حسین زارع؛ بازار: به‌طور میانگین سالانه حدود ۱۵ درصد به سطح زیر کشت و تولید زعفران در کشور افزوده می‌شود که خراسان رضوی با سهم ۷۴.۷۶ درصدی بیشترین سهم تولید زعفران را بین استان‌های دیگر کشور دارد.
ایران ۹۵ درصد زعفران جهان را تولید می‌کند که بخش عمده‌ای از آن در خطه زرخیز خراسان به عمل می‌آید و درحالی‌که این میزان تولید ایران را به مهم‌ترین تولیدکننده این محصول تبدیل کرده است اما سهمش از بازار جهانی این محصول راهبردی تنها حدود چهار درصد است.
در شرایطی تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی و به‌تبع آن کشاورزان خراسانی کمترین منفعت را از بازار جهانی زعفران به دست می‌آورند که صادرات این محصول در قالب صادرات غیرنفتی می‌تواند نجات‌بخش اقتصاد کشور و محوری اصلی در تحقق اقتصاد مقاومتی باشد، حال‌آنکه بی‌توجهی به این موضوع هنوز هم درروند کشت تا صادرات و بازاریابی این محصول راهبردی موج می‌زند.
تولید زعفران در ایران ۴۳۰ تن است و فاصله زیادی با دیگر کشورهای تولیدکننده زعفران در جهان دارد، به‌طوری‌که کل زعفرانی که در دنیا تولید می‌شود ۵۰۰ تن است. در کشورهایی مانند افغانستان، چین، هندوستان و اسپانیا درمجموع ۷۰ تن زعفران تولید می‌شود. کشورهای دیگر مانند آلمان که به‌تازگی اقدام به تولید زعفران کرده‌اند، رقیبی برای ایران محسوب نمی‌شوند؛ زیرا این کشورها شرایط مناسب برای تولید زعفران ندارند اما بااین‌حال این کشورها در جهان بیش از ایران در بازارهای صادراتی شناخته‌شده هستند.
ارزش صادرات زعفران ایران نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار است درحالی‌که ارزش جهانی تجارت زعفران به چهار میلیارد دلار می‌رسد.
سالانه به‌طور میانگین ۳۵ درصد زعفران کشور از خراسان رضوی به امارات متحده عربی و اسپانیا صادر می‌شود
این در حالی است که با این حجم صادرات اما هم چنان حضور ایران در بازارهای بین‌المللی چشمگیر نبوده و قریب به‌اتفاق کشاورزان و زعفران کاران خراسان رضوی به دلیل ثابت مانده قیمت این محصول همواره شکایت دارند.
موانع پیش روی تولید
روش سنتی کشت و پایین بودن راندمان تولید در واحد سطح، صادرات عمده به‌صورت فله و پیدا نکردن بازارهای صادراتی جدید، نبود تشکل‌های قوی و عمده در بخش تولید و دارای زنجیره ارزش، ناکافی بودن تحقیق و توسعه مرتبط با تولید و کاربرد زعفران در صنایع داروسازی و رنگرزی و صنایع دیگر تنها بخشی از غفلت‌هایی است که ما در این حوزه داشتیم.
ناکافی بودن مطالعات بازار و صادرات زعفران، کمبود سرمایه در گردش واحدهای فرآوری و بسته‌بندی، مشکلات صادرکنندگان در بخش بازگشت ارز به کشور، پرداخت مطالبات زعفران کاران در طرح خرید حمایتی زعفران و حذف تعرفه‌های وضع‌شده توسط برخی کشورها از مشکلات حوزه زعفران است.
فعالیت‌های کشاورزی به دلیل متغیر بودن شرایط جوی و محیطی، فعالیتی همراه با ریسک محسوب شده و همواره تولیدکنندگان با خسارات ناشی از حوادث قهری و بلایای طبیعی روبه‌رو هستند که موجب می‌شود همواره نگران عملکرد اقتصادی و بازپرداخت هزینه‌های مختلف باشند.
بیمه محصولات کشاورزی کمک می‌کند تا کشاورزان برنامه‌های مدیریتی و استراتژی‌های پایدارتری را برای کاهش ریسک به کار ببرند و این امر موجب ایجاد امنیت تولید و سرمایه‌گذاری آسان‌تر در بخش کشاورزی می‌شود اما متأسفانه ما در همین حوزه هم غفلت کردیم!
با توجه به فعالیت و وظیفه ۱۸ دستگاه و سازمان در حوزه زعفران و وجود دانشکده‌ها، محققان و پژوهشگران فراوان، هنوز هیچ اتحاد و هماهنگی میان این بخش‌ها را در کشور شاهد نیستیم و این وضع هرروز به ارزش اقتصادی و جایگاه این محصول صدمه می‌زند.
کاشت زعفران، کشتی خرده مالکانه و شاخصه مهم خانوادگی و کشاورزی خانوادگی در کشور محسوب می‌شود و لذا به‌هیچ‌وجه نمی‌توان انتظار داشت این شیوه در کوتاه‌مدت تغییری جدی پیدا کند.
راه دیده شدن
یکی از راه‌های رشد فروش زعفران ایرانی در بازارهای بین‌المللی، ایجاد بورس بین‌المللی زعفران است.
درواقع ازآنجایی‌که استانداردهای بورس کالا می‌تواند خیال خریداران خارجی را از بابت کیفیت محصول راحت کند، مشتریان خارجی به‌جای مراجعه به دلالان، مستقیماً از بورس کالای ایران خرید خواهند کرد و این اتفاق به‌مرورزمان به شناخته شدن زعفران در جهان به‌عنوان یک کالای ایرانی می‌انجامد.
با توجه به اینکه در حال حاضر ۹۵ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود، اما سهم ایران از صادرات زعفران در دنیا تنها ۱۱.۵ درصد است.
از مهم‌ترین دلایل سهم کم ایران از صادرات در دنیا می‌توان به فروش فله‌ای و بدون برند زعفران ایرانی اشاره کرد البته نباید از سهم کشورهای رقیب همچون افغانستان و اسپانیا غافل شد زیرا این کشورها تلاش زیادی برای برند سازی زعفران خود در دنیا انجام داده‌اند.
تولید زعفران نیاز به دانش فنی خاصی ندارد و کشورهای دیگر نیز می‌توانند به تولید زعفران بپردازند. یکی از مشکلات رشد بازار بین‌المللی زعفران در دنیا، قاچاق پیاز زعفران است و با توجه به اینکه مرزهای کشورمان نیز زیاد است، این اتفاق به یک معضل برای صنعت زعفران تبدیل‌شده است.
با تلاش‌هایی که توسط بازرگانان ایرانی در حال انجام است، عقب‌ماندگی ایران در بازار صادراتی این محصول در جهان، فروش با ارزش‌افزوده بالا و در اوزان کوچک و با برند ایران در حال بهبود است. درصورتی‌که بودجه به این مهم اختصاص یابد، بخش خصوصی ایران، سازمانی به نام «اوسک» مانند اوپک در حوزه زعفران ایجاد می‌کند تا کشورهایی که در حوزه تولید این محصول در دنیا فعال هستند با محوریت ایران، گرد هم جمع شوند.
درصورتی‌که بتوانیم اوسک را شکل دهیم، می‌توانیم بازار بین‌المللی زعفران را از دست اسپانیا خارج کنیم. تاکنون برند ملی زعفران ثبت‌شده و بخش خصوصی نیز به دنبال دریافت برند بین‌المللی زعفران است که می‌تواند مشکلات تجارت این محصول را رفع کند؛ بر این اساس نیم درصد از درآمد صادرات زعفران به توسعه تجارت آن اختصاص می‌یابد.
نظر شما