تهمینه غمخوار؛ بازار: کریدور بین المللی شمال_جنوب با توجه به جایگاه ژئوپلیتیک و پیشینه تاریخی ایران مورد توجه اقتصاد های بزرگ جهانی مانند هند و روسیه قرار گرفته که اخیراً طی تلاشهای صورت گرفته از سوی جمهوری اسلامی ایران و این دو کشور، انتقال نخستین محموله بار حامل کالای تجاری بصورت آزمایشی آغاز به کار نمود.
بسیاری از اقتصاددان ها و کارشناسان معتقدند که از این کریدور ترکیبی بین المللی می توان به عنوان فرصتی طلایی برای توسعه اقتصاد ایران در تحولات منطقه ای و بین المللی یاد کرد. کریدور شمال_جنوب این امکان را فراهم نموده تا انتقال کالا از شمال و شمال شرق اروپا و از طریق بندر هلسینکی فنلاند توسط مسیر ریلی کشور روسیه، بندر آستراخان، دریای خزر، بندر کاسپین، خط ریلی سراسری شمال تا جنوب ایران و بنادر جنوبی ایران مانند چابهار، شهید رجائی به دریای عمان و اقیانوس هند صورت پذیرد.
همچنین، موقعیت مناسب ترانزیتی و قرار گرفتن در مسیر اتصالی این کریدور و دسترسی ایران به سواحل خلیج فارس، دریای عمان و سواحل دریای خزر موجب شده تا ایران در سال های اخیر بیش از پیش مورد توجه فعالان و تولید کنندگان بزرگ اقتصادی جهان قرار گیرد.
این کریدور چند منظوره به مسافت حدود هفت هزار کیلومتر، می تواند تجارت ۹ میلیارد دلاری مابین کشورهای روسیه و هند و تجارت بیش از ۱۵ میلیارد دلاری روسیه و اقتصادهای نوظهور جنوب شرق آسیا مانند سنگاپور، تایلند، مالزی و ویتنام را تسهیل و زمینه گسترش آن را فراهم آورد.
بر همین اساس، اخیراً اولین محموله ترانزیتی کریدور شمال_جنوب وارد محوطه ریلی گمرک آستارا شد. ارسال این محموله که شامل ۳۲ واگن کاغذ با تناژ ۵۶۳ تن و ارزش ۵۳۵ هزار یورو و محموله بسیار سنگین بود، از طریق گمرکات ریلی گیلان و پایانه ریلی آستارا از مبدأ کشور فنلاند به مقصد هند با گذر از مسیر آذربایجان و ایران به روش حمل و نقل ترکیبی انجام گرفت.
این کانتینرها پس از عبور از جمهوری آذربایجان به مرز آستارا رسید و به دلیل عدم وجود خط آهن میان رشت و آستارا به وسیله حمل جاده‌ای تا ایستگاه راه آهن رشت حمل شد و از آنجا به وسیله قطار به سمت بندر شهید رجایی رفت. این محموله تجاری که یک آغاز برای رونق تجارت منطقه است موجب می شود تا در آینده نزدیک شاهد شکوفایی اقتصادی در حوزه ترانزیت خارجی در گمرک آستارا از مبدا به مقاصد سایر مرزهای کشور به خصوص کریدور شمال جنوب باشیم.
حال در این میان، منطقه آزاد انزلی به عنوان شاهراه اقتصادی و استراتژیک کریدور بین‌المللی شمال_جنوب و یا حلقه اتصال این کریدور است و بدون در نظر داشتن نقش حساس و اثرگذار منطقه آزاد انزلی، این کریدور بین‌المللی و تجاری مهم دنیا معنی و مفهوم نخواهد داشت. بنابراین، با توجه به اینکه منطقه آزاد انزلی تحرک خوبی را در حوزه اقتصادی کشور از جمله صادرات ایجاد کرده و کریدور نستراک نیز از این طریق فعال شده و در حال تکامل است، توسعه و تکمیل زیرساختهای منطقه ای از جمله سرعت در ساخت راه‌آهن رشت_ بندرکاسپین به عنوان عامل اثرگذار و تسهیل گر امری ضروری به نظر می رسد.
در همین راستا و با توجه به اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با « دکتر سید جواد موسویان » قائم مقام معاونت امور بندری و حوزه خزر و مدیر توسعه روابط ایران با روسیه در خصوص نقش منطقه آزاد انزلی و توسعه این کریدور بین المللی و اهمیت بندر کاسپین ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:
* مزیت و نقش منطقه آزاد انزلی در تکمیل و فعال تر شدن کریدور بین‌المللی شمال_جنوب از نظر شما چیست؟
یکی از مزیتهای منطقه آزاد انزلی قرار گرفتن در مسیر کریدور بین‌المللی شمال_جنوب (نستراک) است که از آن به‌عنوان کریدور حمل و نقل قرن بیست و یکم آسیا_اروپا یاد می‌شود. این کریدور بندر هلسینکی در فنلاند را از طریق روسیه به بنادر شمال و جنوب دریای خزر، بنادر خلیج‌فارس و دریای عمان و سپس از طریق مسیر دریایی اقیانوس هند به کشور هندوستان و به کشور های جنوب و شرق آسیا متصل می‌کند.
ترانزیت کالا از طریق این کریدور نسبت به مسیر کانال سوئز کاهش در زمان حمل و نقل و صرفه‌جویی در هزینه را دربر دارد. بنابراین، با عنایت به زیرساختهای بندر کاسپین و با توجه به این که سالانه حدود یک میلیارد تن کالا از کانال سوئز عبور می‌کند، این پتانسیل در منطقه آزاد انزلی وجود دارد که حداقل سه درصد از این میزان (۳۰ میلیون تن) را از کریدور شمال_جنوب عبور دهیم.
با عنایت به زیرساختهای بندر کاسپین و با توجه به این که سالانه حدود یک میلیارد تن کالا از کانال سوئز عبور می‌کند، این پتانسیل در منطقه آزاد انزلی وجود دارد که حداقل سه درصد از این میزان (۳۰ میلیون تن) را از کریدور شمال_جنوب عبور دهیم
همچنین حوادثی نظیر بسته شدن ده روزه کانال سوئز در سال جاری و وارد آمدن خسارت چند میلیارد دلاری بر پیکره اقتصادی جهانی کشورهای مهم و ذینفع را بر آن خواهد داشت تا در بهره مندی هر چه بیشتر از ظرفیت تزانزیتی ایران و منطقه آزاد انزلی به عنوان جایگزین کانال سوئز اهتمام بیشتری داشته باشند.
حمل و نقل دریایی ارزان ترین و امن ترین شیوه حمل کالا بوده و در بالاترین حجم نسبت به سایر شیوه های حمل کالا انجام می گیرد. همچنین بیشترین مبادلات ایران با کشورهای روسیه و قزاقستان در حال انجام است و وجود خطوط کشتیرانی منظم در دریای خزر با بنادر مهم این کشورها (آستراخان و آکتائو) خود از مزیتهای این شیوه حمل کالا می باشد.
علاوه بر آن، موقعیت ژئوپلتیکی ایران به گونه‌ای است که هندی ها نمی‌توانند نسبت به آن بی‌تفاوت باشند. این مسئله موجب همکاری‌های ایران و هند در توسعه بندر چابهار و همکاری مشترک در حوزه راه‌سازی در افغانستان شده است.
موقعیت ژئوپلتیکی ایران به گونه‌ای است که هندی ها نمی‌توانند نسبت به آن بی‌تفاوت باشند و این مسئله موجب همکاری‌های ایران و هند در توسعه بندر چابهار و همکاری مشترک در حوزه راه‌سازی در افغانستان شده است
همچنین، دستیابی به اتحادیه اروپا از طریق کریدور شمال_جنوب امکان پذیر است که بخش اعظمی از آن، از ایران یعنی منطقه آزاد انزلی عبور می‌کند. قرار گرفتن منطقه آزاد انزلی در مسیر کریدور شمال _ جنوب و دسترسی ایران به آبهای آزاد دنیا و واقع شدن بندر بمبئی در کنار اقیانوس هند و دسترسی این کشور به بنادر جنوبی ایران از طریق دریا خصوصا منطقه آزاد چابهار و مقایسه تفاوت مسافت بنادر مهم جنوب شرق آسیا با بنادر مهم اروپایی نظیر هلسینکی فنلاند از طریق کریدور شمال _ جنوب با مسیر سنتی کانال سوئز، حکایت از کاهش زمان سفر تا ۲۰ روز و صرفه جویی در هزینه ها تا حد ۳۰ درصد دارد.
* براساس موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اوراسیا و ادامه تعرفه ترجیحی این اتحادیه، چه فرصتی برای کشور و همچنین گسترش روابط فی مابین ایران و روسیه ایجاد خواهد شد؟
طبق بررسی های صورت گرفته بر روی ترجیحات اعطایی ایران به اوراسیا و تحلیل تعرفه ها مشخص گردید که کاهش تعرفه ها می توانند در راستای نیاز کشور به تامین کالاهای اساسی از این حوزه فرصتی جدید را پیش روی اقتصاد کشور قرار دهد.
به عنوان مثال تعرفه کاهشی که برای واردات روغن خوراکی (آفتابگردان) لحاظ شده و همچنین در نظر داشتن نیاز بالای کشور به واردات این کالای اساسی و ظرفیت بسیار مناسب تولید روغن خوراکی کشور روسیه (یازدهمین صادر کننده روغن خوراکی در جهان) پیش بینی می گردد که حجم گسترده ای از تقاضای موجود در کشور با توجه به فرصت پیش رو از طریق این کشور مهم عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا تامین گردد.
لذا با توجه به ظرفیت بالای مخازن خوراکی بندر کاسپین در مقایسه با سایر بنادر ایرانی دریای خزر و طرح های توسعه مخازن در آینده نزدیک، این بندر به عنوان گزینه بهتری برای وارد کنندگان خواهد بود. در بحث تامین غلات کشور نیز به دلیل تقاضای بالا در کشور، پیش بینی روند رو به رشد مصرف در سالهای آتی، ثابت نگه داشتن تعرفه های مربوطه در موافقتنامه ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، نزدیکی بندر کاسپین به پایتخت کشور و وجود زیرساختهای مناسب در این بندر می توان بخشی قابل توجه ای از نیازهای کشور را از طریق این بندر و از کشور روسیه که سومین صادرکننده بزرگ غلات در جهان می باشد تامین نمود.
با توجه به ظرفیت بالای مخازن خوراکی بندر کاسپین در مقایسه با سایر بنادر ایرانی دریای خزر و طرح های توسعه مخازن در آینده نزدیک، این بندر به عنوان گزینه بهتری برای وارد کنندگان خواهد بود
کالای دیگری که اجرایی شدن موافقتنامه اوراسیا سبب شده تا ایران بتواند از بازار این حوزه برای تامین نیاز خود بهره مند شود چوب و محصولات مرتبط می باشد. اعمال تعرفه های ترجیحی در موافقتنامه مذکور می تواند به واردات انواع چوب جهت تامین صنایع فعال در حوزه تولید انواع ام دی اف، مبلمان و سایر صنایع چوبی در کشور کمک نموده و بدین ترتیب تامین مواد اولیه این کارخانجات را که علاوه بر تامین نیاز داخل از ظرفیت صادارتی نیز برخوردارند مرتفع نماید.
* جنابعالی به بندر کاسپین اشاره فرمودید؛ نقش این بندر در صادرات کالاهای ایرانی به کشورهای حوزه اوراسیا چیست؟
در بحث صادرات با توجه به اینکه بیشترین صادرات در حال حاضر به کشورهای روسیه و قزاقستان در رده میوه جات و خشکبار (کیوی، پسته، سیب، به و انگور عمده ترین میوه های صادراتی هستند) می باشد و با در نظر گرفتن این مهم که بیشترین مراکز تولیدات و بسته بندی این محصولات در استانهای قزوین، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی واقع گردیده اند، نزدیک ترین و مناسب ترین گزینه برای صادرات با توجه به مسافت و مشکلات حمل کالاهای فاسد شدنی، بندر کاسپین می باشد. از طرفی مناطقی مانند آستراخان، روستوسکایا، ولگوگرادسکایا در کشور روسیه به دلیل مسافت کم با بندر آستراخان در حال حاضر بیشترین مصرف کننده این کالاها هستند.
همچنین بازار خوبی جهت صادرات انواع محصولات ساختمانی مانند سنگهای ساختمانی، مصالح بهداشتی ساختمانی، سیمان و ... به روسیه وجود دارد که عمدتا این محصولات در لیست ترجیحات تعرفه ای اعطایی از سوی اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ایران قرار گرفته اند و با توجه به اینکه اغلب واحدهای تولید کننده این محصولات در پایتخت و استانهای نزدیک به بندر کاسپین قرار دارند، می توان نیاز کشورهای حوزه اوراسیا و بخصوص روسیه را در این زمینه تامین و موجبات گسترش صادرات و تولید را فراهم نمود.
لازم به ذکر است که موافقتنامه ایران و اوراسیا توانسته تا فرصتهای مناسبی جهت صادرات محصولات صنایع تبدیلی از جمله محصولات صنایع غذایی، شیرآلات ساختمانی، سیم و کابل، لوازم یدکی خودرو، کفی تریلر و غیره را از طریق کاهش تعرفه های کشورهای مقصد را به عنوان یکی از موانع صادرات برطرف سازد.
موافقتنامه ایران و اوراسیا توانسته تا فرصتهای مناسبی جهت صادرات محصولات صنایع تبدیلی از جمله محصولات صنایع غذایی، شیرآلات ساختمانی، سیم و کابل، لوازم یدکی خودرو، کفی تریلر و غیره را از طریق کاهش تعرفه های کشورهای مقصد را به عنوان یکی از موانع صادرات برطرف سازد
مجتمع بندری کاسپین می تواند مکان مناسبی برای تولید کالا و مونتاژ محصولات نیمه ساخته کشور هند در این منطقه و صادرات مجدد آن به کشورهای آسیای میانه، قفقاز جنوبی، اوراسیا و اروپا با بهره گیری از مزیتهای قوانین منطقه آزاد انزلی همچون، معافیتهای گمرکی، امکان ورود ماشین آلات و مواد اولیه و تجهیزات و... بدون پرداخت عوارض ورود و حقوق گمرکی در منطقه، ورود و خروج آزاد سرمایه و سود حاصل از فعالیت اقتصادی، امکان سرمایه گذاری خارجی به هر نسبتی در فعالیتهای اقتصادی منطقه و ورود مستقیم اتباع خارجی بدون نیاز به تحصیل قبلی روادید باشد.
* با انعقاد تفاهمنامه چهارجانبه بین مناطق آزاد بمبی، چابهار، انزلی و لوتوس آستراخان روسیه، چگونه از ظرفیت بندر انزلی در جهت فعال شدن کریدور شمال_جنوب استفاده شده است؟
انعقاد تفاهمنامه چهارجانبه بین مناطق آزاد بمبی، چابهار، انزلی (بندر کاسپین)، لوتوس آستراخان روسیه در اجلاس کمیسیون همکاری های تجاری و اقتصادی ایران و روسیه و همچنین نشست گفتگوی اقتصادی استراتژیک هند و روسیه برای بررسی راهکارهای عملیاتی سازی کریدور نوستراک و همچنین بازدید سرگئی میلوشکین مدیرعامل لوتوس آستراخان روسیه از منطقه آزاد انزلی و منطقه آزاد چابهار، در راستای اجرایی شدن این توافقات و فعال سازی هر چه بیشتر کریدور شمال_جنوب صورت گرفته است.
این امر می تواند به عنوان بزرگترین عامل برای بهره گیری از این مسیر ترانزیتی با بهره مندی از ظرفیتهای دو بندر فعال انزلی و مجتمع بندری کاسپین در محدوده این منطقه برای انتقال کالا و محموله کشور هند به کشورهای حاشیه دریای خزر، اوراسیا و اروپا باشد که استفاده از این مسیر ترانزیتی را از نظر اقتصادی توجیه پذیر می نماید.
نظر شما