بازار؛ گروه کشاورزی: با جدی تر شدن بحران کم آبی و خشکسالی در سراسر جهان، بحث استفاده از روشهای آبیاری نوین که ضمن صرفه جویی در مصرف آب در مزارع کشاورزی از هدر رفت آب نیز جلوگیری می کند بسیار اهمیت پیدا کرده است. ایران نیز از کشورهایی است که به طور جدی با بحران کم آبی و خشکسالی روبه رو است به طوری که به گفته کارشناسان میزان بارش ها در سال جاری به میزان ۵۰ درصد کاهش داشته است و این خود می تواند آغازگر اتفاقاتی باشد که امنیت غذایی کشور را دستخوش تغییراتی کند.
با این وجود وزارت جهاد کشاورزی سال های سال است در حوزه بهره گیری و اجرای سامانه های نوین آبیاری اقداماتی انجام داده است و به این ترتیب سالانه بودجه ای برای توسعه سامانه های نوین آبیاری کشور تخصیص داده می شود. با این وجود بهره برداران معتقدند روشهای آبیاری که به نام روشهای نوین در کشور اجرا می شود در کشورهای پیشرفته منسوخ شده است چرا که کارایی لازم را دارا نیست و به همین دلیل موجب شده در مسیر کاهش مصرف آب بخش کشاورزی و جلوگیری از هدر رفت آن چندان موفق عمل نکنیم.
برای آگاهی از روند توسعه سامانه های نوین آبیاری و چالش های پیش روی این طرح، خبرگزاری «بازار» گفتگویی با «فریبرز عباسی» مشاور وزیر و مجری طرح سامانه نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی انجام داده است که در ادامه می خوانید.
*بسیاری از بهره برداران بخش کشاورزی معتقدند که روشهای آبیاری که در کشور به عنوان روشهای نوین استفاده می شود در دیگر کشورها منسوخ شده است. نظر شما در این خصوص چیست؟
این حرف درستی نیست چون روشهای نوینی که ما استفاده می کنیم در حال حاضر در اغلب کشورهای جهان استفاده می شود. در واقع این روشهای آبیاری تکنولوژی های نوینی هستند که از دیگر کشورها به کشور ما وارد می شود و لذا ما نیز به مرور زمان از نظر تجهیزات این روشها را بومی سازی کرده ایم. به عبارت دیگر اصل کار روشها خارجی هستند و هنوز هم در کشورهای پیشرفته مثل آمریکا، اسپانیا و استرالیا که بارندگی کم دارند و روش های آبیاری برای شان بسیار مهم است از این روشها استفاده می شود.
البته ممکن است بحث بهره برداری و نگهداری از این سیستم ها در کشور ما به نحوی باشد که بهره بردار نحوه استفاده از آن را به خوبی رعایت نکند و در نتیجه کارایی و راندمان لازم را نداشته باشند. در حالی که سیستم همان سیستم است و ذات این سیستم ها به نحوی است که اگر همه بتوانیم از آنها به خوبی استفاده کنیم از بهره وری و کارایی لازم برخوردار هستند.
*با این تفاسیر جدیدترین روشهایی که همگام با کشورهای پیشرفته در ایران نیز استفاده می شود کدام روشها است؟
جدیدترین روش هایی که استفاده می شود ماشین های آبیاری است مثل لینیر، سنتر پیوت و روشهای موضعی مثل آبیاری قطره ای هست که در کشورهای دیگر نیز استفاده می شود.
خوشبختانه بالغ بر ۹۵ درصد از تجهیزات و لوازم مورد نیاز سامانه های نوین آبیاری را توسط تولیدکنندگان داخل در کشور تولید می کنیم به طوری که در این بخش حدود ۴۰۰ تولید کننده فعال در داخل داریم
*در حال حاضر از نظر تجهیزات چه شرایطی داریم؟
خوشبختانه بالغ بر ۹۵ درصد از تجهیزات و لوازم مورد نیاز سامانه های نوین آبیاری را توسط تولیدکنندگان داخل در کشور تولید می کنیم به طوری که در این بخش حدود ۴۰۰ تولید کننده فعال در داخل داریم. چند درصدی که وابستگی داریم نیز عمدتا در چند قلم مشخص مثل قطره چکان های پی. سی، برخی از فیلترها و الکترو گریبکس در ماشین های آبیاری است که خوشبختانه برنامه ریزی کرده ایم که بخشی از این ها نیز با حمایت از تولید کنندگان در داخل تولید شود تا طی چند سال آینده نیاز کشور را در این بخش از قطعات و تجهیزات نیز تامین کنند.
برای حمایت از تولید کنندگان داخلی اجازه واردات تجهیزات مورد استفاده در سامانه های نوین آبیاری تولید شده در داخل را نمی دهیم
*از این تولید کنندگان داخلی دقیقا چه حمایت هایی می شود تا تجهیزات مورد نیاز این صنعت را تامین کنند؟
بزرگترین حمایتی که از این تولیدکنندگان می شود این است که در مورد تجهیزات و لوازمی که در داخل تولید می شود و نیازی به واردات آنها نیست با هماهنگی هایی که با وزارت صمت و سایر دستگاه های ذیربط انجام داده ایم، جلوی واردات آن تجهیزات را و لوازم را می گیریم تا به این ترتیب تولید داخل رونق بگیرد.
علاوه بر این حمایت دیگر ما این است که اسامی تولید کننده های داخلی که کیفیت جنس های شان مورد تایید دفتر سامانه های نوین آبیاری باشد را با ارزیابی هایی که انجام می دهیم، جزو لیست شرکت های مجاز سامانه های نوین قرار می دهیم و همکاران ما در استان هایی که سامانه های نوین را اجرا می کنند ملزم به این هستند که فقط از این شرکتهای مجاز لوازم و تجهیزات شان را تهیه کنند و از تولید کنندگان متفرقه خرید نکنند.
روشهای موضعی آبیاری تا ۹۵ درصد راندمان آبیاری دارند و پس از آن نیز ماشین های آبیاری با ۸۵ درصد راندمان قرار دارد
*کدام روش از روشهای نوینی که در کشور استفاده می شود بیشترین میزان صرفه جویی در مصرف آب را رقم می زند؟
اگر از سامانه های نوین آبیاری به خوبی بهره برداری گردد و به درستی استفاده شوند، همه آنها در کاهش آب آبیاری موثر هستند چون راندمان آنها نسبت به روشهای سطحی و سنتی به طور ذاتی بیشتر است. اما در حال حاضر روشهایی که بیشترین راندمان را آبیاری را دارند روشهای موضعی هستند که تا ۹۵ درصد راندمان شان بالا است. پس از آن نیز ماشین های آبیاری هستند مثل لینیرها و سنتر پیوت ها که می توانند در مزرعه تا ۸۵ درصد راندمان آبیاری داشته باشند.
*یکی از روشهای نوین آبیاری که در کشور استفاده شد روش تراوا بود اما از آن چندان استقبال نمی شد. دلیل این عدم استقبال از این روش چیست؟
روش آبیاری تراوا روش جدیدی نیست و از دهه ۷۰ در ایران رایج شده است. در واقع تراوا لوله های متخلخلی هستند که از طریق این لوله ها آب به بیرون تراوش می کند و در گیاه نفوذ می کند. این روش چندان دوام نیاورد چون بعد از چند سال بر اساس ارزیابی هایی که دستگاه های پژوهشی و علمی کشور انجام دادند متوجه شدند ریشه گیاه در این لوله ها نفوذ می کند و موجب گرفتگی سیستم می شود. لذا این سیستم چندان توسعه پیدا نکرد و در حال حاضر نیز ممکن است در سطح محدود در محیط های خاص و به صورت موردی استفاده شود اما کاربرد عملی در مزارع پیدا نکرد.
دولت تا ۸۵ درصد از هزینه های سامانه های نوین را می پردازد و مابقی را خود بهره بردار باید تقبل کند
*کشاورزان در خصوص قیمت بالای تجهیزات این سیستم های نوین آبیاری همیشه گلایه دارند برای رفع این مانع چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
کشاورزان و زارعانی که شرایط استفاده از سامانه های نوین آبیاری را داشته باشند؛ یعنی آب، خاک و محصولی که قصد کاشت دارند مورد تایید باشد از تسهیلات دولتی برخوردار می شوند. به طوری که دولت الان تا ۸۵ درصد از هزینه سامانه های نوین آبیاری را به صورت بلاعوض تقبل می کند و مابقی را خود بهره برداران باید در قالب خود یاوری تامین کنند.
*به این ترتیب الان چند درصد از صنعت کشاورزی ما مجهز به سامانه نوین آبیاری است؟
از حدود ۸ و نیمی میلیون اراضی آبی کشور بیش از دو و نیم میلیون هکتار که بیش از ۳۰ درصد از اراضی آبی می شود مجهز به انواع سامانه های نوین آبیاری شده است.
*برنامه وزارت جهاد برای توسعه اراضی آبی مجهز به سامانه های نوین چیست؟
در ابتدا باید بدانید که ما سالانه پتانسیل اجرای حدود ۴۰۰ هزار هکتار انواع سامانه های نوین آبیاری را در کشور داریم. از طرف دیگر در برنامه اقتصادی مقاومتی پیش بینی شده که سالانه ۲۵۰ هزار هکتار اجرا شود. با این وجود پتانسیل اجرا بیش از آن مقداری است که هدف گذاری شده است و علتش هم به اعتبارات برمی گردد؛ به این معنا که اگر به ما اعتبارات لازم داده شود می توانیم اهدافی که در برنامه پیش بینی شده را محقق کنیم.
از ۲هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان بودجه تخصیصی برای توسعه سامانه های نوین آبیاری حدود ۲۰ درصد آن تخصیص داده شده است
*برای طرح توسعه آبیاری نوین سالانه چقدر اعتبارات تخصیص داده می شود؟
امسال بودجه دو هزار و ۴۰۰ میلیارد تومانی برای کل کشور در نظر گرفته شده است که تا الان حدود ۲۰ درصد آن تخصیص داده شده است که آن هم به صورت اوراق ۳ ساله بوده و تا حدودی هزینه کردنش برای برخی استانها سخت بوده است.
*به جز بحث تامین اعتبارات، تولید کنندگان و افرادی که در بخش اجرایی این حوزه قرار دارند عمدتا با چه چالش هایی مواجه هستند؟
ما خوشبختانه چالش زیادی در بحث توسعه سامانه های نوین آبیاری نداریم چون این سامانه ها بیش از ۳ دهه است در کشور اجرا می شوند و مزایای مختلف این سامانه ها برای بهره برداران اثبات شده است؛ یعنی در ۱۰ سال قبل برای اجرای سامانه ها مشکل بسیار داشتیم برای اینکه بهره بردار را توجیه کنیم می خواهیم در زمین شان سامانه ای را اجرا کنیم. با این وجود الان بهره برداران بسیاری متقاضی داریم که درخواست اجرای سامانه دارند اما اعتبارات ما کفاف نمی دهد. در واقع شاید بزرگترین چالشی که برای توسعه سامانه های نوین آبیاری داریم بحث اعتبارات است و اگر اعتبارات تامین شود این سامانه ها می تواند در چارچوب هدفی که در برنامه های بالادستی تعیین شده اجرایی شود.
نظر شما