محمدرضا علی اشرفی؛ بازار: اسـتان آذربایجان شرقی با ۲۵۰ کیلومتـر مـرز آبـی با کشـورهای آذربایجـان، جمهـوری نخجـوان و ارمنسـتان در ســه حوضــه آبریــز ارس ۲۸ درصــد، دریاچــه ارومیــه ۴۷ درصــد و قــزل اوزن ۲۵ درصـد واقـع شـده است.
مصـرف آب در سـه بخـش شـرب، صنعتـی و کشـاورزی به صـورت مـداوم در این استان در حـال افزایـش اسـت. افزایـش مصـرف در بخـش شـرب بـه دلیـل افزایـش جمعیـت و به ویـژه در جمعیـت شـهری و همچنین به دلیل شیوع ویروس کرونا و افزایـش مصـرف آب صنعتـی در نتیجـه گسـترش فعالیت هـای صنعتـی بـوده اسـت.
مصـرف آب در بخـش کشـاورزی نیـز بـه دلیـل تغییـر الگـوی کشـت بـه سـمت باغـات و محصـولات آب بـر و هـدر رفـت آب و عـدم اسـتفاده بهینـه از آب در ایــن بخــش همــواره رو بــه افزایــش بــوده اســت به نحوی کــه هم اکنــون حـدود ۸۸ درصـد کل مصـرف آب مربـوط بـه ایـن بخـش است.
در کنـار همـه ایـن بخش هـا بایـد بـه تعییـن دسـتوری قیمـت آب و عـدم تعییـن قیمـت از طریـق عرضـه و تقاضـای بـازار نیـز اشـاره کـرد. ایـن در حالـی اسـت کـه در سـال های اخیـر بـروز خشکسـالی و کاهـش میـزان بارندگـی در اسـتان و توزیـع زمانـی نامناسـب آن، هـر سـه بخـش مذکـور را بـا تهدیداتـی مواجـه کـرده اسـت.
وضعیـت بحرانـی دریاچه ارومیـه و تـراز منفـی آب اکثـر دشـت های اسـتان بـه دلیـل اسـتفاده بیـش از ظرفیـت از منابـع زیرزمینـی آب آنهـا ازجملـه تهدیـدات آبی اسـت. تأمیـن آب شـرب مطمئن و پایــدار در شــهرهای اســتان به ویــژه در شهرســتان های تبریــز، شبســتر و مرنــد و شهرسـتان های واقـع در شـمال و شـمال غـرب دریاچـه ارومیـه و نیـز بسـتان آباد بـا منابـع فعلـی در سـال های آینـده امکانپذیـر نخواهـد بـود، بنابرایـن جهـت جلوگیـری از هرگونـه وقایـع زیسـتی و پیامدهـای منفـی اجتماعـی ناشـی از آن بایـد به صـورت جـدی از هم اکنـون بـه فکـر تأمیـن آب مطمئـن و پایـدار بـرای آنهـا بـود.
بـر اسـاس وضـع موجـود، وجـود سـدها و تأسیسـات آبـی و عملکـرد مناسـب در بهره بـرداری، تعمیـر و نگهـداری آنها، تجربه انجام پروژه های بزرگ و کوچک تأمین آب به ویژه انتقال آب و وجود مشاوران و پیمانکاران بومی دارای تجربه کافی و استقرار سیستم GIS در مدیریت منابع آب استان از نقاط قوت این بخش هستند.
علی رغم نقاط قوت یاد شده می توان به مواردی همچون وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه، آلودگـی منابـع آب زیرزمینـی و سـطحی بـه دلیـل اسـتفاده نادرسـت کودهـا و سـم ها در بخـش کشـاورزی و عـدم تصفیـه پسـاب ها و پسـماندهای صنعتـی و شـهری، کاهــش ســفره های آب زیرزمینــی و پدیــده فرونشســت بــه دلیــل برداشــت بیــش از ظرفیــت از آن، بحران هــای ناشــی از ســیلاب ها و خشکســالی ها و فصلــی بــودن عمــده رودخانه هــای اســتان، عدم استفاده بهینه از آب و بالا بودن میزان هدر رفت آب در کشاورزی، افت سطح آب های زیرزمینی در دشت های استان و بالا بودن مصرف سرانه آب به عنوان نقاط ضعف در این بخش اشاره کرد.
لذا با استفاده از فرصت هایی نظیر امـکان تأمیـن سـرمایه از طریـق سـرمایه گذاران داخلـی و خارجـی و صنـدوق توسعه ملی، وجود تعداد قابل توجهی رودخانه مرزی در محدوده استان، امکان اجرای طرح های مشترک آبی با کشورهای همجوار، وجود سه حوضه آبریز در محدوده استان و وجـود زمینـه قانونـی مناسـب بـرای خریـد تضمینـی آب اسـتحصالی و پسـاب تصفیه شــده، می توان مشـکل تأمیـن و بهره بـرداری بهینـه از منابـع آب در استان را حل کرد.
از دیگر اولویت های این حوزه می توان به سرمایه گذاری در بهره وری آب در حوضه ارومیه و دشت تبریز به ویژه در خصوص سیستم های تصفیه و بازچرخانی آب، تولید آب از منابع جدید جذب رطوبت هوا از دامنه های شمالی سهند و تولید آب در حوضه های قرنقوچای و آغمیون چای اشاره نمود.
بـا بررسـی وضعیت آب اسـتان و احصـاء نقاط قـوت و ضعـف و فرصت هـای آن مشـخص می شـود کـه برای حل چالـش اساسـی پیـش روی ایـن بخـش، تأمیــن اعتبـار از طریـق منابـع غیردولتـی منجمله از طریـق منابـع خارجـی (فاینانـس)برای تأمیــن و بهره بــرداری بهینــه از منابــع آب مشــتمل بــر اقدامــات انتقــال آب ارس، آبرسـانی از کلقـان و تعـادل بخشـی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
نظر شما