بازار؛ گروه بین الملل: از زمان خروج ایالات متحده آمریکا از افغانستان، گمانه زنی های زیادی وجود دارد که نشان می دهد چین از این وضعیت سود خواهد برد. ایالات متحده آمریکا افغانستان را ترک کرده است، بنابراین چین برای پر کردن این فضا وارد عمل می شود و افغانستان را وارد ابتکار یک کمربند یک جاده و حوزه نفوذ پکن در آسیای مرکزی می کند. دلایل خوبی برای شک و تردید در این خط فکری وجود دارد. در ابتدا، چین و افغانستان شرکای طبیعی نیستند. درعین حال، نحوه خروج آمریکا از افغانستان می تواند منجر به همسویی اوراسیایی شود که به نفع واشنگتن نیست، به ویژه در مورد ایران.
با نگاهی به روابط دو جانبه چین و افغانستان، شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد پکن می خواهد نقش اصلی را در آنجا ایفا کند. بسیاری بیش از یک دهه پیش بینی می کردند که چین وارد افغانستان می شود و گسترش جاه طلبی های آسیای میانه چین از طریق طرح یک ابتکار یک جاده به گمانه زنی های بیشتری دامن زد.
ثروت معدنی افغانستان همواره به عنوان مغناطیسی برای شرکت های دولتی چین در نظر گرفته شده است، به طوری که ارزش لیتیوم، طلا، نقره، پلاتین، آهن، مس، آلومینیوم و اورانیوم آن به ارزش ۱ تا ۳ تریلیون دلار است. اما با وجود حضور ارتش امریکا در افغانستان، پکن نمی خواست وارد این کشور شده و از منابع آن استفاده کند.
ایدئولوژی های اساساً متضاد حزب کمونیست چین (CCP) و طالبان از اهمیت بیشتری برخوردار است. ایجاد امارت اسلامی افغانستان در مرز غربی چین - در کنار استان سین کیانگ - مشکل هر دو دولت است. سین کیانگ محل زندگی اویغورها است، اقلیت قومی مسلمان در چین که مورد حساسیت پکن است و حزب کمونیست چین در تلاش برای جذب آنها است.
حزب کمونیست چین وسواس زیادی دارد که ایدئولوژی های سیاسی خارجی در داخل مورد توجه قرار گیرد و چشم انداز نفوذ طالبان از اسلام به سین کیانگ در پکن به عنوان یک تهدید ملموس برای دولت تلقی می شود. طالبان مانند دیگر دولتهایی که از اسلام به عنوان ستون مشروعیت خود استفاده می کنند، باید روابط خود را با پکن و روابط تیره حزب کمونیست چین با اسلام آشتی دهند. هر دو طرف در حال حاضر در حال ارسال پیام هستند، اما تضاد بین منافع آنها باعث می شود منافع آنها در دراز مدت به سختی با هم هماهنگ شود.
فراتر از روابط دو جانبه، افغانستان تحت کنترل طالبان چشم انداز آسیای میانه را به گونه ای تغییر می دهد که مدیریت آن برای ایالات متحده آمریکا دشوار خواهد بود. کشورهای هم مرز با افغانستان باید در پاسخگویی به نگرانی های امنیتی مشارکت فعال تری داشته باشند. مهمتر از همه اینکه اکثر این کشورها اعضای کامل یا ناظر سازمان همکاری شانگهای (SCO) هستند، به این معنی که یک سازمان بین المللی متمرکز بر امنیت وجود دارد که می تواند هماهنگی در مورد افغانستان را تسهیل کند.
ایران، عضو جدید سازمان همکاری شانگهای
سازمان همکاری شانگهای در سال ۱۹۹۶ شروع به کار کرد و مکانیزمی مفید برای حل اختلافات ارضی بود که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ بوجود آمد. این سازمان با پنج عضو کامل شروع شد: چین، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان. ازبکستان در سال ۲۰۰۱ به آن ملحق شد. از آن زمان هند و پاکستان به عضویت کامل درآمده و در سال ۲۰۱۷ به هم این سازمان پیوستند.
همکاری امنیتی در مورد سه محور شرارت، یعنی تروریسم، تجزیه طلبی و افراط گرایی یکی از ویژگی های ثابت سازمان همکاری شانگهای بوده و درک مشترکی از تهدید را در بین اعضای آن ایجاد می کند. این امر از طریق ساختار منطقه ای ضدتروریسم و سازمان پیمان امنیت جمعی که همکاری های امنیتی، جنایت و قاچاق مواد مخدر را گسترش می دهد، نهادینه شده است.
ایران مدتها به دنبال عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای بوده است. مقررات سازمان همکاری شانگهای که کشورهای تحت تحریم های سازمان ملل متحد را به عضویت نمی پذیرد به این معنا بود که ایران تا سال ۲۰۱۶ واجد شرایط عضویت در آن نبود، در این هنگام «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه خاطرنشان کرد: ما معتقدیم که پس از حل مشکل هسته ای ایران و لغو تحریم های سازمان ملل، هیچ مانعی جهت عضویت ایران وجود ندارد.
در همان سال «لی هایلای» معاون وزیر امور خارجه چین گفت: پکن از تمایل ایران برای عضویت رسمی در سازمان همکاری شانگهای استقبال می کند و از آن حمایت می کند. با این حال با ریاست جمهوری ترامپ و از سرگیری تنش های آمریکا و ایران و همچنین اعمال مجدد تحریم های آمریکا، این حرکت متوقف شد و به نظر می رسید که چین از نزدیک شدن بیش از حد به تهران هراس دارد زیرا می دانست که این امر هزینه های قابل توجهی برای آن دربرخواهد داشت.
اما در اجلاس گذشته سازمان همکاری شانگهای در شهر دوشنبه تاجیکستان ایران به هدف عضویت کامل رسید و «شی جین پینگ»، رئیس جمهور چین اعلام کرد که این سازمان در سخنرانی افتتاحیه خود مراحل پذیرش ایران به عنوان یک کشور عضو را آغاز خواهد کرد.
عضویت کامل ایران مطمئناً به نفع تهران خواهد بود - هرگونه پذیرش بین المللی برای دولت ایران خبر خوشایندی است. این که چین و روسیه رهبری سازمان همکاری شانگهای را بر عهده دارند، یک مزیت دیگر است که از ایران در مبارزه مداوم خود با آمریکا حمایت قدرتمندی می کند. درخواستهای مداوم مسکو برای نظم جهانی چند مرکز و پکن برای یک نظام دموکراتیک تر با نگرانیهای تهران در مورد قدرت آمریکا سازگار است. این پروژه همچنین بر شتاب مشارکت راهبردی جامع چین و ایران موثر است.
یک نتیجه جانبی جالب دیگر می تواند فشار غیرمستقیم برای بازگشت ایران به مذاکرات هسته ای در وین باشد. اگر تهران می خواهد از تجارت منطقه ای که با عضویت در سازمان همکاری شانگهای می تواند از آن بهره مند شود، استفاده کند باید با بانک هایی کار کند که با تحریم های آمریکا مواجه نیستند.
کشورهای عربی و سازمان همکاری شانگهای
با این حال پذیرش ایران مسائل را برای چین پیچیده می کند. باید گفت روابط چین با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بسیار عمیق تر است و منافع بسیار بیشتری را نسبت به روابط با ایران دارد.
از طرفی هر یک از کشورهای عربی خاورمیانه دارای روابط امنیتی عمیقی با ایالات متحده هستند که با مشارکت در یک سازمان متمرکز بر امنیت به رهبری چین و روسیه ممکن است دچار مشکل شوند.
حتی اگر عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای متوقف شود، خروج آمریکا از افغانستان چشم انداز منطقه ای را تغییر می دهد. همه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای و ایران در مورد ثبات افغانستان ابراز نگرانی می کنند و خروج ایالات متحده موضوعی را برای همکاری در اختیار آنها قرار می دهد.
یش از این جلسه ای بین وزرای خارجه چین، روسیه، پاکستان و ایران برای بحث در مورد افغانستان در ۱۶ سپتامبر در دوشنبه برگزار شده بود. با معمول شدن هماهنگی سیاسی بین ایران و سازمان همکاری شانگهای، عضویت در آن بسیار نزدیکتر شده و به نوبه خود سایر کشورهای حوزه خلیج فارس را نیز به همان وضعیت نزدیک می کند. پیامد ناخواسته خروج آمریکا از افغانستان ممکن است باعث نزدیکی کشورهای خلیج فارس با چین شود.
نظر شما