بازار؛ گروه بانک و بیمه: با آنکه حدود ۴۰ سال از اجرای دقیق قانون بانکداری اسلامی بدون ربا در کشور می گذرد اما بانک ها همچنان در عمل توجه ای به این موضوع نمی کنند. از طرفی اقتصاد کشور این روزها به دلایل مختلف آشفته است، تورم ۵۰ درصدی، حجم نقدینگی حدود ۴ هزار هزار میلیارد تومانی، شکاف طبقاتی عمیق و...موجب شد تا اساتید و خبرگان اقتصاد اسلامی چهارشنبه گذشته در نشستی تخصصی گرد هم بیایند و با هم اندیشی نقشه راهی درست برای تحول اقتصاد کشور بخصوص در حوزه پول، بانک و سیاست های پولی از نگاه اقتصاد اسلامی ترسیم و به دولت سیزدهم پیشنهاد کنند.
در این نشست سیاست‌های بانکی و پولی پیشنهادی برای مواجهه دولت با مشکلاتی همچون افزایش بی‌رویه نقدینگی، نرخ بالای تورم، انحراف نقدینگی از تأمین مالی تولید، سوق‌یافتن نقدینگی به سمت فعالیت‌های غیر مولد، شبهه وجود ربا در نظام بانکی، عدم هماهنگی سیاست پولی و مالی، دست‌اندازی دولت به منابع بانکی برای رفع کسری بودجه، صوری شدن عقود و… توسط اساتید برجسته اقتصاد کشور مطرح و مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
اقتصادی که به عقیده کارشناسان حاضر در این نشست نیازمند اصلاح ساختاری در همه بخش ها در مسیر درست است چرا که اکنون نه فقط توجه چندانی به بهبود معیشت مردم، مهار تورم، و نقدینگی و در نهایت اصلاح ساختار ها با در نظر گرفتن شرع مقدس و موازین اسلامی در عقود و فعالیت های بانکی نمی شود بلکه تصمیمات و سیاست گذاریها طوری است که روز به روزشکاف طبقاتی در کشور عمیق و فقر، گرانی، بیکاری و ناعدالتی جامعه را فرا گرفته است.
یکی از اقتصاددانان حاضر در این نشست دکترحسین صمصامی، سرپرست اسبق وزارت اقتصاد بود که وی در گفتگو با «خبر گزاری بازار» می گوید؛ در مورد چگونگی آشفتگی اقتصاد و راهکارهای برای عبور از بحرانهای اقتصادی کشور، بنده حرف های زیادی برای گفتن داشتم اما فرصت سخنرانی من فقط ۱۵ دقیقه بود و نتوانستم عمده مشکلاتی که اکنون اقتصاد کشور و خانوارها به دلیل ضعف مدیریتها و وجود برخی قوانین و مقررات ناکارآمد دست به گریبان است را بازگو کنم. بخشی از ناگفته های دکتر صمصامی در گفتگو با بازار در خصوص نظام کنونی بانکداری و اقتصاد کشور را در ادامه می خوانیم.
فعالیت های اقتصادی باید مطابق با قوانین و شرع اسلام باشد، یعنی در عقود بانکی ربا نباشد، شکاف طبقاتی به این شکل هر روز بیشتر نشود، اما متاسفانه تاکنون نتوانسته ایم در این مسیر موفق عمل کنیم
*با وجودی که اقتصاد کشور باید اسلامی باشد و حدود ۴ دهه است که از قانون بانکداری اسلامی بدون ربا در کشور می گذرد اما در عمل نسبت به عقود بانکی و فعالیت های بانکی بدون ربا همچنان کم توجهی می شود، علت چیست؟ چرا اقتصاد اسلامی در کشوری که بنام جمهوری اسلامی ایران در دنیا شهرت دارد باید این گونه باشد؟
بحث اینکه اقتصاد کشور اسلامی باشد و مجموعه مطالعاتی که در این زمینه می شود تاکنون رهگشا نبوده است. در اسلام بایدها و نبایدها، قواعد و احکامی وجود دارد که مباحث اقتصادی و فعالیتها در این عرصه باید مطابق با قوانین و شرع اسلام باشد. یعنی اینکه در عقود بانکی ربا نباشد، شکاف طبقاتی به این شکل روز به روز بیشتر نشود، اما متاسفانه تا کنون نتوانسته ایم در این مسیر موفق عمل کنیم. جامعه امروزی با مشکلات عدیده ای از لحاظ اقتصادی روبه روست، طوری که هزینه ها با درآمدها منطبق نیست و یا اینکه تاکنون نتوانسته ایم ربا را از سیستم بانکی برداریم. چنین موضوعی ناشی از آن است که نه فقط نظارت ها ضعیف بوده است بلکه در حوزه نرم افزاری و مطالعات نیز در این زمینه به خوبی عمل نکرده ایم.
در ایران بعد از انقلاب اسلامی نهادهای پولی و مالی متناسب با اقتصاد اسلامی طراحی شد، قانون بانکداری بدون ربا تصویب و شکل اجرایی به خود گرفت اما در اجرا خیلی موفقیتی حاصل نشد
* علت اینکه ما نتوانسته ایم در این زمینه موفق شویم چیست؟ چرا کشورهایی که اقتصاد آنها اسلامی نیست اما عملکرد خوبی در عرصه اقتصادی دارند؟ از طرفی برخی کشورهای اسلامی نیز که قوانین و مقررات اسلامی را در اقتصاد رعایت می کنند موفق بوده اند اما در کشور ما این چنین نیست، علت چیست؟
غرب به درستی توانسته است بر اساس مادیگرایی نهادهای اقتصادی خود را شکل دهد. کارایی بانک ها را سامان بخشد و بازار سرمایه را با اصول و مقررات درست کند. در ایران بعد از انقلاب اسلامی نهادهای پولی و مالی متناسب با اقتصاد اسلامی طراحی شد. قانون بانکداری بدون ربا تصویب و شکل اجرایی به خود گرفت اما در اجرا خیلی موفقیتی حاصل نشد. همین نهادها چون بورس که از سال ۱۳۴۶ تاسیس و سیستم بانکی کشور که حدود یک قرن از آن می گذرد تغییر چندانی در مسیر درست و اصولی نکرده است از طرفی نیز احکام اسلام در نهادهای مالی و پولی گویا بر پایه غلط پیاده شده است چرا که پس از گذشت سالیان سال تغییری آنچنانی در این زمینه به چشم نمی خورد. سیستم کارایی بانک ها با وجود اسلامی بودن اما ربوی است و توجه ای به رعایت قانون و قواعد اسلامی در فعالیت های اقتصادی نمی شود. بارها اعلام کردیم که فعالیت در بازار سرمایه باید شرعی باشد، اما این گونه نشد طوری که شاخص ها به یک باره از ۶۰۰ واحد به ۲ میلیون واحد رسید، این آشفتگی ها نشان از ضعف مدیریت، عدم رعایت قانون و قواعد شرع اسلام و بی توجهی به معیشت مردم و اقتصاد کشور دارد.
در سیستم بانکداری غرب اگر چه مبنای اسلامی ندارند اما فعالیت آنها بسیار مقرراتی و با نظارت انجام می شود اما در ایران بانک های ما نه چون نظام بانکداری غربی عمل می کنند و نه اسلامی هستند
*اصلاح ساختاری نیز در سیسم بانکی آنگونه که فعالیتها در این حوزه اسلامی باشد کمتر به چشم می خورد، چرا با وجود قوانین نوشته شده اما بانک ها نسبت به این موضوع بی توجه اند و فقط به فکر منافع خود بوده و خیلی از آنها از رسالت کاری خود دور شده اند؟
نظام بانکی کشور نیازمند اصلاح ساختاری در مسیر درست است. بانک ها اکنون به دلیل دورزدن قانون و کم توجهی به مقررات اکثرا با زیان و معوقات سنگینی مواجه اند. به طور مثال ۱۰۰۰ میلیارد نقدینگی در قالب تسهیلات پرداخت می شود اما ۶۰ درصد آن تبدیل به معوقه خواهد شد. از طرفی بانک ها معمولا با افراد محدود و خاص در ارتباط بوده و قراردادهای سنگین می بندند در حالی که کار بانک سرویس دهی به عموم به عنوان واسطه گر و نهادی خدمات رسان است. همه این مشکلات به خاطر این است که به قوانین اسلامی کم توجهی شده است. در سیستم بانکداری غرب اگر چه مبنای اسلامی ندارند اما فعالیت آنها بسیار مقرراتی و با نظارت دقیق انجام می شود اما در ایران بانک های ما نه چون نظام بانکداری غربی عمل می کنند و نه اسلامی هستند نتیجه چنین بی قانونی و هرج و مرجی شکاف طبقاتی است که در ایران به عینه دیده می شود که این مسائل نیازمند آسیب شناسی و اصلاح ساختاری درست است.
اساس سیستم بانکی در کشور ربوی است، بنابراین یا باید از همان بانکداری متعارف استفاده کنند و یا رعایت اصول واحکام اسلامی را در عمل درعقود بانکی و سایر فعالیت های اقتصادی بگنجانند
*چاره کار را چگونه می بینید تا اقتصاد کشور در مسیر درست متحول، منقلب و اقتصاد اسلامی در عمل در حوزهای پولی، مالی و همه فعالیت ها اقتصادی به درستی شکل اجرایی به خود گیرد؟
اینکه هر ساله همایش های پولی و بانکی در قالب بانکداری اسلامی بدون ربا برگزار می شود، حداقل باید خروجی خاصی داشته باشد اما با وجود ارایه پیشنهادها تخصصی و علمی متخصصین اقتصاد اما متاسفانه خروجی خاصی آنگونه که در اجرا از ایده و نظرات کارشناسان خبره اقتصادی استفاده شود به چشم نمی خورد. به نظر می رسد سیاست گذاران و تصمیم گیران در پیاده سازی احکام اسلامی در فعالیت های اقتصادی بخصوص در حوزه پولی و بانکی و ... باید وارد عمل شوند و اگر توان آن را ندارند باید قید بانکداری اسلامی را بزنند چرا که اکنون اساس سیستم بانکی در کشور ربوی است بنابراین یا از همان بانکداری متعارف استفاده کنند و یا رعایت اصول و احکام اسلامی را در عمل درعقود بانکی و سایر فعالیت های اقتصادی بگنجانند و گرنه نباید امیدوار بود که تحولی در نظام بانکداری کشور آنگونه که احکام اسلامی در آن رعایت شود را دید.
آشفتگی در بازار پولی و مالی در کشور طوری است که در بحث بازار ارز، طی چند سال اخیر بانک ها از محل داد و ستدهای ارزی ۱۰۰۰ میلیارد تومان منفعت کردند
*وزیر اقتصاد اخیرا اعلام کرد؛ بانک ها در کنار مراعات مسئولیت های عمومی و اجتماعی حرکت به سمت یک عملیات بانکی اقتصادی، به صرفه و سود آور را در دستور کار خود قرار دهند؛ چرا که اگر بانک ها همچنان با کسری و زیان انباشته مواجه باشند توسعه پایدار که باید بر اساس نظام بانکی با ثبات باشد، رخ نخواهد داد، نظر شما در این باره چیست؟
به نظر می رسد ایراد چنین سخنانی در حوزه بانکی اشتباه بزرگی است، چرا که ماهیت کارکرد بانک ها در فعالیت ها اقتصادی حتی در سیستم بانکداری غربی یعنی فعالیت واقعی به صرف تجاری نیست. از طرفی در هیچ کجای دنیا بانک ها به سمت تجارت و سفته بازی و ورود به خرید سهام یا ساخت مسکن و خرید خانه و مراکز تجاری (مال های تجاری) نمی روند چرا که در اساسنامه آنها چنین چیزی وجود ندارد. با این وجود حرکت بانک ها در مسیر سرمایه گذاری و یا مشارکت در فعالیت های های اقتصادی سودآور اشتباه و غیر قانونی است. بنابراین چنین اظهاراتی در شان وزیر اقتصاد به عنوان سکاندار وزارت اقتصاد نیست که بانک ها را ترغیب به فعالیت های سود آور برای جلوگیری از زیان کند. این درحالی است که آشفتگی در بازار پولی و مالی در کشور طوری است که در بحث بازار ارز، طی چند سال اخیر بانک ها از محل داد و ستدهای ارزی ۱۰۰۰ میلیارد تومان منفعت کردند.
نظر شما