند، واکسنی که جزو ایمن ترین واکسنهای جهان محسوب می شود و مورد تایید بنام ترین دانشمند کشورمان یعنی پروفسور کرمی نیز هست.
در ارتباط با سویه جدید ویروس کرونا، روشهای مقابله، انواع واکسن و تاثیرات آن و دلایل واکسن گریزی در جامعه با دکتر مصطفی نوری زاده متخصص بیوتکنولوژی و دانشیار بیوتکنولوژی دارویی دانشگاه «بولنت اجویت» ترکیه به گفت و گو نشسته ایم که در ادامه از مدنظر خوانندگان می گذرد.
*سویه جدید «کویید ۱۹» تاکنون در چند کشور گزارش شده است و آیا واکسیناسیون بر روی آن تاثیر دارد؟
سویه «اومیکرون» تا امروز در ۵۶ کشور گزارش شده است و برای اظهارنظر دقیق درباره آن باید منتظر یافته‌های مطالعاتی در این زمینه بمانیم؛ البته به نظر می رسد سرعت انتشار این سویه بیشتر از سویه دلتا باشد اما نکته مهم این است که واکسنهای موجود در ایران علیه «اومیکرون» هم موثر خواهند بود، بر این اساس هرچه زودتر واکسیناسیون همگانی لازم است در این ارتباط انجام شود.
*از زمان تولید واکسن تاکنون، برخی افراد با تاکید بر مبانی برخی طب‌های ساختگی، سعی در واکسن هراسی در جامعه دارند و دلایل مختلفی در این زمینه بیان می کنند؛ راهکار چیست؟
واکسن‌گریزها را می توان به سه دسته تقسیم بندی کرد؛ یک گروه از گونه‌ای بیماری پارانوئید رنج می‌برند و از همه چیز وحشت دارند؛ عده ای از این راه سودجویی می‌کنند و گروه سوم هم مردم عادی هستند که توسط این دو گروه مجاب شده‌اند که نسبت به واکسیناسیون اقدام نکنند.
گروهی که از طریق کرونا به سودجویی دست می زنند باید بدانند که در پیشگاه خداوند مسئول هستند؛ برای مجاب کردن مردم نیز باید به آمار متوسل شد و آنها را قانع کرد که تنها راه مهار این بیماری واکسیناسیون چه داخلی و یا خارجی است
گروهی که نسبت به استفاده از واکسنهای خارجی بیم و هراس دارند - گرچه شایعات در ارتباط با این نوع واکسنها را تایید نمی کنیم- اما می‌توانند از پنج نوع واکسن داخلی تولید کشور مانند «برکت»، «فخرا»، «رازی»، «پاستور»، «اسپایکوژن» و در آینده نزدیک «نورا» استفاده کنند؛ واکسن دیگری نیز در کشور بر پایه mRNA در حال تولید است که فاز مطالعات حیوانی آن به چاپ رسیده است.
گروهی هم که از طریق کرونا به سودجویی دست می زنند باید بدانند که در پیشگاه خداوند مسئول هستند؛ برای مجاب کردن گروه سوم نیز باید به آمار متوسل شد و آنها را قانع کرد که تنها راه مهار این بیماری واکسیناسیون چه داخلی و یا خارجی است.
*آیا با روش دیگری غیر از واکسیناسیون امکان مهار کرونا وجود دارد؟
هنوز درمان قطعی برای کرونا وجود ندارد، باید بدانیم افرادی که نسبت به دریافت واکسن اقدام نمی کنند با ابتلا به این بیماری هم به خود و هم به دیگران آسیب می زنند؛ پیشگیری بهتر از درمان است و از طریق واکسیناسیون می توانیم این بیماری را مهار کنیم.
اگر مروری بر دو سال گذشته داشته باشیم، متوجه می شویم افرادی که یک سال و نیم گذشته حتی در کارآزمایی‌های بالینی شرکت کرده‌اند، همچنان بدون هیچ عارضه‌ای به زندگی خود ادامه می‌دهند و افرادی که واکسن گریز بودند با ابتلا به این بیماری هم خود و هم دیگران را با خطر مرگ مواجه ساختند.
*بخشی از ترس مردم به این شایعه دامن زده شده توسط واکسن گریزها برمی گردد که چه لزوی دارد ما در شرایطی که به کرونا مبتلا شده ایم به دست خود ویروس را وارد بدنمان کنیم؟آیا این مطلب از نظر علمی صحیح است؟
از طریق واکسن هیچ نوع ویروسی وارد بدن ما نمی شود؛ مردم ما باید بدانند که زمانی که واکسنی به مرحله تولید عمومی می‌رسد، پیش از آن انواع مطالعات را پشت سر می گذارد و حتی قبل از آزمایش روی حیوانات، در آزمایشگاه با مطالعات کامپیوتری بررسی می شود و بر این مبنا ما مطمئن هستیم این واکسنها توکسیک (سمی) نیست.
در حقیقت هیچ کدام از واکسنها در دنیا تاکنون خطرناک نبودند و از مطالعات کنار نرفتند بلکه برخی اثر کمتری داشتند که فازهای مطالعاتی آنها ادامه پیدا نکرد
در ادامه برای اطمینان بیشتر واکسن در فازهای مختلف انسانی مورد مطالعه قرار می‌گیرد؛ در حقیقت هیچ کدام از واکسنها در دنیا تاکنون خطرناک نبودند و از مطالعات کنار نرفتند بلکه برخی اثر کمتری داشتند که فازهای مطالعاتی آنها ادامه پیدا نکرد.
*از دیدگاه شما به چه دلیل هنوز دیدگاه درستی بر پایه علم و نه تصورات و شایعات در ارتباط با واکسیناسیون، در جامعه نهادینه نشده است؟
با ریشه یابی دلیل واکسن نزدن برخی افراد متوجه می شویم که اعتماد سازی مناسبی در ارتباط با واکسن توسط مسئولان وزارت بهداشت در دوره گذشته انجام نشده است، در واقع از زمانی که واکسنهای داخلی یا خارجی در حال مطالعه بود، باید این اعتمادسازی شکل می گرفت اما برعکس بنای بی اعتمادی بر واکسنها به شکل ناخواسته پایه‌گذاری شد.
*وظیفه ما در شرایط فعلی چیست؟
وظیفه متخصصان امر مناظره و مباحثه در چارچوب ادب در این ارتباط است، سوالاتی مطرح است که طرح آن از سوی برخی افراد با قصد ترساندن جامعه است اما برخی افراد واقعا در این ارتباط سوال دارند و باید به آنها با زبان ساده علمی پاسخ داده شود تا اعتماد جامعه جلب شود.
رسانه های مختلف مانند خبرگزاری ها، صدا وسیما و روزنامه‌ها می توانند میزبان مناظره میان مخالفان و موافقان واکسن باشند و در این زمینه جامعه را آگاه کنند؛ در این ارتباط به شکل کلی باید پاسخگوی افرادی باشیم که سوال دارند و همین جا اعلام می کنم که ما آماده مناظره در این ارتباط هستیم.
تنها علت این کاهش محسوس مرگ و میر واکسن تلقی می شود چرا که تغییری در رعایت کردن پروتکل‌های بهداشتی ندیده‌ایم
از سویی ما باید به آمار واکسیناسیون در کشورهای مختلف از جمله کشور خودمان که در سال جدید در این ارتباط بسیار خوب عمل کرده‌ایم، استناد کنیم؛ باید دوران فعلی را با زمانی مقایسه کنیم که متاسفانه روزانه ۷۰۰ نفر فوتی کرونا داشتیم و این در حالی ست که اکنون به حدود ۷۰ نفر و گاه پایین تر در روز رسیده است.
تنها علت این کاهش محسوس مرگ و میر واکسن تلقی می شود چرا که تغییری در رعایت کردن پروتکل‌های بهداشتی ندیده‌ایم.
*نظر شما در ارتباط با واکسنهای داخلی مانند برکت چیست و آیا می تواند مورد تایید جهانی به طور مثال برای سفرهای خارج از کشور قرار گیرد؟
باید به این نکته اشاره کنم که ایران در زمینه بیوتکنولوژی همواره یکی از قدرتمندترین کشورهای جهان بوده است؛ تعداد واکسنهای تولید شده ایرانی برای مقابله با ویروس منحوس جهانی گواه این امر است که ایرانیان می توانند در شرایط سخت تلاش کنند تا بهترین باشند، بر این اساس باید به واکسنهای تولید داخلی اعتماد کرد.
مقاله علمی فاز حیوانی واکسن برکت در یک مجله معتبر جهانی چاپ شده است و فاز ۱ و ۲ و نیز فاز ۳ و تاثیر آن بر واریانت های مختلف کرونا نیز به زودی در یک مجله معتبر علمی به چاپ خواهد رسید.
واکسنهایی مانند برکت که فاز سوم آنها مورد تایید قرار گرفته است پس از چاپ مقاله علمی توسط سازمان بهداشت جهانی مورد بررسی و تایید برای مسافرت قرار می گیرند که خوشبختانه واکسن برکت در حال طی کردن این فاز است
واکسنهایی مانند برکت که فاز سوم آنها مورد تایید قرار گرفته است پس از چاپ مقاله علمی توسط سازمان بهداشت جهانی مورد بررسی و تایید برای مسافرت قرار می گیرند که خوشبختانه واکسن برکت در حال طی کردن این فاز است.
بر این اساس تمام کشورهای دنیا به زودی واکسنهایی مانند برکت و پاستوکووک را برای مسافرت به رسمیت خواهند شناخت و نباید نگران این مسئله برای آینده باشیم.
*میزان ایمنی‌زایی واکسن برکت نسبت به دیگر واکسنهای دنیا چگونه ارزیابی می شود؟
ایمنی زایی تمام واکسنهایی که در دنیا مورد استفاده قرار می گرند چه مواردی که تایید سازمان بهداشت جهانی را دارند و چه واکسنهای ایرانی که در مسیر دریافت این تاییدیه هستند، مورد تایید قرار گرفته است و البته هیچ مطالعه ای در این زمینه که کدام برتر است و مقایسه ای در ارتباط با مقایسه تاثیر واکسن در یک جمعیت مشابه انجام نشده است.
البته در بحرین و اسکاتلند برخی مطالعات موردی در ارتباط با تاثیرات واکسن وجود دارد و در لهستان نیز اخیرا مطالعه ای چاپ شد اما مطالعه به مطالعه تاثیر واکسنها متفاوت ارزیابی شده است.
تنها این نکته حایز اهمیت است که هر واکسنی استفاده شود از جمله واکسنهای خوب ایرانی از بستری و مرگ به دلیل کرونا جلوگیری می کند.
آیا تزریق دوز بوستر مطابق برخی نقل قولها، مختص واکسنهایی مانند برکت به دلیل تاثیرگذاری اندک است و یا اینکه برای همه واکسنها توصیه می شود؟
تمام واکسنهایی که در دنیا تزریق شده است نیازمند دوز بوستر است و فرقی ندارد که این واکسنها بر پایه وکتور، پروتئین اسپایک یا ویروس غیرفعال باشد؛ علت تزریق دوز دوم یا بوستر این است که در پاندمی جهانی به سر می بریم و توصیه می شود حداکثر بین سه تا ۶ ماه دوز دوم واکسن تزریق شود تا ایمنی بالاتر رود.
بار دیگر تاکید می‌کنم که تمام واکسنهای استفاده شده در دنیا و واکسنهای ایرانی ایمن هستند چراکه ایمنی زایی آنها در طول مطالعات مختلف ثابت شده است.
در واقع موضوع بازگشایی مدارس ابتدایی بدون واکسیناسیون توسط ستاد ملی کرونا و آموزش و پرورش باید مورد بازبینی قرار گیرد و نسبت به واکسیناسیون این طیف هرچه سریع تر اقدام شود چراکه سویه اومیکرون، کودکان را درگیر می‌کند
*با توجه به بازگشایی برخی مدارس در ایران، واکسیناسیون کودکان بر علیه اومیکرون توصیه می‌شود؟
از آنجا که ۱۰ درصد مبتلایان با سویه اومیکرون در آفریقا کودکان هستند نیاز است که نسبت به واکسیناسیون کودکان اقدام کنیم و بر این اعتقاد هستم که بازگشایی مدارس ابتدایی تا زمان واکسیناسیون کامل کودکان باید به تعویق بیفتد.
در واقع موضوع بازگشایی مدارس ابتدایی بدون واکسیناسیون توسط ستاد ملی کرونا و آموزش و پرورش باید مورد بازبینی قرار گیرد و نسبت به واکسیناسیون این طیف هرچه سریع تر اقدام شود چراکه سویه اومیکرون، کودکان را درگیر می‌کند.
*چه واکسنی برای این طیف سنی مناسب تر است؟
مطالعه‌ای که با تزریق «سینوفارم» روی یک میلیون و ۸۰۰ هزار کودک در آرژانتین انجام شده نشان می دهد که این واکسن برای کودکان ایمن است.
همچنین واکسنهای سوابرانا ۲ و یا پاستوکووک نیز در کوبا برای افراد دو سال به بالا مورد مطالعه قرار گرفته است که ایمنی زایی آنها ثابت شده و در پیشگیری از بیماری موثر بوده است.
امیدواریم هرچه زودتر واکسیناسیون افراد زیر ۱۲ سال در کشورمان آغاز شود و واکسنهای سینوفارم، پاستوکووک و یا سوبرانا ۲ در این زمینه می تواند مورد استفاده باشد.
نظر شما