بازار؛ گروه استانها: کلیات امور اقتصادی استانها در بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات تحت نظر استانداری‌ها و دفاتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری است. یزد یک استان صنعتی است که اقتصاد آن نیز بر همین محور می‌چرخد. از سوی دیگر همین صنعتی بودن، چالش‌ها و محدودیت‌هایی برای اقتصاد استان ایجاد کرده است.
تشریح وجوه اقتصاد یزد و وضعیت استان در توسعه صنعتی و محدودیت‌ها و چالش‌های اقلیمی یزد می تواند بخشی از مسیر اقتصاد یزد آینده را تبیین کند برخی کارشناسان معتقد هستند که آینده یزد به صنایع دانش‌بنیان و بومی گره خورده است. یکی از تأکیدات زاده‌رحمانی بر توسعه صنعت نساجی در یزد است.
برای پیگیری بیشتر مسیر توسعه یزد با محمد زاده‌رحمانی، مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری یزد درباره تلاش‌های استان در توسعه صادرات و دیپلماسی اقتصادی و راهکارهایی که در خصوص ارتقای وضعیت اشتغال می‌توان در نظر داشت به گفتگو نشستیم.
* توسعه اقتصادی یزد را در کدام صنعت می‌بینید؟
در یزد از لحاظ وزنی کاشی و سرامیک حرف اول را می‌زند. در بحث محصولات فراوری شده غیرنفتی اعم از محصولات هیدروکربنی هم یزد حرف ها برای گفتن دارد.معتقدم ضمن اینکه باید صنعت کاشی و سرامیک و صنعت فولاد را در یزد حفظ کرد، باید به سمت استفاده از تکنولوژی های کم آبخواه با آلایندگی پایین رفت. همچنین به نساجی نیز به عنوان صنعت بومی و سازگار با اقلیم استان نگاه جدی تری شود. واقعیت این است که برخی واحدهای صنعتی به خصوص نساجی از نحوه تاًمین مواد اولیه و فراز و نشیب هایی که ایجاد می‌شود گلایه دارند. ارتباط خوبی بین بخش خصوصی صنعت نساجی و شرکت های دانش بنیان برقرار شده.
یزد رویکرد خوبی برای ورود به حوزه پوشاک دارد تا بتواند حلقه نهایی صنعت نساجی را کامل کند
برای تکمیل زنجیره صنعت نساجی هم برنامه‌هایی در حال اجرا است. اکنون با افزایش نرخ ارز، تولید در حوزه نساجی مقرون به صرفه تر شده. بازارهای صادراتی خوبی برای محصولات ایران ایجاد شده و در وضعیتی هستیم که رفت و آمد تجار خارجی به یزد افزایش یافته است. نساجی کاملا با اقلیم یزد سازگار است. این صنعت از نظر تکنولوژی هم بروزرسانی شده و می‌شود. اخیراً نیز چند سرمایه گذار به حوزه پوشاک که محصول نهایی صنعت نساجی است، ورود کرده‌اند. به نظر من استان یزد رویکرد خوبی برای ورود به حوزه پوشاک دارد تا بتواند حلقه نهایی صنعت نساجی را کامل کند.
* از نظر شما بزرگترین مشکل اقتصادی استان یزد چیست؟
کمبود آب. هر صنعت و بیزینسی به میزان حداقلی از آب به عنوان زیرساخت اصلی نیاز دارد. یزد، استانی صنعتی است و اگر صنعت آن آسیب ببیند تمام اشکال زندگی و تمام بخش ها تحت شعاع قرار می‌گیرد.
* چه راهکاری را برای مدیریت بحران آب یزد مناسب‌تر می‌دانید؟
در این خصوص به نظرم باید دیدگاه و عملکرد را عوض کرد. در حوزه کشاورزی به سمت کشاورزی کم آب خواه رفت و از توسعه افقی کشت به شدت پرهیز کرد و به سمت توسعه عمودی رفت. در صنعت هم به سمت صنایع کم آب خواه رفت؛ مقوله بازچرخانی آب در صنعت باید جدی گرفته شود و شهرسازی، راهسازی، معماری و در یک کلام، سبک زندگی ما باید به سبک صرفه جویی خردمندانه و سازگار با کم آبی نزدیک باشد.
* به نظر شما یزد می‌تواند به قطب اقتصاد دانش بنیان کشور تبدیل شود؟
روحیه یزدی‌ها در طول تاریخ دانش بنیان بوده است. روش های کسب و کار که یزدی ها در باغبانی و کشاورزی و نیز در بحث صنعت نساجی و... به کار می برده اند، همه مبتنی بر یک دانش بوده که عموماً بومی منطقه بوده یا وارد این سرزمین شده است. اکنون شرکت های دانش بنیان در استان یزد از سایر استان ها جلوتر هستند و مسئولین استان نیز به عرصه دانش بنیان توجه خاصی دارند. خوشبختانه صنایع استان هم به وجود شرکت های دانش بنیان احساس نیاز می‌کنند.
* نرخ بیکاری در یزد بالا است، چرا؟
متاسفانه بازار کار استان متناسب با افراد جویای کار نیست. افراد جویای کار استان که سهم بزرگی از بیکاران را تشکیل می‌دهند، عمدتاً فارغ التحصیلان دانشگاهی و جامعه زنان به ویژه زنان فارغ التحصیل هستند ولی بازار کار استان صنایعی را شامل می شود که بیشتر به کارگران یدی و نه افراد دارای تحصیلات نیاز دارد.
* سخن شما با افرادی که از آمار اشتغال انتقاد می‌کنند، چیست؟
نرخ اشتغالی که اعلام می‌شود، مرکز آمار ایران منتشر می‌کند. مرکز آمار تحت فشارهای مدیریتی هیچ کجا نیست و ممکن است آماری بدهد که عملکرد یک واحد دولتی را زیر سؤال ببرد. در مورد نرخ اشتغال یزد، یک نکته قابل تأمل است. بارها مدیران کارخانه ها اعلام کرده اند که برای مثال، به ۵۰۰ نفر نیرو نیاز دارند اما علی رغم فراخوان‌های متعدد، تعداد کمی از شهروندان بومی شهرستان‌های استان اعلام آمادگی می‌کنند؛ این موضوع نشان می‌دهد که استان یزد تا حدود زیادی اشباع شده و اکثر نیروها در جایی مشغول شده اند. البته این تحلیل شامل نیروهای تحصیل‌کرده نمی شود و به نظر من در این شرایط، با رفتن به سمت صنایع هایتک، مشکل بیکاری فارغ التحصیلان استان حل می‌شود و یا حداقل، متخصصان در جای خود قرار می‌گیرند.
بیکاران یزد عمدتاً فارغ التحصیلان دانشگاهی و زنان فارغ التحصیل هستند ولی بازار کار استان صنایعی است که به کارگران یدی نیاز دارد
* یکی از گله های وارد به صنعتی بودن یزد، رفع مشکل اشتغال دیگر استانها از سوی یزد است. این رویکرد درست است؟
صنایع یزد نه تنها برای افراد بومی جویای کار شغل ایجاد کرده، بلکه زحمت بخش بزرگی از اشتغال سه الی چهار استان دیگر را هم برای ایجاد اشتغال به دوش کشیده است. این ایجاد اشتغال و استفاده از نیروی کار استان‌های دیگر، ایجاد ارزش افزوده و تولید ثروت را در استان در پی داشته است.
اما روی دیگر سکه که جزو آسیب‌های صنعتی شدن یزد محسوب می‌شود مربوط به ابعاد و تبعات ناشی از مهاجرت فراگیر بیکاران دیگر مناطق کشور به استان است. در این شرایط، یزد به یک استان مهاجرپذیر تبدیل شده و اغلب هم مهاجرانی به جمعیت استان اضافه می‌شوند که عمومأ دارای سواد آکادمیک و مهارت پایین هستند. این موضوع تبعاتی را برای شهر یزد و چند شهرستان دیگر استان به همراه داشته که از مهمترین آن می‌توان به تاثیر بر روی بافت اجتماعی شهرها اشاره کرد.
* راه حل مدیریت مهاجرت غیرمتخصصان به یزد و اشتغالزایی افراد بومی و متخصص را در چه می‌دانید؟
استان یزد از چند سال گذشته به صنایع با تکنولوژی بالا ورود کرده تا بتواند نیاز افراد جویای کار که تحصیلات عالی دارند را برطرف کند. همچنین حرکت به سمت صنایع هایتک صورت گرفت زیرا این صنایع می تواند نیاز کار فارغ‌التحصیلان و نخبه‌های استان را تأمین کند. پیشنهاد دیگری که در این باره مطرح شده، جهت دهی دانش آموزان به سمت هنرستان ها برای مهارت آموزی است تا افزایش جمعیت ورودی های هنرستان نسبت به دبیرستان محقق شود.
* نظر شما در مورد بهره برداری از معدن مس دره زرشک چیست؟
به نظر من هر روز که بگذرد و از این معدن بهره‌برداری نشود، هم استان و هم مردم منطقه متضرر می‌شویم. از مزایای معدن مس می توان به ذخیره بالا، عیار بالا، اشتغالزایی بالا، ترکیب نیروی انسانی، قیمت بالا و درامدزایی، عدم آلایندگی و کم آب خواهی اشاره کرد. استان یزد دومین استان معدنی کشور است و دانشگاه های یزد نیز در حوزه معدن حرف ها برای گفتن دارد. البته همواره توصیه این بوده که در این باره اساتید دانشکده معدن دانشگاه یزد با اساتید دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست باید مذاکره کرده و نتیجه را به استان اعلام کنند.
* چقدر منافعی که معادن می‌توانند برای استان داشته باشد، شامل حال استان شده است؟
منافع معادن برای استان خوب بوده؛ در شرایطی که فروش نفت نداریم، دولت با منابع درآمدی مانند مالیات و حقوق دولتی معادن اداره می‌شود و حقوق کارمندان را پرداخت می‌کند. یکی از مشکلات مبتلا به معادن در استان یزد، خام فروشی از ۵۰ سال پیش تاکنون است که البته هم اکنون استان در حال تکمیل زنجیره فراورده های معدنی است.
نظر شما