فرش همدان صادرات را به انتظار نشسته است| فعالیت ۱۷ هزار بافنده به صورت خانگی

بازار؛ گروه استان‌ها: صنایع‌دستی هر قوم و ملتی معرف ذوق و خلاقیت‌های آنان در پاسخ به ضرورت‌های مادی و معنوی در مرحله مشخصی از گسترش تاریخی است.

انسان‌ها با توجه به خصوصیات فردی و نوع نیازهایشان همواره در ستیزی دائمی با طبیعت به سر برده و با فعال نمودن ذوق، اندیشه و احساس، در صدد تغییر دادن و تصرف در ساخت طبیعت برآمده‌اند تا به جبران کمبودها و هر آنچه هستی آن‌ها را از داشتن آن محروم کرده دست یابند.

صنایع‌دستی تجلی ویژگی‌های فرهنگی و مظهر تمدن انسان‌های هر جامعه در گذر تاریخ است به گونه ای که در استان های غربی کشور، صنایع‌دستی ثمره دست‌هایی است که عشق را از قلب خود جاری ساخته و با انگشتان خود آن را بر تار و پود گلیم و جاجیم نمود داده‌اند و یا با تلنگرهای چکش آن را حک می‌کنند.

در این بین فرش دستباف همدان نیز جای خود را دارد؛ فرشی که در دل خود قدمت بسیاری را نهفته دارد و این روزها چشم انتظار احیای دوباره است.

وجود کاروانسراها و کارگاه‌های قالیبافی در همدان حکایت از رونق این حرفه از گذشته دارد

یکی از واقعیت‌هایی که خصوصیات بارز فرش همدان را گوشزد می‌کند بازار فرش این شهر است به گونه‌ای که وجود کاروانسراها و کارگاه‌های قالیبافی در این شهر حکایت از رونق این حرفه از گذشته داشته هرچند این روزها هنوز بازار فرش همدان حفظ شده اما کار و کاسبی مانند قبل نیست.

دقیق که می شویم از گرانی مواد اولیه گرفته تا نامناسب بودن بازار فروش و صادرات همه و همه دست به دست هم داده تا به شرایط شیوع کرونا و محدودیت های آن، این کوله بار خسته از بی توجهی ها افزوده شود.

اما به راستی باید دید که آیا برای پایداری مستدام این هنر گرانقدر برنامه ریزی هایی به عمل آمده است یا باید مرثیه ای را بر آن خواند؟

همدان، پایلوت فروش اقساطی فرش شد
چندی پیش بود که در این خصوص فرحناز ارفع در حاشیه برگزاری جلسه کمیته فرش دستبافت که در استان همدان برگزار شد در گفتگو با خبرنگار بازار با عنوان اینکه استان همدان بالغ بر ۵۷ هزار بافنده فرش دستبافت دارد، عنوان کرد: به دلیل اینکه استان همدان پایلوت ساخت مبل و منبت است و در این راستا عملکرد بسیار خوب و مثبتی داشته به همین دلیل استان همدان طبق مصوبات کشوری، به عنوان پایلوت فروش اقساطی فرش در نظر گرفته شده است.

رئیس مرکز ملی فرش ایران با یادآوری اینکه به هر استانی که سفر می کنیم بحث هزینه تمام شده فرش دستبافت در ایران درسطح بالایی قرار دارد و اینکه در بازار جهانی در رقابتی نفس گیر عقب افتاده ایم مطرح است، اظهار کرد: در حوزه صنایع جانبی فرش دستبافت ازقبیل رنگرزی، پشم چینی، ریسندگی و همچنین در زمینه ارزش تولید فرش، یعنی از تامین مواد اولیه تا لجستیک و تا طراحی خانه دچار مشکل هستیم.

وی ادامه داد: یکی از کارهایی که طی ۱۵ ماه اخیر در مرکز انجام گرفته تشکیل کارگروه فرش به صورت مصوب و رسمی است هرچند شاید در برخی استان ها، کمیته فرش دستبافت تشکیل شده باشد اما مصوبه وزارت کشور نبوده و به همین علت کارگروه فرش دستبافت در زیر مجموعه شورای عالی برنامه ریزی با هدف بهره گیری از تسهیلات مورد نیاز با نرخ کم بهرمند فعال شد.

ارفع با اظهار اینکه اولین کاری که در مرکز انجام گرفته این است که تمامی کسانی که در صنعت فرش فعالیت دارند، دارای یک تریبون باشند تا صدای آن ها به مسئولین برسد و درخواست ها عنوان شود، اضافه کرد: شاید خیلی ها در جریان نباشند که حدود دو میلیون نفر در صنعت فرش فعالیت دارند و بیش از ۱۹۰ هزار نفر در صنایع جانبی صنعت فرش دست بافت مشغول فعالیت هستند.

یک دهم جمعیت کشور از محل هنر صنعت فرش ارتزاق می کنند

رئیس مرکز ملی فرش در ادامه با یادآوری اینکه بیش از ۱۱۵ هنرستان و مدرسه کار و دانش با پنج هزار و ۵۰۰ نفر کارآموز مشغول فعالیت هستند، اظهار کرد: اگر ارتزاق از این هنر و صنعت را در عدد چهار ضرب کنیم می بینیم که حداقل حدود هشت میلیون نفر یعنی یک دهم جمعیت کشور از محل هنر صنعت فرش ارتزاق می کنند.

ارفع با عنوان اینکه حاکمیت و دولت توجه ویژه ای به فرش دستبافت معطوف نداشته اند ولی طی ۱۴ ماه اخیر طرحی را بنا کرده ایم، عنوان کرد: این روند با نام اولین ها در پیش گرفته شده به این ترتیب که با همکاران خود و بیشتر خود بنده به عنوان یک مسئول اجرایی به استان ها سفر کرده تا نقاط ضعف صنعت فرش مورد ارزیابی قرار گیرد و هم چنین فرصت و تهدیدها در حوزه فرش مورد پایش و بررسی قرار گیرد تا بتوانیم در مقطع زمانی مشخص بر اساس مشکلاتی که وجود دارد برنامه های مشخص و دقیقی تعریف کنیم.

وی از برنامه هایی که طی ۱۴ ماه گذشته انجام شده و تا پایان سال ۱۴۰۰ انجام خواهد شد سخن گفت و اضافه کرد: برنامه های تعریف شده در مرکز جهت تحقق سه هدف تولید، صادرات، کارآفرینی است.

استان همدان با بیش ۵۷ هزار بافنده به عنوان پایلوت راه اندازی  انجمن فرش دستبافت در نظر گفته شده است

ارفع با بیان اینکه سه هدف عمده مذکور با دست خالی هم تا حدودی انجام پذیر است، کما اینکه بخشی از کارهای انجام شده در مرکز را با دست خالی به انجام رسانده ایم، اضافه کرد: از نظر تامین منابع و سرمایه انسانی در حال حاضر دست ما پر است و یکی از اتفاقاتی که در این حوزه افتاده است راه اندازی انجمن فرش دستبافت است که استان همدان با بیش ۵۷ هزار بافنده به عنوان پایلوت راه اندازی انجمن فرش دستبافت در نظر گفته شده است.

وی با تاکید بر اینکه این انجمن در واقع صدای رسای بافندگان استان است و در فواصل آتی جهت درآمدزایی این انجمن برنامه هایی در دست اقدام داریم، اضافه کرد: توسعه بازار، ترویج هویت و ارتقاء جایگاه فرش دستبافت از برنامه های در دست اقدام این مرکز خواهد بود.

رئیس مرکز ملی فرش در ادامه با بیان اینکه عمده ترین برنامه ای که در حوزه توسعه بازار فرش انجام گرفته، انعقاد تفاهم نامه و قرارداد با صندوق توسعه کارآفرینی امید است، اظهار کرد: چند استان در رابطه با همین برنامه در مسیر پایلوت شدن هستند و همدان در زمینه توسعه بازار فرش بسیار درخواست داشته است.

۱۷ هزار بافنده گمنام در استان همدان به صورت خانگی فعالیت می کنند
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان نیز در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه حدود ۱۷ هزار بافنده گمنام فرش در استان وجود دارد، عنوان کرد: نام این بافندگان در سیستم سازمان ثبت نشده است.

حمیدرضا متین عنوان کرد: این بافندگان تا به امروز جهت خدمات گیری و صدور مجوز به سازمان مراجعه نداشته اند و تولیدات خود را به خصوص در زمینه بافت فرش ابریشم شخصاً به بازار عرضه می کنند.

وی بابیان اینکه انتظار می رود با توجه به استعدادی که در صنعت فرش بافی در استان همدان وجود دارد و بافنده های خوبی که در این زمینه فعالیت می کنند وضعیت به سمت قوی تر شدن حرکت کند، گفت: باید قدر ظرفیت ها را دانست.

متین در این راستا عنوان کرد: شاید عدم اقبال و عدم بررسی صحیح باعث شده که بافنده های همدان به سمت بافت فرش تبریز، زنجان و قم مشغول باشند (البته این موضوع در همه جا تقریباً عرف است) اما بحث این است که این موضوع کمی به طرف کم رنگ شدن بافت فرش همدان پیش می رود.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان عنوان کرد: در بحث صادرات وضعیت استان همدان خیلی خوب نیست؛ از سویی، با توجه به شرایطی که سال گذشته از لحاظ شیوع ویروس کرونا در استان همدان حاکم بود؛ با دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت مقرر شد که در بحث صادرات تمهیداتی برای استان همدان اندیشیده شود.

ایجاد تغییرات اساسی در صادرات و واردات می تواند در تولید مواد اولیه نیز تاثیرگذار باشد

متین در بخش پایانی این گفتگو با تصریح بر اینکه امیدواریم تغییرات سنگین و ماندگاری در بحث صادرات که تاثیرگذار در صنعت فرش نیز است،  ظرف مدت دوماه آینده به انجام برسد، مطرح کرد: ایجاد تغییرات اساسی در صادرات و واردات می تواند در تولید مواد اولیه نیز تاثیرگذار باشد.

با این تفاسیر آنچه مسلم است همدان این گنجینه دار صنعت فرش دستباف کشور برای اینکه جایگاه اصلی خود را باز یابد نیازمند حمایت جدی دولت و دست اندرکاران این صنعت و هنر ماندگار است و در این مسیر، شاید بتوان چشم امید به خوشه فرش، پایلوت شدن استان همدان در فروش اقساطی فرش و مواردی از این دست داشت.

شاید این وضعیت، نوش دارویی شود بر روزهای چشم انتظاری جامعه ۵۷ هزاری بافندگان استان همدان که نه تنها از این طریق ارتزاق می کنند بلکه سعی دارند تا این هنر گرانقدر و گرانسنگ را به نحو شایسته ای زنده نگه دارند.

اما به راستی یکی از راهکارهای حمایت از کالاهای داخلی فراهم نمودن زیرساخت‌ها برای ایجاد و یا بهبود تولیدات بومی یک منطقه است؛ تقویت صنایع بومی ضمن اینکه می‌تواند در توسعه و رونق تولید یک منطقه مؤثر واقع شود، می‌تواند سهم بالایی از اشتغال را ایجاد کرده و بسیاری از آسیب‌های ناشی از بیکاری را مرتفع کند.

دلسردی فعالان این عرصه تنها ضربه‌ای بر اشتغال و تولید صنایع‌دستی نمی‌زند بلکه تیشه‌ای خواهد بود بر ریشه فرهنگ و هویت ما که صدمات و لطمه‌های آن به‌راستی که جبران ناشدنی است

موضوعی که این روزها در سال «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها» مطرح است ایجاب می‌کند تا در مسیر تولید صنایع‌دستی به‌ویژه فرش دست‌باف که در دل خود هزاران بافنده پر از شوق و شور را دارد، قدمی مسئولانه برداشت و زمینه را نه‌تنها در این مسیر بلکه در مسیر فروش و صادرات هموار ساخت؛ چراکه دلسردی فعالان این عرصه تنها ضربه‌ای بر اشتغال و تولید صنایع‌دستی نمی‌زند بلکه تیشه‌ای خواهد بود بر ریشه فرهنگ و هویت ما که صدمات و لطمه‌های آن به‌راستی که جبران ناشدنی است.