تهمینه غمخوار؛ بازار: «سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور دولت سیزدهم در روز جمعه پس از مراسم تحلیف ریاست جمهوری، در دیدار با «سوبر امانیام جایشانکار» وزیر خارجه هند، با بیان اینکه دولت ایران سیاست توسعه روابط با کشورهای همسایه و منطقه به ویژه هند را با قوت پیگیری خواهد کرد، گفت: ظرفیت های بزرگی در دو کشور در بخش های مختلف به ویژه حوزه اقتصادی، تجاری و فناوری های نو وجود دارد که باید در تحکیم سطح مناسبات خود مورد استفاده قرار دهیم.
علاوه بر آن، رئیس جمهور ایران با تأکید بر لزوم داشتن برنامه مشترک در مسیر افزایش سطح روابط تهران ـ دهلی‌نو، اظهار داشت که با حرکت در مسیر برنامه مشترک همکاری می‌توانیم شرایط متفاوتی در سطح روابط دو کشور در راستای منافع دو ملت برداریم.
از طرف دیگر، نخست وزیر هند نارندرا مودی نیز در پیام تبریک خود ابراز اطمینان کرد که روابط قدرتمندانه ایران و هند با رهبری آیت الله رئیسی همچنان به رشد و توسعه خود ادامه خواهد در حالی که وزیر امور خارجه این کشور هم ضمن اعلام آمادگی همکاری کشورش با دولت جدید ایران اظهار کرد که تعهد رئیس جمهور جدید ایران به تقویت روابط دوجانبه دو کشور و همگرایی در منافع منطقه ای آشکار بوده است.
البته پیش از این دیدار برخی از نشریه ها و رسانه های خارجی نیز اشتیاق دولت هند جهت توسعه روابط با دولت جدید ایران را اعلام کرده و اینگونه اظهار کرده بودند که خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان و دیگر تغییر و تحولات ژئوپلیتیک در منطقه، همه و همه موجب نزدیک تر شدن هر چه بیشتر دولت هند، با دولت جدید ایران خواهد شد و از طرف دیگر امید هند آن است ایران و امریکا در دوره بایدن بتوانند مشکلات فی مابین را اصلاح کرده و مذاکرات جدی در رابطه با بازگشت امریکا به برجام و رفع تحریم ها صورت گیرد تا آنها راحت‌تر به منافع خود در افغانستان و آسیای مرکزی دست یابند.
برخی از کارشناسان مسائل شبه قاره بر این باورند که هند کنونی، به یک شریک منطقه ای قدرتمند نیاز دارد و از منظر این کشور، جمهوری اسلامی همین شریک است.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع روابط دو کشور در دولت جدید ایران، خبرنگار بازار گفتگویی را با «پیر محمد ملازهی» کارشناس مسائل شبه قاره ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* وزیر امور خارجه هند اولین مقام خارجی است که بعد از پیروزی در انتخابات با آیت الله رئیسی دیدار کرده است. از نظر این مقام هندی ثبات و پایداری روابط فیمابین، به ویژه در زمینه اقتصادی در گرو تنظیم روابط، صرفا با معیار منافع تهران-دهلی‌نو است. همچنین، یک منبع مطلع در دولت هند در این باره و شرکت یک مقام دولتی در مراسم تحلیف رئیسی اعلام کرد که این دیدار فرصتی جدید همکاری با ایران خواهد بود. از دیدگاه شما در دولت جدید چه زمینه ای برای گسترش روابط دوجانبه با توجه به اینکه سطح روابط کنونی مطلوب نیست، وجود دارد؟
واقعیت این است که پیش از این توافقی میان هند، ایران و روسیه در خصوص کریدور شرقی_غربی که کالاها از بندر بمبئی به بندر عباس آمده و سپس از طریق مسیر ریلی و خط آهن به بندر انزلی و سپس رود ولگا و در نهایت روسیه و اروپا انتقال داده می شود، منعقد شده است. این مسیر در حالی که انتقال کالا را از مسیر سنتی و کانال سوئز کوتاه تر می کند، موجب کاهش هزینه نیز می گردد. این توافق سر جای خود است و هندی ها هم اکنون می توانند با ایران به شکلی پررنگ تر و جدی تر از گذشته وارد فعالیت شوند و انجام مناسبات تجاری از طریق ایران را به شکل ترانزیت به روسیه و اروپا را تسهیل سازند.
نکته دوم، مسئله بندر چابهار و توافق سه جانبه میان ایران، هند و افغانستان و سرمایه گذاری که هم اکنون هندی ها در این بندر در حال انجام آن هستند، می باشد که این موضوع خود زمینه بسیار مساعدی است که ارتباطات یعنی صادرات و واردات کشور آسیای مرکزی و افغانستان که در خشکی محاصره هستند، از طریق چابهار انجام شود. بنابراین یک زمینه همکاری در این بخش وجود دارد.
بخش سوم زمینه همکاری دو کشور در صورتیکه فضا مساعد شود، موضوع نیازهای هند در بخش انرژی و دریافت سوخت از کشورهای حوزه خلیج فارس است که البته به علت تحریم های امریکا یک سری مشکلاتی ایجاد شده است.
هندی ها انتظار گشایش مناسبات با ایران را دارند که منتها این مسئله مشروط به قضایای برجام و رفع تحریم های امریکا است
اما به هر حال زمینه ای برای فعال کردن خط لوله صلح و این مسئله که هندوستان مجددا به پای میز مذاکره برای پذیرش این مسئله بیاید، وجود دارد و از طرف دیگر تجارت میان دو کشور با توجه به اینکه ایران بازار مناسبی برای کالاهای هندی است و هند بازار خوبی برای فروش تولیدات ایرانی به خصوص انرژی به شمار می رود، از این زاویه من معتقدم که هندی ها انتظار گشایش مناسبات فی مابین را دارند که منتها این مسئله مشروط به قضایای برجام و رفع تحریم های امریکا است.
* چندی پیش روزنامه تایمز آف ایندیا در گزارشی اعلام کرد که هند پیشنهادی را در خصوص مطرح شدن و قرار گرفتن چابهار در کریدور شمال_جنوب ارائه کرده است. در همین راستا کارگروهی چهارجانبه با حضور ازبکستان، هندوستان، ایران و افغانستان برای استفاده مشترک تشکیل شده است. این پیشنهاد و با توجه به مشارکت ایران در این کریدور چه تاثیری بر توسعه روابط این کشورها به خصوص ایران و هند دارد؟
پیشنهادی که هندی ها مطرح کرده اند مشروط به این است که خط آهن ایران راه اندازی شود. منظورم خط آهنی است که از زاهدان آغاز شده و سپس به بیرجند و در نهایت تا ترکمنستان امتداد میابد. واقعیت این است که هنوز این خط آهن راه اندازی و بهره برداری کامل نشده است زیرا بخشهایی از آن ساخته نشده است. این خط آهن هنوز از زاهدان به بیرجند طراحی نشده است. به همین دلیل از نظر جاده ای و ریلی به نظر من بندر عباس برای این کار و هندی ها مساعدتر است.
اما هند یک نگاه بلندمدت تری دارد و امیدوار است تا چابهار را به بندر مهمی تبدیل کرد که کل صادرات و واردات افغانستان و آسیای مرکزی از این طریق این بندر صورت گیرد که در آن صورت پایان عملیات خط آهن ایران از چابهار به زاهدان، بیرجند و سرخس اعلام خواهد شد. البته این موضوع هم زمان بر است و هم با توجه به اوضاع اقتصادی ایران هزینه بر می باشد و ایران در شرایطی نیست که به توسعه این قبیل اقدامات سرعت عمل بخشد.
هند یک نگاه بلندمدت تری دارد و امیدوار است تا چابهار را به بندر مهمی تبدیل کرد که کل صادرات و واردات افغانستان و آسیای مرکزی از این طریق این بندر صورت گیرد که در آن صورت پایان عملیات خط آهن ایران از چابهار به زاهدان، بیرجند و سرخس اعلام خواهد شد
به طور کلی برداشت هندی ها درست است؛ یعنی چابهار می تواند جایگزینی برای بندرعباس باشد و تا حدی از فشاری که در زمینه واردات، صادرات، تخلیه بار و مشکلات مرتبط با آن بر روی این بندر وجود دارد، بکاهد. امکانات چابهار نیز تا کنون پاسخگو بوده است اما اگر توسعه یابد، من معتقدم که هندی ها چابهار را به بندر عباس ترجیح می دهند.
* با وخیم تر شدن اوضاع و افزایش ناامنی و جنگ داخلی در افغانستان و همچنین سلطه احتمالی طالبان، برخی از کارشناسان معتقدند که هند راهی جز تمرکز بر گسترش روابط با ایران ندارد. همچنین، خروج نظامیان آمریکایی و این تحولات ژئوپلیتیک در منطقه، موجب نزدیک تر شدن هر چه بیشتر دولت هند، با دولت جدید ایران خواهد شد. نظر و ارزیابی شما در خصوص این موضوع چیست؟
هیچ تردیدی وجود ندارد که اگر طالبان به شکل کامل قدرت را به دست بگیرند، برنده پاکستان و بازنده هند است. لذا، در این صورت هندی ها ناچار خواهند بود که روابط خود را با ایران افزایش دهند؛ شاید با این انتظار که اگر افغانستان را از دست بدهند، حداقل در آسیای مرکزی از طریق ایران میتوانند ارتباطات خود را با کشورهای این منطقه گسترش دهند. البته در شرایط کنونی تکلیف افغانستان آن گونه نیست که فکر کنیم که طالبان قدرت کامل را به دست گرفته و هند را از افغانستان اخراج خواهند کرد.
هیچ تردیدی وجود ندارد که اگر طالبان به شکل کامل قدرت را به دست بگیرند، برنده پاکستان و بازنده هند است اما از طرفی هم حاضر نیست که در مقابل پاکستانی ها که رقیب اصلی آنها هستند، کوتاه بیاید و رقابت را ببازد
به هر حال، هند در این کشور سرمایه گذاری کرده و با نیروهای مختلفی در ارتباط است. بنابراین حاضر نیست که در مقابل پاکستانی ها که رقیب اصلی آنها هستند، کوتاه بیاید و رقابت را ببازد. اما واقعیت این است که اگر طالبان پیروز شوند، هندوستان جایگاهی که هم اکنون در افغانستان دارد را نخواهد داشت.
نظر شما