محمد یاسر کریمی؛ بازار: صادرات نوک پیکان حرکت توسعه اقتصادی است اما نیم‌نگاهی گذرا به این حوزه نشان می‌دهد که رویکردهای دولت در چند سال اخیر چندان هم صادرات محور نبوده و نگرش‌های نهادهای دولتی حاکی از عدم‌حمایت کافی در این حوزه است.
باوجوداینکه کاهش فروش نفت الزاماً رویکرد صادرات غیرنفتی را افزایش می‌دهد اما خام فروشی محصولات و بی‌توجهی به ارزش کالاهای صادراتی نشان می‌دهد که ما سرمایه‌های خود را با به‌صورت خام و با کمترین ارزش‌افزوده به حراج گذاشتیم.
سودی که به جیب دیگران می‌رود
بر اساس آمار سالانه حدود ۱۰ هزار تن سنگ مرمریت ساختمانی در خراسان رضوی تولید می‌شود که ۷۰ درصد از این مواد معدنی به‌صورت خام به کشورهای چین، ایتالیا و برخی استان‌های کشور صادر می‌شود.
خام فروشی مواد معدنی به‌خصوص سنگ‌های تزیینی باعث شده تا سود ناشی از ارزش‌افزوده این مواد معدنی به جیب خریداران خارجی برود.
متأسفانه این روند در حوزه کشاورزی که بیشترین آمار کالاهای صادراتی را از این استان تشکیل می‌دهد مصداق دارد و مشاهده می‌شود که بخش عمده‌ای از محصولات کشاورزی و خشکبار به طریق فله‌ای و خام فروشی به سایر کشورها انجام می‌شود و زعفران به‌عنوان یکی از مهمترین کالاهای صادراتی استراتژیک هنوز گرفتار این معضل است و لذا با این اوصاف مشخص است که سهم ما در بازار جهانی زعفران و یا کالاهای دیگر در جایگاه واقعی قرار ندارد.
در حوزه گیاهان دارویی نیز باوجوداینکه چند کارخانه عصاره گیری در استان راه‌اندازی شده و تولیدات آن‌ها توانسته بازارهای فرانسه و آلمان نیز را تسخیر کند اما بازهم شاهد حجم عمده‌ای از خام فروشی و صادرات گیاهان دارویی به‌صورت فله و باارزش افزوده بسیار پائین به کشورهای همسایه هستیم.
گوهرسنگ‌ها و سنگ‌های قیمتی نیز یکی از ظرفیت‌های قابل‌توجه در خراسان رضوی برای کسب درآمد، اشتغال، ارزآوری و تولید ثروت ملی است که مقرر بود با راه‌اندازی بازارچه سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در مشهد و تشویق فعالان بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری و تسهیل ورود گوهرسنگ‌ها از افغانستان با فعال کردن پایانه مرزی دوغارون اقدام شود که هنوز این طرح به سرانجام نرسیده است.
مشهد در دنیا با عنوان شهر گوهرسنگ معرفی‌شده و پتانسیل بالایی دارد و در این حوزه می‌توان با کمتر از ۱۵ میلیون تومان برای یک فرد اشتغال ایجاد کرد اما در عمل مشاهده می‌شود که بخش زیادی از فعالان این صنعت و کارگاه‌های سنگ‌تراشی تعطیل و خام فروشی رونق بیشتری گرفته است.
سیاست‌های شتاب‌زده
به‌رغم فرصتی که گفته می‌شود تحریم‌ها برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کردند اما بر آمار رسمی تنها یک تا ۵/ ۱درصد از صادرات ما به کالاهای دانش‌بنیان مربوط است و لذا این موضوع نشان می‌دهد که در این زمینه نیز توفیق چندانی در بازارهای جهانی کسب نکردیم.
آنچه در حال حاضر بیش از گذشته نیازمند آن هستیم و دولت سیزدهم لازم است تا به جد به آن بپردازد جلب اعتمادبخش خصوصی و بازرگانان است زیرا در طی چند سال گذشته سیاست‌های شتاب‌زده آن‌قدر به حوزه صادرات ضرر و زیان وارد کرده است که بسیاری از تجار عطای صادرات را به لقایش بخشیده‌اند و تعداد صادرکنندگان فعال نیز تا زمانی که جنسی را خریداری و وارد می‌کنند از اینکه دولت چه خوابی برای آن کالا دیده است در کابوس هستند.
در طی سال‌های گذشته به‌کرات شاهد بودیم که تاجران زمان بسیار مدیدی را برای بازاریابی و رایزنی یک کالا صرف کرده انداما دولت با یک بخشنامه شبانه و شتاب‌زده باهدف تنظیم بازار اجازه صادرات و یا واردات را از بازرگانان سلب کرده و این موضوع در حوزه مواد شوینده و یا تخم‌مرغ و یا شیر خشک در خراسان رضوی به‌کرات مشاهده شده است.
به بهانه تنظیم بازار و محدودیت آن همیشه صادرات را ممنوع کردیم اما هیچ‌گاه بر این مقوله تمرکز نکردیم که بهتر است به‌جای چنین رویکرد مخرب از وضع تعرفه و عوارض صادراتی برای تنظیم بازار استفاده کنیم.
متأسفانه در حال حاضر بسیاری از صادرکنندگان در این حوزه با شک و تردید ورود می‌کنند زیرا باوجود وعده‌های دولتمردان اما چندان هم به تحقق گفته‌های آن‌ها اطمینان ندارند و مثال واضح آن نیز همین مطالباتی است که تجار خراسانی از وزارت نفت طلب دارند.
پیش‌ازاین دولتمردان به فعالان اقتصادی اعلام کردند که در صورت صادرات کالا به ترکمنستان هزینه آن را از وزارت نفت دریافت خواهند کرد اما باوجود گذشت چند سال هنوز این پول‌ها سرگردان است و لذا اعتمادبخش خصوصی به دولت با این وعده تحقق‌نیافته دچار خدشه شده است.
بررسی موانع صادراتی
در این راستا اعتقاددارم برای حل مشکل صادرکنندگان باید به صورت جدی در حوزه سیاست‌گذاری و دستگاه‌هایی که مانع صادرات بودند بازنگری صورت بگیرد.دولت در حالی ادعا دارد از صادرکننده حمایت می کند که در واقع خود یکی از مهمترین موانع سد راه صادرات است.
باید ضمن حذف این‌همه دستگاه اجرایی و استعلام و بخشنامه و به عبارتی تشتت تصمیم‌گیری بر سر را ه صادرات از این بروکراسی اداری کاسته و یک‌بار دستورالعمل‌هایی که مانع صادرات است را در مسیر تجارت خارجی بازنگری کنیم.
یکی از مهترین پیشرانه‌های صادرات ارتباط با سایر کشورها و توسعه روابط دیپلماتیک سیاسی و اقتصادی است زیرا تحریم‌ها موجب شده تا بسیاری از کشورها نسبت به ایران بی‌توجهی کنند.در حال حاضر انتقال پول برای بازرگانان بسیار مشکل‌ساز شده است و حتی کشورهایی که روابط حسنه با ایران دارند نیز عمدتاً از همکاری شانه خالی می‌کنند.
متأسفانه امروز وضعیت نامطلوبی در حوزه بین‌المللی داریم و حتی چین و هندوستان نیز کشتی‌های ایرانی را بارگیری نمی‌کنند.
نظر شما