تهمینه غمخوار؛ بازار: جمهوری اسلامی ایران و افغانستان در طول صد سال گذشته، روابط سیاسی و مبادلات تجاری مطلوبی را به عنوان دو کشور دوست و همسایه با یکدیگر داشته اند، اما با این وجود، این مناسبات در مقایسه با روابط ایران با دیگر کشورهای همسایه، کمتر مورد توجه کارشناسانه قرار گرفته در حالی که افغانستان یکی از بازارهای عمده برای کالاهای ایرانی است.
از طرفی، تفکر در رابطه با افغانستان یادآور مسائلی چون جنگ، درگیریهای نظامی، فقر و اقتصاد شکننده آن می باشد و در واقع، کمتر کسی به فکر صادرات به افغانستان یا حتی تجارت با آن خواهد بود، در حالی که این کشور به لحاظ ذخایر زیرزمینی، معادن، محصولات ساختمانی و کشاورزی از جمله میوه جات و خشکبار ظرفیت های اقتصادی مطلوبی دارد.
همچنین، بخش قابل‌توجهی از تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز مربوط به افغانستان و صادرات به این کشور بوده به طوری که بهترین کالاهای صادراتی افغانستان می توانند بازار هدف خوبی برای ایران باشند، هرچند که در سالهای اخیر رقبایی جا پای تجار و سرمایه گذاران ایرانی گذاشته و بازار افغانستان را به دست گرفته اند.
لذا گسترش مناسبات تجاری دوجانبه با توجه به شرایط تحریمی و اوضاع داخلی افغانستان و تمایل امارت اسلامی و جمهوری اسلامی برای توسعه این روابط، می تواند برای هر دو کشور به دلیل همسایگی و اشتراکات زبانی، فرهنگی، هویتی و تاریخی و... سودآور باشد.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با «دکتر سید ضیا حسینی» تاجر خارجی فعال در ایران و مدیرعامل چندین شرکت سرمایه گذاری با نامهای شرکت سرمایه گذاری اریانا هیرمند پارس، شرکت مهندسی پژوهشی چهل برج سپیدار و غیره در خصوص روابط تجاری ایران و افغانستان و مشکلات و چالشهای پیش روی تجار دو طرف ترتیب داده است.
«دکتر سید ضیا حسینی» یکی از استعدادهای درخشان در افغانستان در عرصه شهرسازی و مسکن در سالهای اخیر مورد توجه عمومی قرار گرفته و نام آشنایی در عرصه معماری افغانستان شده است. وی همچنین، مولف چندین جلد کتاب از جمله «مقدمه ای بر تاریخ معماری و شهرسازی افغانستان» و طراح بسیاری از پروژه های بزرگ بین المللی افغانستان است.
مشروح مصاحبه در ادامه آمده است:
* جنابعالی در چه صنف و از چه زمانی مشغول به تجارت هستید؟
بنده از سال ۱۳۹۰ در افغانستان، ایران و ترکیه مشغول به تجارت هستم. از کارهای کوچک شروع کرده و در حوزه های مختلف به انجام فعالیتهای تجاری پرداختم، اما بیشترین فعالیت ها در رابطه با مصالح ساختمانی و اقدامات تجاری مرتبط با خود ساختمان و مشاغلی که وابسته به این کار از جمله معماری و طراحی است، بوده است. در حال حاضر مدیرعامل چندین شرکت سرمایه گذاری با نامهای شرکت سرمایه گذاری اریانا هیرمند پارس، شرکت مهندسی پژوهشی چهل برج سپیدار و غیره هستم.
* از دیدگاه شما روابط اقتصادی و به خصوص مراودات تجار افغان و ایرانی در طی سالهای تجارت شما چگونه بوده است؟
در رابطه با روابط تجاری ایران و افغانستان سالیان زیادی است که این تجارت در حال انجام شدن است. اما بیشترین تجارت ایران با افغانستان مربوط به شهر هرات است؛ یعنی تجار و سرمایه گذاران ایرانی هیچگاه نتوانسته اند از هرات فراتر رفته و اقدامی تجاری را انجام دهند. از طرفی بیشتر این تجارت به صورت یک طرفه بوده و صادرات از سوی ایران و واردات از افغانستان به ایران صورت گرفته است.
این موضوع البته دلایل خاص خود را دارد، زیرا افغانستان از تولیدات صنعتی خاصی برخوردار نیست، در حالی که در صنعت چرم و مواد غذایی دارای تولیدات بسیاری است که بیشتر به اروپا، امریکا، کانادا و کشورهای عربی به دلیل بالا بودن قیمت ها صادر می شود. اما با توجه به موارد و موضوعات ایجاد شده میان دو کشور، امکان گسترش تجارت میان تجار افغان و ایرانی وجود دارد.
متاسفانه یکی از مشکلاتی که شرکتهای ایرانی نه تنها در افغانستان بلکه همه جای دنیا دارند، این است که جنس و کالای اول، دوم و سوم را با بهترین کیفیت ارائه می دهند، اما جنس چهارم به بعد را از نوع کالاهای تاریخ گذشته و با کیفیت بسیار پایین عرضه می کنند
* روابط گروه تجاری شما در همکاری با برخی از شرکتهای ایرانی چگونه بوده است؟
ما با شرکتهای ایرانی بسیار کمتر در ارتباط بوده و کار کرده ایم. متاسفانه یکی از مشکلاتی که شرکتهای ایرانی نه تنها در افغانستان بلکه همه جای دنیا دارند، این است که جنس و کالای اول، دوم و سوم را با بهترین کیفیت ارائه می دهند، اما جنس چهارم به بعد را از نوع کالاهای تاریخ گذشته و با کیفیت بسیار پایین عرضه می کنند.
اجناس و کالاهای ایرانی بازار بسیار خوب و زیادی در بازارهای آسیایی ندارند
به همین دلیل، تجار ایرانی که در افغانستان، پاکستان و کشورهای آسیایی مشغول به فعالیت بوده اند، سابقه خوبی از نظر عرضه کالا با جنس و کیفیت مطلوب ندارند؛ به جز شرکتهای «تک» در ایران مانند چین چین و تک ماکارون که معمولا کیفیت خوبی دارند، اجناس و کالاهای ایرانی بازار بسیار خوب و زیادی در بازارهای آسیایی ندارند. بر همین اساس، ما امیدواریم که در آینده اصلاحاتی از سوی شرکتهای ایرانی صورت گیرد.
* مهمترین چالش های پیش روی کار تجار افغان با بازرگانان ایرانی و حتی با سایر کشورها از نظر شما چیست؟
طبیعتا نگرانی متوجه تمام تجار وجود دارد. با توجه به تحولات اخیر افغانستان و پیش از آن، بیشترین نگرانی مربوط به نحوه نقد شدن پول و اطمینان متقابل است، چرا که تجارت یک اقدام دوطرفه است. قطعا زمانی که شما قصد دارید تا به فعالیتهای تجاری بپردازید، طرف مقابل هم باید فردی مطمئن در بازگرداندن پول شما بوده به طوری که با این اطمینان، شما بتوانید کالای خود را به فروش برسانید و بالعکس. این اطمینان در بسیاری از موارد شکل نمیگیرد. کار واردات و صادرات قطعا اقدامی سخت و پر دردسر است که اگر بر روی ریل و تایم خود حرکت کند، به فعالیتی بسیار سودآور تبدیل می شود.
متاسفانه، به دلیل شرایط تحریمی، امکان ارسال پول نقد به ایران به دلیل مشکلات بانکی وجود ندارد و بیشتر از سیستم صرافی این کار انجام می شود که خود این موضوع، یک هزینه مضاعفی را برای تاجر ایجاد می کند
ما بارها با کشورهایی مانند ترکیه، عراق و سایر کشورها به دلیل این اطمینان، کار کرده و کالای خود را ارسال کرده ایم، اما بار چهارم، یا متاسفانه پولمان از دست رفته یا موضوعات مختلفی پیش آمده که سود مورد انتظار عاید نشده است. از طرفی بحث های نقدینگی نیز مطرح است. متاسفانه، به دلیل شرایط تحریمی، امکان ارسال پول نقد به ایران به دلیل مشکلات بانکی وجود ندارد و بیشتر از سیستم صرافی این کار انجام می شود که خود این موضوع، هزینه مضاعفی را برای تاجر ایجاد می کند.
* با توجه به تحولات اخیر در افغانستان و این که طالبان دولت موقتی را تشکیل داده در حالی که هنوز به رسمیت شناخته نشده است، قطعا نگرانی هایی برای تجارت با تاجران افغان مشهود است. نظر شما در این خصوص چیست؟
به قول معروف همواره دولتها می روند و مردم باقی می مانند. اینکه دولت طالبان هم اکنون بر سر کار هستند یا حتی دولتهای پیشین، چندان در اصل تجارت تاثیرگذار نیست. دولت طالبان هم به زودی توسط همه کشورها به رسمیت شناخته خواهد شد چرا که در حال حاضر در حال حکومت کردن است. حتی اگر به رسمیت هم شناخته نشود، تجارت در روال است و مردم افغانستان دارای روابط متقابل با کشورها هستند تا نیازهایشان تامین گردد. خود دولت طالبان هم این موضوع را درک کرده که بدون تجارت با سایر کشورها به خصوص همسایگان نمی توانند حکومت کند. بنابراین، نگرانی خاصی وجود ندارد و بیشترین نگرانی در خصوص همین عدم اطمینان میان تجار است.
تاکنون از طرف سرمایه گذاران ایرانی، سرمایه گذاری خاصی در افغانستان مشاهده نشده است، در حالی افغانستان از ظرفیت ها و پتانسیلهای فراوانی در بخش معدن، سنگهای تزئینی، مواد غذایی و موارد دیگر برخوردار است
در حال حاضر، تاجران زیادی از مشهد و هرات مشغول به تجارت با یکدیگر هستند، اما مهمترین موضوع سرمایه گذاری ایران در افغانستان است. متاسفانه، تاکنون از طرف سرمایه گذاران ایرانی، سرمایه گذاری خاصی در افغانستان مشاهده نشده است، در حالی افغانستان از ظرفیت ها و پتانسیلهای فراوانی در بخش معدن، سنگهای تزئینی، مواد غذایی و موارد دیگر برخوردار است.
بنابراین؛ سرمایه گذاری ایران از هرات فراتر نرفته در حالی که سرمایه گذاری زیادی از سوی افغانستان در تهران، قم، شیراز و مشهد و... و. صورت گرفته است. ما افغانستانی هایی در ایران داریم که بیش از صد میلیون دلار سرمایه گذاری کرده و به احداث کارخانجات پتروشیمی و مواد غذایی و کارخانه شیر پرداخته اند.
یکی از بزرگترین تولیدکنندگان شیر از افغانستان در شهر قم مشغول به فعالیت است، در حالی که عده ای نیز دارای کارخانجات پتروشیمی در شهرک شکوهیه هستند. همچنین تعداد زیادی از تجار افغان در تهران دارای کارخانجات طلاسازی و سنگهای زینتی هستند.
به طوری کلی میتوان گفت که هنوز آن اطمینان لازم برای تجار ایرانی جلب نشده است که در کابل و شهرهای دیگر افغانستان به تجارت و سرمایه گذاری بپردازند.
از طرفی، موضوع مهم در ایران این است که شرایط سرمایه گذاری خارجی فراهم نیست. اگر چه قانون مربوط به این مسئله وجود دارد، اما ادارات مختلف و ارگانهایی نظیر اداره مهاجرت و نیروی انتظامی هیچکدام با یکدیگر هماهنگ نیستند. بنابراین، یک سری مشکلات اساسی در این میان وجود دارد که باید حل شود.
* شما به موضوع سرمایه گذاری خارجی در ایران و مشکلات آن اشاره کردید، از دیدگاه شما و به طور کلی عمده مشکلات سرمایه گذاران و نخبگان خارجی برای سرمایه گذاری در ایران چیست؟
موارد زیر از جمله چالشها هستند:
۱. به نام زدن ملک، کارخانه و ماشین سرمایه گذار به نام خودش؛ بسیاری از منازل مسکونی و وسایل نقلیه مربوطه به نام اتباع خارجی است اما سالانه مالیات بر ملک و همچنین محدودیت در ثبت پلاک مشکلات زیادی را برای هم اتباع ایرانی هم سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند
۲. موضوع اقامت (در راستای اعطای اقامت های طولانی مدت) برای فرد و اعضای خانواده (فامیل درجه یک و دو).
۳.عدم نیاز به مهر خروج و مراجعت برای هر دفعه ورود به ایران که وقت بسیاری را از سرمایه‌گذار خواهد گرفت. قانون خروج و مراجعت یک‌ساله وجود دارد اما به‌سختی اجرا می‌شود
۴. عدم درج مهر ماده ۳۵ به عنوان سرمایه‌گذار: بسیاری از اتباع کشورها به دلیل علایق مذهبی و شیعه بودن در ایران سرمایه‌گذاری کرده اند، با این مهر در کشور خود شناسایی و مورد آزار و اذیت دولت متبوع خود قرار می‌گیرند
۵. تعدد مراجع تصمیم‌گیری و رفتار سلیقه‌ای پلیس مهاجرت و یکسان بودن موضوع اقامت و خروج و مراجعت
۶. موضوع انتقال پول از سیستم بانکی به هیچ وجه امکان پذیر نمی باشد و پول شخصی افراد از طریق صرافی ها انتقال پیدا می‌کند که مشکل ثابت کردن این پول برای بانک مرکزی وجود دارد.
۷. موضوع حساب‌های بانکی، بسته شدن بی مورد حساب ها، کارت، دسته چک خصوصاً بانک ملی که اصلاً تعریف نشده است در حالی که موضوع وام به سرمایه گذاران خارجی هم وجود دارد.
۸. بحث‌های کارت بازرگانی، عضویت اتاق بازرگانی
۹. ایجاد دفتر مشاور یا پست مشاور سرمایه‌گذاری خارجی در استانداری یا شهرداری یا اداره اتباع از خود خارجیان مقیم در ایران
۱۰. مشکل وزارت علوم برای عدم قبول عضویت هیئت های علمی
۱۱. تجمیع تمام فعالیت های سرمایه گذاران خارجی و نخبگان در یک اداره مستقل از اقامت تا صدور مجوز لازم و تمام امور حقوقی و پیگیری موارد قانونی و شکایات و غیره
۱۲. موضوع شکایات اتباع خارجی درباره موضوعات حقوقی، وکالت و بیمه، مالیات و غیره
۱۳. عدم اطلاع کارشناسان ادارات، مدیرکل های بعضی از اداره ها اطلاع‌رسانی صحیح و آگاهانه در رسانه‌های عمومی در جهت فواید و لزوم جذب سرمایه‌گذار خارجی و اطلاع‌رسانی ادارات و سازمان‌های دولتی و غیردولتی در لزوم همکاری نزدیک تر با سرمایه‌گذاران و نخبگان خارجی
۱۴. اصلاح سیستم سایت اینترنتی تامین اجتماعی وزارت راه و...: بسیاری از سایت ها فقط کد ملی را قبول می کنند و مخصوص اتباع ایرانی است، در صورتیکه سرمایه گذاران و نخبگان فاقد کد ملی هستند و بسیاری از امکانات این سایت ها غیر قابل استفاده است.
۱۵. در قانون اقامت پنج سال به صراحت نوشته شده که دارنده این اقامت از همه حقوق یک تبعه ایرانی بهره مند است. اما داشتن این حقوق مستلزم کد ملی ۱۰ رقمی است درصورتی که کد فراگیر ۱۲ رقم و هر بار یک کد صادر می‌شود.
نظر شما