دیپلماسی اقتصادی ترکیه؛ جایگزین مانور نظامی و جاه طلبی اردوغان| آنکارا به دنبال دور زدن مسیر ایران

بازار؛ گروه بین الملل: اصلاحات اقتصادی و دموکراتیک مورد هدف اردوغان در سال ۲۰۲۱ از دو منظر تعریف می شود: این دیپلماسی از یک سو با سرمایه گذاری های کلان در پروژه های نوین و ورود در بازی های بزرگ جسورانه در زمینه انرژی برای دستیابی به موقعیت برتر سیاسی و اقتصادی مد نظر وی تعریف و تبیین می شود و از بعد دیگر اظهارات رئیس جمهور در خصوص مذاکره و همکاری با هر کشورهایی نظیر اروپا، آمریکا، روسیه، چین و یا کشورهای دیگر در منطقه خاورمیانه که برای حاکمیت، حقوق، قوانین و ظرفیت های این کشور ارزش قائل هستند، نشانگر گشایش فصلی جدید و تا حدی سیاست آشتی جویانه در روابط خارجی با دیگر کشورها است.

بر اساس اعلام های پیشین اردوغان، این کشور همچنین در روند کنونی جهان که پاندمی کرونا به شوک اقتصادی و سیاسی فزاینده ای تبدیل شده، از نظر زیرساختی توسعه یافته و به لحاظ قدرت سیاسی و اقتصادی آماده است تا هم در عمل و هم میز مذاکره، فعالانه وارد شود.

بارزترین نمونه ای از  استراتژی فعال ترکیه در درگیری قره باغ مشهود بود که تلاش کرد تا با استفاده از درگیری میان آذربایجان و ارمنستان و با تقویت ارتباط بیشتر با آذربایجان، به حیاط خلوت روسیه نفوذ کند و وضعیت خود را به عنوان یک بازیگر اصلی در قفقاز مستحکم نماید. علاوه بر آن، در منطقه مدیترانه شرقی، این کشور با همکاری های نظامی توانسته در مسیر استراتژی بزرگی قرار گیرد که به عنوان یک قدرت منطقه ای و حتی یک قدرت جهانی در حال ظهور شناسایی شود.

اردوغان انتظار دارد تا جهان پس از اتمام بیماری کووید-۱۹ سرشار از فرصت های جدیدی باشد که ساختار قدرت سیاسی و اقتصادی ترکیه در یک قالب نو بتواند تعادل و توازن را در بسیاری از زمینه های سیاست خارجی ایجاد کند.  اینگونه به نظر می رسد که رئیس جمهور ترکیه با گشودن و تمرکز بر فصلی جدید در سیاست خارجی ترکیه، قصد دارد تا با ایجاد فرصتهای سرمایه گذاری های اقتصادی و مرتبط ساختن سیاست های خارجی با منافع ملی کشور، به ایجاد و شکل گیری ژئوپلیتیک منطقه ای و جهانی کمک نماید.

در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار در گفتگویی با «دکتر سید جلال ابراهیمی» رئیس خانه تجارت ایران و کشورهای هم مرز و مدیر مرکز پژوهش و تحقیقات ایران و ترکیه به بررسی این موضوع پرداخته است.

«دکتر سید جلال ابراهیمی» در ابتدا گفت: بر اساس اظهارات یکی از کارشناسان ترک، با مشاهده تنش در قفقاز در میابیم که بحران تجاری در واقع ظاهر قضیه است، در حالی که این منطقه در چهار ضلعی کشورهایی نظیر ایران، ترکیه، آذربایجان و ارمنستان قرار دارد که با یک نبرد قدرتی مواجه است و از طرفی اسرائیل نیز با وجود شرایط بحرانی بر این منطقه سایه افکنده و حضور آن کاملا مشهود است.

وی در ادامه افزود: از دیدگاه تجاری، جاده ای در این میان وجود دارد که از آذربایجان تا ارمنستان امتداد دارد در حالی که بعد از جنگ نوامبر ۲۰۲۰ در اختیار آذربایجان است. این جاده که طول آن در حوزه قاپان و گیرسن، فاصله بسیار کوتاهی را از خاک آذربایجان دارد، علاوه بر کامیون های ایرانی که حامل محموله های تجاری است، تریلرهایی که از اروپا عازم ارمنستان است، نیز عبور می کند و جمهوری آذربایجان در یک اقدام غیر منتظره اقدام به اخذ عوارض سرزمینی کرده و حتی با بهانه واهی حمل بار غیر قانونی، اقدام به بازداشت رانندگان نموده است.

مدیر مرکز پژوهش و تحقیقات ایران و ترکیه ادامه داد: در پس زمینه صدور قبوض عوارضی و متوقف کردن کامیون ها و ایجاد بحران در امر لجستیک رزمایش آذربایجان_ترکیه و سپس رزمایش نظامی آذربایجان_پاکستان، ترکیه تحت عنوان سه برادر، در جنوب شرقی ترین قسمت ایران از حوزه دریای عمان شرکت کرد در حالی که حضورش غیر منتظره نبود، چرا که درست یک ماه قبل از آن، رئیس ستاد ارتش ترکیه با ژنرال های پاکستان دیدار حضوری داشته و موافقت نامه همکاری امضا کرده بودند.

وی افزود: در این چهره نمایی های قدرتی و نظامی از سوی سه کشور منطقه، جمهوری اسلامی ایران رزمایش بزرگ خود را به تنهایی در مرزهای شمالی خود انجام داد.

رزمایش های نظامی و بحران تجاری، نگاهای نظامی_تجاری جهان را به این حوزه جلب و باعث فعال شدن منطقه شده  به طوری که ایران حریم هوایی خود را بر روی هواپیماهای غیر تجاری آذربایجان بسته است

 دکتر ابراهیمی گفت: رزمایش های نظامی و بحران تجاری، نگاهای نظامی_تجاری جهان را به این حوزه جلب و باعث فعال شدن منطقه شده  به طوری که ایران حریم هوایی خود را بر روی هواپیماهای غیر تجاری آذربایجان بسته است.

رئیس خانه تجارت ایران و کشورهای هم مرز تصریح کرد: ایران مدعی است که نیروهای نظامی اسرائیل در خاک آذربایجان مستقر است. با توجه به همکاری های دیرینه اسرائیل و آذربایجان به ویژه در زمینه هواپیماهای بدون سرنشین و کمک های اطلاعاتی اسرائیل در جنگ قره باغ و حضور پهپادها در این جنگ، مدت ها است که حضور اسرائیل در آذربایجان برای جمع آوری اطلاعات در خصوص ایران از طریق آذربایجان و کشورهای حوزه قفقاز در رسانه های گروهی، روزنامه ها و رسانه های تصویری جهان مطرح است.

سید جلال ابراهیمی گفت: بر همین اساس و به دنبال فعال شدن حرکت های نظامی، رفت و آمدهای دیپلماسی هم شدت گرفت و آقای دکتر عبداللهیان علاوه بر دیدار با وزیر امور خارجه ارمنستان، از روسیه و ارمنستان بازدید کرد و با مقامات آنها دیدار فوری داشت.

مدیر مرکز پژوهش و تحقیقات ایران و ترکیه ادامه داد: اسرائیل که حضور خود را در آذربایجان نفی می کند، در هفته گذشته با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه یک گفتگوی تلفنی انجام داد و قرار شد که در اواخر ماه جاری، نخست وزیر اسرائیل با پوتین در مسکو دیدار داشته باشند. حرکت های دولت اسرائیل نشان دهنده این است که عملیات احتیاطی را علیه جبهه ایران در حوزه قفقاز اجرایی می نماید.

ایران اجازه نخواهد داد که ترکیه از نخجوان به عنوان گذرگاه تجاری دائمی به سوی آذربایجان و حضور در آسیای میانه استفاده کند ضمن اینکه ترکیه باید برای گسترش نفوذ تجاری و سیاسی خود در قفقاز و آسیای میانه خود را در سایه حرکت های نظامی قرار ندهد

وی گفت: حال سوال این است که آیا پروژه راه آهن آنکارا به آذربایجان که اجرای آن جزء آرزوهای حزب عدالت به رهبری اردوغان است مسکوت می ماند؟ و آیا ترکیه می تواند دیپلماسی اقتصادی را جایگزین نمایش های نظامی و خود بزرگ بینی نماید؟

دکتر ابراهیمی تصریح کرد: ایران اجازه نخواهد داد که ترکیه از نخجوان به عنوان گذرگاه تجاری دائمی به سوی آذربایجان و حضور در آسیای میانه استفاده کند. ترکیه باید برای گسترش نفوذ تجاری و سیاسی خود در قفقاز و آسیای میانه خود را در سایه حرکت های نظامی قرار ندهد.

وی گفت: ایران و ترکیه دروازهای متقابل غرب و شرق برای همدیگر هستند و دولت ترکیه باید به قراردادها و تفاهم نامه های فی مابین و به دوستی میان ملت های دو کشور و سوابق تجاری وفادار بوده و احترام بگذارد.

رئیس خانه تجارت ایران و کشورهای هم مرز خاطر نشان کرد که ترکیه ید طولایی در خرید محصول از دیگر کشورها و بسته بندی یا مونتاژ آن و سپس صادر کردن، کالای نهایی به نام خود دارد. از این رو مسیرهای ترانزیتی برای این کشور بسیار اهمیت دارد، زیرا در صورت بسته شدن آنها، اقتصاد این کشور با بحرانی جدی روبه رو خواهد شد.

دکتر ابراهیمی در پایان گفت: وابستگی ترکیه به مسیر ترانزیتی ایران در ۱۰۰ سال اخیر، تثبیت شده است. اما از مدتی قبل و با توجه به رویکرد و سیاست پان تورانیسم و پان ترکیسم اردوغان، به نظر می‌رسد که این کشور درصدد دور زدن مسیر ایران باشد چرا که در حال حاضر ترکیه مسائل خود با مصر و رژیم صهیونیستی را حل کرده و قصد دارد این دو کشور را جایگزین بخشی از مسیر صادراتی ایران کند.