تهمینه غمخوار؛ بازار: «سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور دولت سیزدهم، پس از مراسم تحلیف ریاست جمهوری، در دیدار با «سوبر امانیام جایشانکار» وزیر خارجه هند، با بیان اینکه دولت ایران سیاست توسعه روابط با کشورهای همسایه و منطقه به ویژه هند را با قوت پیگیری خواهد کرد، گفت: ظرفیت های بزرگی در دو کشور در بخش های مختلف به ویژه حوزه اقتصادی، تجاری و فناوری های نو وجود دارد که باید در تحکیم سطح مناسبات خود مورد استفاده قرار دهیم.
وزیر امور خارجه هند، اولین وزیر امور خارجه بود که چند روز قبل از آغاز به کار آیت الله رئیسی با وی ملاقات کرد. همچنین، چند ماه قبل، وزیر دفاع ایران نیز در ماه فوریه به هند سفر کرد و اولین فرمانده نظامی بود که طی ۴۰ سال گذشته این سفر را انجام داد. این مسائل نشام می دهد که طی چند سال گذشته، مبادلات دیپلماتیک دهلی نو با تهران قوی تر شده است.
رئیس جمهور ایران همچنین با تأکید بر لزوم داشتن برنامه مشترک در مسیر افزایش سطح روابط تهران ـ دهلی‌نو، به سوبر امانیام جایشانکار گفت: ما با حرکت در مسیر برنامه مشترک همکاری می‌توانیم شرایط متفاوتی در سطح روابط دو کشور در راستای منافع دو ملت برداریم.
از طرف دیگر، نخست وزیر هند «نارندرا مودی» نیز در پیام تبریک خود ابراز اطمینان کرد که روابط قدرتمندانه ایران و هند با رهبری آیت الله رئیسی همچنان به رشد و توسعه خود ادامه خواهد در حالی که وزیر هندی نیز ضمن اعلام آمادگی همکاری کشورش با دولت جدید ایران اظهار کرد که تعهد رئیس جمهور جدید ایران به تقویت روابط دوجانبه دو کشور و همگرایی در منافع منطقه ای آشکار بوده است.
پیش از این دیدار برخی از نشریه ها و رسانه های خارجی نیز از اشتیاق دولت هند جهت توسعه روابط با دولت جدید ایران خبر داده و اینگونه اظهار کرده بودند که تغییر و تحولات ژئوپلیتیکی در منطقه، همه و همه موجب نزدیک تر شدن هر چه بیشتر دولت هند، با دولت جدید ایران خواهد شد و از طرف دیگر امید هند آن است ایران و امریکا در دوره بایدن بتوانند مشکلات فی مابین را اصلاح کرده و مذاکرات جدی در رابطه با بازگشت امریکا به برجام و رفع تحریم ها صورت گیرد تا آنها راحت‌تر به منافع خود در افغانستان و آسیای مرکزی دست یابند.
همچنین، برخی از کارشناسان مسائل شبه قاره نیز در مصاحبه های گوناگون اعلام کرده اند که هند کنونی، به یک شریک منطقه ای قدرتمند نیاز دارد و از منظر این کشور، جمهوری اسلامی همین شریک است که از طریق چابهار میتوانند به گسترش روابط دوجانبه بپردازند.
در زیر دیدگاه و تحلیل یک کارشناس هندی را در خصوص ضرورت و اهمیت بندر چابهار برای هند و ایران و اینکه این تغییر جدید در دولت ایران چگونه بر روابط غول پیکر هند و ایران هم در سطح دوجانبه و هم چند جانبه تأثیر می گذارد، مرور می کنیم:
«دکتر منجاری سینگ» کارشناس مرکز مطالعات نبرد زمینی در هند به اهمیت پروژه بندر چابهار می پردازد و معتقد است که نه تنها این بندر یک پروژه اقتصادی و ارتباطی بلکه یک فشارسنج یا بارومتر برای وضعیت روابط هند با ایران است.
دیدگاه وی در خصوص اهمیت بندر چابهار برای هند و ایران در زیر آمده است:
پروژه بندر چابهار همراه با کریدور بین المللی حمل و نقل شمال به جنوب (INSTC) ، از زمانی که برای اولین بار در سال ۲۰۰۳ به هند پیشنهاد شد، در روابط هند و ایران از جایگاه اصلی برخوردار است. در حالی که هدف اولیه توسعه چابهار بر ارتباطات و تجارت متمرکز بود، جهش ژئوپلیتیکی بعدی در منطقه اهمیت استراتژیک بندر را برای هند افزایش داد.
علیرغم چالش های فراوانی که پتانسیل موفقیت پروژه را زیر سوال برده است، توسعه این بندر به عنوان نقطه اهرمی برای هر دو کشور و تأیید نقش خود در افغانستان قابل مشاهده است.
برای هند، چابهار به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک این بندر که هند را به آسیای میانه و فراتر از آن متصل می کند و گستره منطقه ای و جهانی آن بسیار مهم است. این امر فعالیت های تجاری و توسعه دهلی نو در افغانستان را تسهیل می کند و به هند کمک می کند تا با توجه به مجاورت بندر گوادر، ردپای استراتژیک چین در منطقه را زیر نظر داشته باشد.
برای هند، چابهار به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک این بندر که هند را به آسیای میانه و فراتر از آن متصل می کند و گستره منطقه ای و جهانی آن بسیار مهم است
چابهار بهترین نقطه دسترسی ایران در اقیانوس هند است و همچنین نقش بسزایی در دسترسی سریع هند به ایندو_پسیفیک دارد. برای اقتصاد ایران نیز، این بندر حائز اهمیت است، زیرا تحریم های آمریکا مانع از پیشرفت و توسعه شده است. همچنین ایران از ثبات در افغانستان اطمینان حاصل می کند که پیش شرط ابتکارات توسعه هند در منطقه است.
در سالهای اخیر، دهلی نو و تهران در پروژه چابهار تحت طرح بازسازی افغانستان با یکدیگر همکاری کرده اند. همگرایی منافع بر سر پاکستان، افغانستان و آسیای میانه به این ترتیب بعد استراتژیک جدیدی به روابط هند و ایران افزوده است.
در حالی که دولت ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ تحریم های اقتصادی علیه ایران را وضع و متعاقباً همه معافیت های کشورهای تجاری با ایران، از جمله هند را در سال ۲۰۱۹ لغو کرده بود، اما در توسعه بندر چابهار، هند تحت طرح بازسازی افغانستان استثنا قائل شد.
بر همین اساس، در گزارش خدمات تحقیقاتی کنگره که در آوریل ۲۰۲۱ منتشر شد، اشاره شده است که با وجود اعمال فشار حداکثری از سوی ایالات متحده بر دولت ایران، دولت ترامپ قانونی را برای بازسازی افغانستان صادر کرد تا هند بتواند در بندر چابهار ایران به کار خود ادامه دهد.
علاوه بر آن، یک هیئت آمریکایی به سرپرستی معاون وزیر خارجه در امور جنوب و مرکز آسیا در وزارت خارجه تأکید کرد که معافیت همکاری هند با ایران در زمینه توسعه بندر چابهار بخشی از تضمین ثبات افغانستان است.
یک هیئت آمریکایی به سرپرستی معاون وزیر خارجه در امور جنوب و مرکز آسیا در وزارت خارجه تأکید کرد که معافیت همکاری هند با ایران در زمینه توسعه بندر چابهار بخشی از تضمین ثبات افغانستان است
بر اساس گزارش دفتر خدمات پژوهشی کنگره، هند به دلیل پویایی منطقه ای و شیوع کوید_۱۹ فعالیتهای تجاری خود را تا پایان سال ۲۰۲۰ تا حد زیادی متوقف کرده بود. با این حال، در اوایل سال ۲۰۲۱ و به ویژه در ماه های مارس و آوریل که کشور از موج دوم همه گیری رنج می برد، هند کار و اقدامات خود را در چابهار تسریع کرد و انتظار می رفت تا این بندر تا آوریل به بهره برداری کامل برسد. در مه ۲۰۱۶، نارندرا مودی، نخست وزیر هند متعهد شد که ۵۰۰ میلیون دلار در پروژه چابهار سرمایه گذاری کند که از این میزان تنها مبلغ برای این بندر اختصاص یافته است.
اما با وجود شکاف های مالی، تحلیلگران بر این عقیده اند که چابهار همچنان در ترویج پروژه های خارجی هند مهم است و نقش اساسی ایفا می کند به طوری که این کشور روز چابهار را در چهارم مارس ۲۰۲۱ در حاشیه دومین دوره اجلاس بین المللی دریانوردی گرامی داشت. بر همین اساس، وزارت حمل و نقل هند، امتیاز ۴۰ درصدی را برای جابجایی بار سواحل و بارهای مربوط به کشتی در بندر جواهر لعل نهرو به بندر شهید بهشتی در چابهار ارائه کرد و اقدامات اولیه برای توسعه زیرساخت ها در بندر شهید بهشتی چابهار در قالب تقویت ظرفیت حمل بار انجام شده است.
وزارت حمل و نقل هند، امتیاز ۴۰ درصدی را برای جابجایی بار سواحل و بارهای مربوط به کشتی در بندر جواهر لعل نهرو به بندر شهید بهشتی در چابهار ارائه کرد و اقدامات اولیه برای توسعه زیرساخت ها در بندر شهید بهشتی چابهار در قالب تقویت ظرفیت حمل بار انجام شده است
تا ژانویه ۲۰۲۱ ، هند دو جرثقیل بندری متحرک (MHC) عرضه کرده بود که به بندر اجازه می داد خدمات حمل و نقل بار را حمل کند. در ماه ژوئن نیز اولین محموله کانتینری از فنلاند از طریق چابهار وارد ایران شد. هند در سالهای ۲۰۱۷ ، ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ اقلامی چون گندم و همچنین تجهیزات پزشکی کوید_۱۹ را از طریق چابهار به افغانستان عرضه کرده است.
با این حال، هنوز کارهای زیادی برای عملیاتی شدن کامل بندر باید انجام شود. موانع مداوم در قالب تحریم ها علیه ایران، بی ثباتی در منطقه، مسائل مربوط به بودجه و عدم وجود سیستم تحویل، عملکرد هند در چابهار را تقریباً به اندازه دو دهه متوقف کرده است.
برخی از ناظران استدلال می کنند که موفقیت پروژه چندان تضمینی نیست و هند باید تمرکز بر چابهار را در تعامل با دولت جدید ایران در اولویت قرار دهد. این تحلیلگران استدلال می کنند که چابهار تنها منطقه ای است که هند و ایران می توانند همکاری خود را با وجود تحریم ها و روابط نامطلوب بین دولت ایران و آمریکا ادامه دهند در حالی که تصمیم دولت بایدن برای خروج نیروهای ایالات متحده و ناتو از افغانستان، مسئله ای نگران کننده برای دهلی نو و تهران است.
در حالی که تصمیم هند برای مذاکره پشت پرده با طالبان در دوحه در ماه ژوئن و حرکت ایران برای پر کردن خلا دیپلماتیک در افغانستان در میان خروج نیروهای آمریکایی و پیشرفت های نظامی توسط طالبان، ثابت می کند که روند صلح افغانستان برای هر دو کشور حیاتی است و این کشور دو را ملزم می کند تا به طور فعال درگیر مسائل افغانستان شوند.
برخی از ناظران استدلال می کنند که موفقیت پروژه چابهار چندان تضمینی نیست و هند باید تمرکز بر چابهار را در تعامل با دولت جدید ایران در اولویت قرار دهد زیرا چابهار تنها منطقه ای است که هند و ایران می توانند همکاری خود را با وجود تحریم ها و روابط نامطلوب بین دولت ایران و آمریکا ادامه دهند
مطمئناً خروج ایالات متحده چالش های زیادی از جمله بودجه پاکستان برای آموزش و حمایت نظامی از طالبان، نقش فعال بازیگران خارجی مانند روسیه و چین، پیشروی های نظامی طالبان و تهدیدهای گروه های شبه نظامی داخلی مانند لشکر طیبه و جیش محمد که گفته می شود به افغانستان منتقل شده اند، را برای هند ایجاد می کند.
بنابراین، در این زمینه، توسعه بندر چابهار نه تنها نقش هند را به عنوان یک بازیگر مهم در افغانستان مشروعیت می بخشد، بلکه از طریق همکاری مشترک با ایران به بهبود روابط آن با این دو کشور نیز کمک خواهد کرد.
توسعه بندر چابهار نه تنها نقش هند را به عنوان یک بازیگر مهم در افغانستان مشروعیت می بخشد، بلکه از طریق همکاری مشترک با ایران به بهبود روابط آن با این دو کشور نیز کمک خواهد کرد
«ابراهیم رئیسی»، رئیس جمهور جدید در شرایطی انتخاب شده است که اقتصاد ایران از تحریم های ایالات متحده و شرایط وخیم اقتصادی رنج می برد که با پیامدهای همه گیری کووید -۱۹ تشدید می شود. بر همین اساس، برای مشروعیت بخشیدن به ریاست جمهوری و تحقق وعده های انتخاباتی خود احتمالاً وی اقتصاد را در اولویت قرار خواهد داد.
این رئیس جمهور پیش از آن به برنامه های خود برای احیای توافق هسته ای ۲۰۱۵ و بهبود روابط با همسایگان عرب حوزه خلیج فارس، پس از محاسبه راهبردی و سنجش روابط ایران با هند اشاره کرده است. علاوه بر این، ادعاهایی وجود دارد که ابراهیم رئیسی معتقد به گسترش روابط با کشورهای شرق از جمله هند است و به هند تمایل دارد.
بنابراین، با توجه به واقعیت های استراتژیک خلیج فارس و مناطق مجاور، واضح است که روابط هند و ایران تحت رهبری رئیسی صعودی خواهد بود و هند باید از این امر برای همکاری همزمان با ایران و تقویت موقعیت خود در منطقه استفاده کند. لذا، توسعه بندر چابهار به منزله یک کلید خواهد بود.
نظر شما