مریم کشاورز مسعودیان، بازار: درحالی‌که هرساله سهم قابل‌توجهی از سفره غذایی کشور از محصولات و تولیدات کشاورزی قزوین تامین می‌شود، امروز کشاورزی به یکی از اصلی‌ترین علت‌های خشک‌سالی عظیم دشت قزوین تبدیل‌شده است؛ چراکه در کنار بهبود همه روش‌های آبیاری، استفاده ازسیستم‌های نوین و تغییر الگوهای کشت که در سالیان گذشته به‌کارگیری شده است هنوز مسئله اصلی بحران آب در قزوین مرتبط با حوزه کشاورزی است.
اگرچه به لطف کم‌آبی امروز دیگر چیز قابل‌عرضه‌ای از آن باغستان‌های افسانه‌ای و دشت پهناور قزوین باقی نمانده است، اما همچنان سهم قزوین در تولید محصولات کشاورزی در کشور بسیار حائز اهمیت است خبرنگار بازار در این خصوص با یدالله ملکی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین به گفت‌وگو نشست که بخش‌هایی از این گفت‌وگوی مفصل را در ذیل می‌خوانید؟
* لطفاً بفرمایید سهم بخش کشاورزی از منابع آبی قزوین چقدر است؟
با توجه به این‌که کشاورزی یکی از اصلی‌ترین محل‌های درآمد در استان قزوین محسوب می‌شود و دشت قزوین از گذشته مزارع و باغات فراوانی را در خود جای‌داده است در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد از برداشت آب از منابع زیرزمینی در حوزه قزوین در بخش کشاورزی است که درصورتی‌که این میزان بهره‌برداری به‌درستی مدیریت نشود می‌تواند بحران آب را در قزوین جدی‌تر کند، چراکه هم‌اکنون نیز منابع برداشت‌شده از سفره‌های زیرزمینی قزوین متناسب با میزان باغات و مزارع موجود در استان نیست و نشان از این دارد که اسراف در این زمینه در استان وجود دارد
*مهم‌ترین شاخصه بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبی در بخش کشاورزی قزوین چیست؟
چاه‌های دستی آب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های بهره‌برداری نادرست از منابع آبی در بخش کشاورزی برای استان قزوین مطرح است چراکه درگذشته نه‌چندان دور بیش از سه هزار چاه آب‌دستی در استان قزوین وجود داشت که شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین با تعیین گروه‌های گشت تلاش می‌کنند تا چاه‌های غیرمجاز را شناسایی و نسبت به مسدودسازی این چاه‌ها اقدام کنیم.
بیش از ۹۰ درصد از برداشت آب از منابع زیرزمینی در حوزه قزوین در بخش کشاورزی است که درصورتی‌که این میزان بهره‌برداری به‌درستی مدیریت نشود می‌تواند بحران آب را در قزوین جدی‌تر کند
با این رویه در حال حاضر پیش‌بینی می‌شود تنها ۵۰۰ حلقه چاه غیرمجاز در استان قزوین وجود دارد که اکثر این چاه‌ها برای تامین آب موردنیاز کشاورزی احداث می‌شود ، چراکه غالباً با کشاورزان نسبت به تامین آب مزارع و باغات خود نگران هستند.
* احداث چاه‌های غیرمجاز باوجود فعالیت گروه‌های گشتی همچنان ادامه دارد، علت چیست؟
یکی از پدیده‌هایی که به‌تازگی با آن مواجه هستیم و می‌توان گفت در چند سال اخیر با فعالیت گروه‌های بازرسی شدت گرفته است حفر چاه‌های دستی در چهاردیواری‌های شخصی است که امکان نظارت و بازرسی تا حد زیادی وجود ندارد ازاین‌رو بسیاری از افراد برای تامین آب مزارع کوچک خود در چهاردیواری‌ها نسبت به احداث چاه اقدام کرده‌اند که برخی از این چاه‌ها در بازرسی‌ها مشخص و مسدود شده است اما مسئله اصلی این است که با توجه به برداشت محدود این چاه‌ها عملاً امکان طی فرآیندهای قضایی طولانی و استفاده از ظرفیت دستگاه قضا وجود ندارد و تلاش می‌شود تا با تعامل با مردم و بیان مسئله برای مسدودسازی این چاه‌ها اقدام شود، چراکه در حال حاضر مسئله برداشت بی‌رویه از چاه‌های مجاز نیز به یک چالش تبدیل‌شده است.
* میزان مجاز برداشت آب از منابع زیرزمینی برای کشاورزی در قزوین چقدر است؟
بر اساس دستورالعمل‌هایی که به‌صورت دقیق از سوی وزارت نیرو برای مدیریت منابع آبی در کشور تدوین‌شده استان قزوین برای بخش کشاورزی مجاز به برداشت سالانه ۷۷۰ میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی است اما در حال حاضر یک و نیم میلیارد مترمکعب یعنی دو برابر حد مجاز آب در بخش کشاورزی از منابع زیرزمینی استان قزوین برداشته می‌شود که به گفته بسیاری از کارشناسان میزان آب مورداستفاده در بخش کشاورزی با تولیدات استان همخوانی ندارد.
بر اساس دستورالعمل‌هایی که به‌صورت دقیق از سوی وزارت نیرو برای مدیریت منابع آبی در کشور تدوین‌شده استان قزوین برای بخش کشاورزی مجاز به برداشت سالانه ۷۷۰ میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی است
به‌عبارت‌دیگر در کنار این‌که دو برابر سهمیه ذکرشده از منابع آبی استان بهره می‌گیرم متناسب با این حجم آب نیز نتوانسته‌ایم تولیدات کشاورزی داشته باشیم و ازاین‌رو جهاد کشاورزی طی سالیان گذشته در تلاش است تا با مدیریت منابع آبی و اصلاح الگوهای کشت بتواند میزان کیفیت و کمیت تولیدات را بهبود بخشد.
* مدیریت میزان آب برداشت‌شده از چاه‌های مجاز چگونه انجام می‌شود؟
راهکاری که برای مدیریت میزان آب برداشت‌شده از چاه‌های آب مجاز تدوین‌شده است نصب کنتورهای هوشمند بر روی این چاه‌هاست که امکان نظارت دقیق بر میزان آب برداشت‌شده و مدیریت بهینه منابع را می‌دهد اما همچنان برای نصب این کنتورهای هوشمند با همراهی مردم مواجه نیستیم، و این در حالی است که اصل نخست در اجرای چنین طرح‌هایی مشارکت عمومی و استفاده از ظرفیت بهره‌برداران است و از آنجایی که نصب این کنتورها با محدودیت بهره‌برداری از منابع آبی همراه است کشاورزان نسبت به اجرای آن مقاومت دارند.
تاکنون ۶۰ درصد از چاه‌های مجاز استان قزوین به سامانه کنتورهای هوشمند متصل شده‌اند که برای مدیریت درست شرایط نیازمند این هستیم که تمامی چاه‌ها به این کنتورها متصل شوند و موظف هستیم تا پایان برنامه ششم توسعه میزان بهره‌برداری از منابع زیرزمینی استان قزوین را مطابق با سهمیه موجود هماهنگ کنیم و به عبارتی نزدیک به ۷۰۰ میلیون مترمکعب برداشت مازاد را به صفر برسانیم.
* اقداماتی که طی چند سال اخیر به‌منظور مدیریت منابع آبی استان صورت گرفته تا چه اندازه مؤثر بوده است؟
یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های ما در خصوص منابع آبی در استان قزوین فرونشست سالانه بین دو تا ۱۰ سانتی‌متری زمین به دلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی است که طی اقداماتی که دریکی دو سال اخیر در این خصوص انجام‌شده است سال گذشته تقریباً افت سطح آب‌های زیرزمینی قزوین بعد از چندین سال افت جدی به صفر رسید که همین مسئله مانع از فرونشست زمین در دشت قزوین خواهد بود که امیدواریم با مدیریت درست منابع آبی و طی رویه‌ی خوبی که در پیش‌گرفته شده است به‌زودی شاهد احیاء بخش‌هایی از دشت قزوین و بهبود منابع آبی استان باشیم.
نظر شما