بازار؛ گروه استانها: موضوع تنش های آبی در استان همدان گویی تمامی ندارد و قرار است مردم به ویژه در شهرستان همدان سال ها با این نگرانی روبرو باشند و بحث های انتقال آب از سد تالوار و قوچم را بشنوند اما باز هم نه خبری از تامین آب پایدار برای همدان باشد و نه خبری از دیگر برنامه ریزی های متناسب در راستای حفاظت از منابع آبی!
این همه ماجرا نیست چراکه در کنار این نگرانی ها، فروچاله ها در همدان یکی پس از دیگری خودنمایی کرده و گذشته از این در وضعیتی که همدان به عنوان قطب تولید سیب زمینی کشور محسوب می شود می بینم که به اذعان برخی این روند بیشترین صدمه را به استان همدان می زند و با این روند اگر استان همدان در بحث تولید این محصول پرآب بر پیش رود، عایدی آن خشکی بیشتر زمین و از بین رفتن منابع آبی زیرزمینی خواهد بود.
بخش کشاورزی بیشترین میزان مصرف آب را در استان همدان به خود اختصاص داده است
بارها گفته و شنیده ایم که بخش کشاورزی بیشترین میزان مصرف آب را در استان همدان به خود اختصاص داده است اما با این حال می تواند در مسیری وارد کار شود تا در کنار تامین غذای سالم و توجه به امنیت غذایی، به منابع آبی و خاکی استان نیز توجه داشته باشد که در این زمینه بحث های کشاورزی قراردادی، کشاورزی حفاظتی و کشاورزی ارگانیک مطرح است.
در این نوشتار در پی توجه به این موضوع و بی توجهی به این مهم در استان همدان هستیم چراکه کشاورزی پایدار به عنوان یک راهبرد مدیریتی باعث به حداقل رساندن تأثیرات منفی برمحیط زیست و فراهم نمودن تولید و سودمندی مزرعه در هر زمان و مطابق با شرایط اجتماعی می‌شود و کشاورزی ارگانیک نیز به عنوان مظهری از کشاورزی پایدار درطول دو دهه اخیر به طور فزاینده‌ای مورد توجه قرارگرفته است.
با این تفاسیر برآن شدیم تا پای صحبت‌های منصور ستوده؛ مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان همدان و محمدرضا رضاپناه؛ مدیر قطب علمی کشاورزی ارگانیک، عضو شورای بین‌المللی تحقیقات و نوآوری ارگانیک، دانشیار موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور و رئیس اتحادیه انجمن‌های علوم گیاه‌پزشکی ایران بنشینیم که در ادامه متن این گفتگو را می‌خوانید:
لزوم تغییر الگوی کشت در استان همدان از گیاهان پرآب‌بر به سمت گیاهان کم‌آب‌بر
منصور ستوده در گفتگو با خبرنگار بازار با اشاره به اینکه امسال وضعیت بارش‌ها نسبت به سال گذشته با کاهش جدی روبه‌روبود، اظهار کرد: در سال آبی جاری ۲۸۰ میلی متر بارش در استان همدان به ثبت رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۴۰ درصد کاهش و نسبت به میانگین بلندمدت ۲۲ درصد کاهش داشته است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان همدان با بیان اینکه باید در بخش کشاورزی راندمان و بهره‌وری آب را افزایش دهیم، گفت: اگر در بخش کشاورزی ۱۰ درصد صرفه‌جویی صورت گیرد برابر با یکسال مصرف آب شرب استان آب ذخیره می‌شود.
برای تولید یک کیلوگرم سیب‌زمینی معادل ۳۰۰ لیتر آب استفاده می‌شود
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر برای تولید یک کیلوگرم سیب‌زمینی معادل ۳۰۰ لیتر آب استفاده می‌شود، افزود: تغییر الگوی کشت در استان همدان از گیاهان پرآب‌بر به سمت گیاهان کم‌آب‌بر امری ضروری محسوب می‌شود.
ستوده با بیان اینکه کسری مخزن به خاطر استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی در بخش کشاورزی به وجود آمده است، عنوان کرد: دشت کبودرآهنگ ۸۰ میلیون مترمکعب کسری مخزن سالیانه دارد که معادل دو برابر حجم سد اکباتان است.
تاکنون در دشت‌های استان همدان ۲۷ فروچاله رخ داده است
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان همدان با اشاره به اینکه بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی می‌تواند پیامدهای سنگینی همچون ایجاد فروچاله داشته باشد، گفت: تاکنون در دشت‌های استان همدان ۲۷ فروچاله رخ داده است.
محمدرضا رضاپناه نیز در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه در کشور ایران به سبب وجود آفتاب درخشان و بهره مندی از این نعمت شاهدیم که میوه ها و محصولات باغی طعم بهتر و بسیار خوشایندتری نسبت به دیگر کشورها دارند، گفت: این برکتی است که باید قدر آن را دانسته و آن را به همه معرفی کرد چرا که در کشورهای همسایه میوه ها و محصولات باغی به این شیرینی و خوش طعمی محصولات ما نیست اما متاسفانه در این عرصه گامی برنداشته ایم.
دانشگاهیان که باید برای حرکت به سمت کشاورزی ارگانیک دست به کار شوند این روزها بی خبر مانده و خبری از آن ها نیست
عضو شورای بین‌المللی تحقیقات و نوآوری ارگانیک با تاکید بر این موضوع ضمن ابراز تاسف مطرح کرد: ما به دنبال این نبوده ایم تا ظرفیت ها را معرفی کنیم و از آن ها بهره مناسبی ببریم و شاهدیم که مردم ما تنها به دنبال رانت تفاوت دلار و ریال رفته اند و دانشگاهیان که باید حتماً برای حرکت به سمت کشاورزی ارگانیک دست به کار شوند، این روزها بی خبر مانده و خبری از آن ها نیست.
وی با بیان اینکه متاسفانه این همه سموم و کودهای شیمیایی برای تولیدات محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار گرفته است، اما دانشگاهیانی که باید وارد کار می شدند، سکوت کرده اند، اظهار کرد: حرف حق باید زده شود و چرا باید کشور چین که همزمان با ما این بحث را شروع کرده این روزها حرف اول را در عرصه کشاورزی ارگانیک بزند اما ما نشسته ایم و برای آن ها دست می زنیم تا سهمشان را از بازارهای جهانی بگیرند؟
رضاپناه با بیان اینکه ۶ میلیارد یورو رقم کمی نیست، گفت: ما در این زمینه نه دوره سختی را گذرانده ایم، نه مقابله کرده ایم و نه گامی برداشته ایم، تنها ایستاده ایم و نگاه می کنیم که کشورهای دیگر مانند ترکیه چه سهمی از بازار ارگانیک دنیا می گیرند؟ پول این روزها صرف چیزهای دیگری می شود، در حالی که یک کشور می تواند با قدم های خود در این عرصه نقش بسیار مهم و حیاتی ای را ایفا کند.
کمتر از یک دهم درصد اراضی کشاورزی کشور گواهی ارگانیک گرفته است که عمدتاً قابلیت صادرات دارند
وی با اشاره به اینکه حدود ۱۲ هزار هکتار یعنی کمتر از یک دهم درصد اراضی کشاورزی کشور گواهی ارگانیک گرفته است که عمدتاً قابلیت صادرات دارند، اظهار کرد: این رقم در طی دهه اخیر تقریباً ثابت و بعضاً به واسطه افزایش نرخ ارز کاهش داشته است.
رضاپناه در ادامه این گفتگو یادآور شد: البته ۲۰ هزار هکتار مراتع و حدود ۴۰ هزار هکتار مناطق تحت پوشش تولید عسل ارگانیک و حدود ۱۰ هزار هکتار اراضی شبه جنگلی ارگانیک نیز دارای گواهی هستند و از طرفی کشت ارگانیک تقریبا در همه استان ها نمونه هایی وجود دارد.
برنامه راهبردی کشاورزی ارگانیک که اوایل دهه ۹۰ به تصویب وزارتخانه مربوطه هم رسیده برای ۱۰ تا ۲۰ برابر شرایط فعلی تنظیم شده بود
به گفته رئیس اتحادیه انجمن های علوم گیاه پزشکی ایران تا به سطح یک درصد یا دو درصد نرسیم، حتی از جایگاه عادی خود در دنیا عقب هستیم هرچند برنامه راهبردی کشاورزی ارگانیک که اوایل دهه ۹۰ به تصویب وزارتخانه مربوطه هم رسیده است و برای ۱۰ تا ۲۰ برابر شرایط فعلی تنظیم شده بود.
وی با بیان این موضوع مطرح کرد: در عین حال که از کشوری مثل ترکیه که میزبان هجدهمین کنگره بین المللی ارگانیک بود در سال ۲۰۱۴ از نظر سطح کشت ارگانیک، تشکل های علمی، تشکل های اقتصادی و اجتماعی و ساختارهای پشتیبان دولتی عقب هستیم اما از بسیاری از کشورها نیز جلو هستیم.
ابتدا باید در یک خط قانون، کلمه ارگانیک به رسمیت شمرده شود و ادعای بدون سند در آن مجازات داشته باشد
دانشیار موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور در پاسخ به اینکه برای ترغیب کشاورزان و سرمایه گذاران به کشت ارگانیک چه اقدامی باید در پیش گرفته شود؟ گفت: ابتدا باید در یک خط قانون، کلمه ارگانیک به رسمیت شمرده شود و ادعای بدون سند در آن مجازات داشته باشد؛ حدود ۲۰ سال است که در ایران نیز کلمه ارگانیک در بازار و عمدتا بازار صادرات جاری است اما اختلاف سلایق در این خصوص، سبب شده در حد خاصی متوقف شود.
وی افزود: به نظرمی رسد توافق نانوشته ای بین دست اندرکاران شکل گرفته و محصول ارگانیک محدود به چند فروشگاه، چند نمایشگاه محدود در شهرهای بزرگ و در بهترین حالت حدود دو هزارتن صادرات به اروپا و گاه کمی بیشتر و مقایری به سایر کشورها برآیند تشکل ها، اقدامات و ضد اقدامات در کشور ما است.
رضاپناه با تصریح بر اینکه عده ای نیز به ورای ارگانیک و یا تساهل در آن به گسترش روش های مبتنی بر اصول ارگانیک برای عبور از این شرایط خاص تمسک ورزیده اند، گفت: مثلاً روش های تضمین کیفیت محصول به صورت مشارکتی (PGS) و بر مبانی بین المللی و وطنی این رویکرد تاکید می کند آن ها در تلاش هستند تا بازارهای خانوادگی، گروهی و حتی ورای آن را رونق بخشند.
وی با بیان اینکه به نظر می رسد تنگنا، مشکلات و تحریم سبب نوآوری می شود افرادی که بدون اتکا به سموم شیمیایی و کود شیمیایی شرایطی ایجاد می نمایند که بهره گیری از روش های کنترل بیولوژیک و کودهای بیولوژیک محصول مغذی، مکفی و قابل قبول تولید می کنند در گوشه گوشه کارهای خود نوآور هستند، به حضور سه کشاورز ایرانی در برنامه های بین المللی در این زمینه و ارائه تجربیات خود اشاره کرد و گفت: جامعه علمی نیز جدیدترین نتایج خود را در اختیار آن ها قرار داده و خواهد داد، کما اینکه عوامل کنترل بیولوژیک در سه دهه اخیر تولید و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.
دانشیار موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور در این زمینه تشریح کرد: از زنبور میلی متری تریکوگراما که آقای حشمت الله جمالی در نزدیکی آمل مشتاقانه از آزمایشگاه کنترل بیولوژیک ما مطالبه میکرد تا نوآوری ویژه ای که در حفظ دام رسیده است باید می دیدید که چگونه یک کشاورز ایرانی، آقای محمد خوبزاد از دابودشت آمل، در نوزدهمین اجلاس بین المللی ارگانیک در سال ۲۰۱۷ از روش کشت توام برنج با اردک و ماهی دفاع کرد و نوآوری خود را ارائه کرد.
رضاپناه عنوان کرد: باید می دیدید چگونه آقا و خانم حسین زاده از بم از نوآوری خود در همین اجلاس برای استحصال رطب با مزه بهتر دفاع کردند، با مقاومت در شرایط بی آبی و احیاء قنات و به تدریج کشت یونجه پای نخل، دام و طیور را نیز در باغ خود احیا و امید را در خانواده و گروه کشاورزان ورای ارگانیک بم زنده کردند و باید نظاره می کردید چطور جانبازان فعالی مثل آقایان سیفی و امجدی، نوآورانه محصولات عشایری ایران را در این اجلاس بین المللی با افتخار معرفی کردند.
چرا می گویند حتی مرغ بدون آنتی بیوتیک هم نداریم و به آن افتخار می کنند؟
رئیس اتحادیه انجمن‌های علوم گیاه‌پزشکی ایران در بخش پایانی این گفتگو ضمن ابراز گلایه مندی مطرح کرد: چرا این روزها به سمت تولید سویا ارگانیک و مرغ ارگانیک پیش نمی رویم؟ چرا می گویند حتی مرغ بدون آنتی بیوتیک هم نداریم و به آن افتخار می کنند در حالی که آیا لازم نیست به سمت تولیدات محصولات ارگانیک پیش رویم؟ حداقل مسئولین، نگاهی به ترکیه بیاندازند و ببینند چگونه با تولید سویای ارگانیک زمینه را برای تولید دو برند ارگانیک مرغ فراهم کرده اند و رستوران ارگانیک برای معتقدین به این روش دارند.
بحران آب همدان همواره به‌سان دردی بر بدنه این استان و شهر خودنمایی می‌کند و خود را در قالب فروچاله‌ها نمایان می‌سازد؛ اما با مدیریت مصرف آب کشاورزی که بخش عمده (۸۹.۵ درصدی) میزان مصرف آب را به خود اختصاص داده است آن هم با روش‌های استاندارد و به‌روزی چون «کشاورزی ارگانیک» می‌توان گام‌های مناسبی در این زمینه برداشت و همدان را از وضع بحرانی نجات داد.
کشاورزی زیستی و ارگانیک و البته کشاورزی حفاظتی در این مسیر می‌توانند راهکارهایی مؤثر باشند، راهکارهایی از جنس کمک گرفتن از طبیعت برای نجات طبیعت! موضوعی که این روزها لازم است در استان همدان مورد توجه قرار گیرد به ویژه آن که چندی پیش مدیر عامل شرکت آب منطقه ای همدان مطرح کرد طبق گزارش ایستگاه های باران سنجی شرکت آب منطقه ای همدان طی سال آبی جاری در استان همدان ۲۸۰ میلی متر بارندگی داشته ایم که در مقایسه با ۴۶۹ میلی متر بارش سال گذشته ۴۰ درصد کاهش یافته است و استان وارد تنش آبی شده است.
ستوده در این راستا با بیان اینکه سد اکباتان همدان با کاهش ذخیره آبی نسبت به ماه‌های گذشته مواجه شده و حجم سد اکباتان در حال حاضر به ۱۴ میلیون کاهش یافته و ۴۲ درصد از ذخیره سد پر شده است، گفت: حجم فعلی سد آبشینه نیز ۲.۷ میلیون مترمکعب است که ۵۵ درصد از حجم کلی آن پر است و با توجه به مصرف روزانه آب شرب شهر های همدان، این سد نیز در مهر ماه آبی برای برداشت نخواهد داشت.
با این وضعیت شاهدیم که بی توجهی به کشاورزی قراردادی، نبود صنایع تبدیلی و فرآوری‌های مناسب محصولات کشاورزی و باغی، از بین بردن پوشش‌های گیاهی، کشت محصولات بدون برنامه ریزی (و حتی کشت سیب زمینی و هندوانه در استانی چون همدان که با بحران کم آبی روبرو است)، عدم وجود عزم راسخ در مسیر اجرای طرح کاداستر و یکپارچه سازی اراضی کشاورزی، تکه تکه شدن باغات و ورود آن‌ها به بحث‌های رستوران‌ها و خانه باغ‌ها و خروج یک به یکشان از مسیر تولید و اقتصادی بودن و مواردی از این دست، همه و همه یعنی مرگ منابع طبیعی، مرگ خاک، مرگ منابع آبی و مرگ کشاورزی! و بدین سان زمان آن رسیده تا با ورود به عرصه کشاورزی قراردادی، حفاظتی و ارگانیک قدم ها در استان همدان به سمت دیگری برداشت که باید!
نظر شما