بازار؛ گروه استانها: قم شاید استان کوچکی به نظر برسد که تنها تکیه گاه آن بخش خدمات و گردشگری است زیرا ۶۰ درصد اقتصاد این استان از گردشگری می‌چرخد اما نمی‌توان منکر توسعه صنایع و واحدهای تولیدی و همچنین وضعیت مطلوب تجارت خارجی و صادرات قم باشیم.
طی سال‌های گذشته مقام معظم رهبری تأکید فراوانی بر تکیه بر تولید ملی و بومی‌سازی داشتند و اتکا بر امر تولیدات بومی را تنها راه برون رفت از فشارهای اقتصادی و تحریم و آسیب‌های آن عنوان کردند حتی در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی برای مقابله با تحریم‌های اقتصادی که یک میدان جنگی با دشمن در قالب اقتصادی است تکیه بر توان و تولید ملی را مهم‌ترین راه پیروزی ذکر شده است.
عدم وابستگی راهبرد جدی
البته باید این نکته مهم را هم یادآور شد که راهبرد مطلوب مسئولان و عدم وابستگی این صنایع به چتر حمایتی دولتی و بهره‌گیری از توان بخش خصوصی از دلایل دیگر مثبت شدن تراز صادرات و تجارت خارجی و همچنین کاهش تهدیدها به بخش صنعت استان است.
استان قم در سال‌های اخیر در تولید و بومی‌سازی لوازم خانگی هم قدم‌های مطلوبی را برداشته است هرچند هنوز در زمینه صادرات لوازم خانگی در ابتدای راه است اما با توجه به تولید ۸۰۰ هزار دستگاه لوازم خانگی در سال ظرفیت مناسبی در این زمینه در قم وجود دارد و اگر در کنار افزایش تولید بر کیفیت هم تمرکز شود با حذف رقبای خارجی در بازار می‌توان در زمینه صادرات حرفی برای گفتن داشت و هم در داخل کشور رضایت مصرف کننده را جلب کرد.
راهبرد مطلوب مسئولان و عدم وابستگی این صنایع به چتر حمایتی دولتی و بهره‌گیری از توان بخش خصوصی از دلایل دیگر مثبت شدن تراز صادرات و تجارت خارجی و همچنین کاهش تهدیدها به بخش صنعت استان است
قم علاوه بر تولید کفش و لوازم خانگی در زمینه تولید سنگ‌های صادراتی و لوازم شیمیایی هم جایگاه مطلوبی دارد؛ اما تا چندین سال گذشته نماد صادرات استان فرش دستبافت ابریشم بود که با تار و پود ابریشمی خود چشم تجار و رقبای خارجی را مجذوب می‌کرد ولی این روزها این صنعت ارز آور و پول‌ساز حال خوشی ندارد و طبق گزارش اتاق بازرگانی قم طی ۷ ماه گذشته صادرات این کالای لوکس با افت و رکود بسیاری روبرو بوده که در این میان می‌طلبد دولت برای نجات این صنعت اقدامات و حمایت‌هایی را داشته باشد.
خبرنگار بازار برای بررسی وضعیت و جایگاه استان قم در تولیدات صنعتی و میزان صادرات محصولات این استان طی سال‌های اخیر و همچنین اقدامات انجام شده برای مقابله با تحریم‌های دشمن با «محمد حاجی زمانی»، دبیر اجرایی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان قم گفت‌وگویی انجام داده که بدین شرح است:
* استان قم در صنعت و تجارت خارجی چه ظرفیت‌هایی دارد؟
استان قم در یک گذر تاریخی برای تبدیل شدن به یک منطقه توسعه یافته صنعتی قرار گرفته است که برای این امر ۳ مؤلفه مهم آن را پشتیبانی می‌کند؛ قرار گرفتن در مرکز ثقل استان‌هایی مانند اصفهان، مرکزی و تهران و نزدیکی با یک بازار بزرگ مصرفی با جغرافیای ۲۰ میلیون مصرف کننده و متقاضی خرید کالا و دوم این که نرخ‌های ارزان‌تر در بخش نیروی کار و هزینه‌های سوخت و انرژی به نسبت تهران و شهرهای صنعتی دیگر و همچنین مهم‌تر آن که آن چه برای استان دارد وجود نیروی انسانی مبتکر و قوی و باهوش باعث شده است که ظرفیت‌های مطلوبی برای استان در زمینه صنعت ایجاد و روز به روز در این زمینه توسعه یافته تر باشد.
تراز استان قم در زمینه تجارت خارجی حاصل از صادرات همیشه مثبت بوده است؛ در این استان حدود ۴۰۰ واحد تولیدی کفش ماشینی و ۲۰۰ واحد سنگ‌بری صادراتی، همچنین ۱۵۰ صنایع شیمیایی در قالب خانواده پلاستیک و همچنین انواع پلیمرها وجود دارد که باعث شده ظرفیت صادرات قم را بالغ بر ۲۰۰ میلیون دلار قرار دهد.
هرچند دایره وسعت استان قم تا ماه‌های قبل تک شهرستانی بود ولی در زمینه تجارت خارجی و صادرات حرفی برای گفتن دارد؛ نیمی از محصولات قم به کشورهای همسایه افغانستان و پاکستان و عراق و حتی اروپا و شرق آسیا و اوراسیا و همچنین آسیای میانه صادر می‌شود و این چشم‌انداز خوبی برای صادرات ما ترسیم شده است، صنعت ما در حال تبدیل شدن به بنگاه‌های رقابت پذیر است.
* صادرات و بخش تولید و صنعت استان قم چه اندازه از تحریم و تهدیدهای اقتصادی متأثر بوده است؟
در حالی طی سال‌های اخیر صادرات برخی استان‌های کشور کاهش یافته است اما تحریم در استان قم به گونه‌ای دیگر رقم خورده و وضعیت صادرات ما مطلوب بوده است، چرا که در این استان واحدهای تولیدی و صنعتی متکی به محصولات بومی و داخلی بودند و بی‌نیاز از محصولات خارجی و یا نیاز آنها را کم‌تر کرده است لذا در سایه تحریم و فشار دشمن کم‌ترین آسیب دیده و تهدیدها اثر چندانی نداشته است.
تراز استان قم در زمینه تجارت خارجی حاصل از صادرات همیشه مثبت بوده است
اگر بخواهیم از دید دیگری هم نگاه کنیم این که بیشتر صنایع و واحدهای تولیدی ما در قیاس متوسط و کوچک هستند و کم‌ترین آسیب را در قیاس با واحدهای بزرگ از تحریم دیده‌اند و مهم‌تر از آن این که بخش صنایع ما با توجه به عدم اتکا به چتر حمایتی دولتی و تکیه بر بخش خصوصی توانسته‌اند از پل تهدیدها و آسیب‌ها با موفقیت عبور کنند.
با توجه به شیوع کرونا که بحرانی جدی بود واحدهای تولیدی و صنعتی ما از دل این بحران فرصت ساخته و به سمت تولید محصولاتی قدم برداشتند که در دوران کرونا مورد نیاز بود مانند تولید ماسک و الکل و دیگر محصولات شیمیایی و دیگر سو این که برخی واحدهای تولیدی خط تولید خود را تغییر داده و به سمت تولید الکل، دستکش و دیگر نیازهای مقابله با کرونا قدم برداشتند لذا بحران کرونا برای ما آثار منفی و مثبتی به همراه داشته است.
اما کرونا بر گردشگری استان قم تأثیر منفی بسیاری داشته است و این بخش آسیب جدی دید؛ به تورهای تجاری ما و حتی گردشگری داخلی با توجه به این که قم از مقاصد مهم گردشگری کشور بود آسیب جدی وارد شد ولی قرار است تا پایان سال ۱۴۰۰ این صنعت را ترمیم کنیم.
* قم در بخش تولید لوازم خانگی چه جایگاهی در کشور دارد؟
در قم زمینه صادرات اولیه لوازم خانگی وجود دارد و این استان ظرفیت تولید ۸۰۰ هزار لوازم خانگی در سال دارد که این ظرفیت ویژه‌ای برای استان قم خواهد بود هرچند حجم بالایی در زمینه تولید لوازم خانگی در قم داریم اما برخی واحدها هنوز به طور سنتی در این زمینه فعالیت دارند.
تعداد محدودی از واحدهای صنعتی ما در زمینه لوازم خانگی قابلیت صادرات دارند باید برای توسعه این صنعت فناوری جدیدی در این زمینه داشته باشیم و تیراژ تولید را افزایش دهیم؛ در ابتدای باید بازارهای داخلی را اشباع و از ورود لوازم خانگی وارداتی بی‌نیاز کنیم اما نباید در انتخاب مصرف کننده دخالت کنیم.
واحدهای تولیدی برای بیرون کردن رقیب خارجی خود باید تولیدات برتری داشته باشند و از اتکای به حمایت‌های ضد رقابتی دولت دوری کنند تا بلایی که بر سر صنایع خودروسازی وارد شد برای این صنعت پیش نیاید چرا که امروز صنعت خودرو زمینه صادرات ندارد پس باید در کنار کمیت بر کیفیت هم توجه شود.
*فرش دستباف قم طی سال‌های گذشته جایگاه خوبی در دنیا داشته است و نماد صادرات قم بوده، حال این صنعت و هنر امروز چگونه است؟
فرش دستبافت و ابریشم یک فرصت استثنایی برای کشور و استان است ما ۵۰ هزار بافنده فرش دستبافت در قم داریم که ۱۰۰ نفر آنها در کنار این که تولید کننده صاحب نامی هستند در زمینه صادرات هم حرفی برای گفتن دارند و همگی اتحادیه تخصصی ایجاد کرده‌اند، باید جایگاه گذشته فرش را در بازارهای خارجی دوباره برگردانیم.
واحدهای تولیدی برای بیرون کردن رقیب خارجی خود باید تولیدات برتری داشته باشند و از اتکای به حمایت‌های ضد رقابتی دولت دوری کنند
در هفت ماهه گذشته آمار صادرات فرش دستبافت قم نا امید کننده بوده و باید دولت با حمایت از بخش‌های مختلف از جمله رفع معافیت‌های مالیاتی، بازکردن راه‌های حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان و آسیب شناسی چالش‌های این صنعت انرژی خود را از لوازم خانگی به سمت صنعت فرش دستبافت متمرکز کند؛ این صنعت لوکس ارزآور است هرچند در داخل نیز با کاهش قدرت خرید مردم هم بازار آن با رکود روبرو است.
*بازار اوراسیا برای تجارت خارجی در دوران تحریم چه اهمیت و جایگاهی دارد؟
اتحادیه اقتصادی اوراسیا در آبان ماه سال ۹۸ در قالب هم‌گرایی و همکاری منطقه‌ای و با هدف آزادسازی و تسهیل تجارت کالا و ارتباطات و افزایش همکاری‌ها به صورت توافقنامه‌ای سه ساله (تا آبان‌ماه ۱۴۰۱) میان ایران و کشورهای عضو به امضاء رسیده که در سایه تحریم این بازار فرصت بزرگی برای تجارت خارجی ما می‌تواند باشد.
بر اساس توافقات صورت گرفته بین اتحادیه اوراسیا امتیازاتی برای صادرات ۵۰۲ ردیف کالایی و امتیاز ۳۶۰ ردیف کالایی وارداتی برای ایران منظور شده است که بخشی از امتیازات اعطایی اوراسیا به ایران شامل آبزیان، لبنیات، گل، میوه و صیفی‌جات، شیرینی و شکلات، کنسروها، آبمیوه و کمپوت، مواد اولیه و حلال‌ها است.
متأسفانه تعدادی از کشورهای همسایه ما توانسته‌اند به خوبی از این فرصت استفاده کنند اما اقداماتی در زمینه صادرات صنایع کفش و پلاستیک صورت گرفته است که باید بیشتر بر این بازار تمرکز داشته باشیم. روسیه بزرگ‌ترین کشور همسایه و مهم‌ترین شریک تجاری ما است ولی آن طور که باید و شاید از این بازار هم بهره نگرفته‌ایم و ضریب تجارت ما با این کشور کم‌تر از ۳ درصد است.
* استان قم چه تعداد صادرکننده برتر استانی و یا ملی دارد؟
در قم در مجموع طی سه سال اخیر صادر کنندگانی توانستند با خود اظهاری در چرخه انتخاب صادرکننده برتر وارد شوند که بالغ بر ۴۰ تا ۴۵ نفر هستند، در سال گذشته یک واحد نساجی با توجه به افزایش ظرفیت فعالیت و تولید خود در سطح ملی به عنوان صادرکننده نمونه کشوری انتخاب شد.
مهم‌ترین آیتم‌ها برای انتخاب یک صادرکننده نمونه بحث برندها و مارک‌های تجاری و گسترش بازارهای هدف است و صادرکنندگان قم در زمینه صنایع غذایی ورود خوبی داشته‌اند و در بخش‌های مختلف صنعت و معدن و خدمات فنی و مهندسی به دلیل این که واحدهای ما متوسط و کوچک هستند استانی انتخاب شدند.
مهم‌ترین آیتم‌ها برای انتخاب یک صادرکننده نمونه بحث برندها و مارک‌های تجاری و گسترش بازارهای هدف است
بانوان مدیر موفقی هم در قم داریم که مدیریت برخی واحدهای تولیدی و صنعتی را بر عهده دارند و فعالیت خوبی دارند و در استان در زمینه صادرات تخم‌مرغ و همچنین گلخانه‌ای و مشتقات زیتون هم جایگاه بالایی به دست آورده‌اند.
اگر تحریم دشمن را جنگی اقتصادی بدانیم، برای مقابله با آن راهی جز تکیه بر بومی‌سازی و تحقق سیاست‌های مقاومتی در کشور نداریم که در این راستا واحدهای صنعتی و تولیدی استان قم طی سال‌های اخیر با گام برداشتن به سمت بومی‌سازی محصولات و تمرکز بر تولید ملی توانستند از تحریم و فشارهای اقتصادی آسیب کم‌تری ببینند که لازم است این فعالان اقتصادی و صنعتی بیش از گذشته حمایت شده و راه برای آنها در این مسیر هموار شود.
نظر شما