وسوسه فساد با امضاهای طلایی| تامین هزینه های انتخاباتی با ارز ارزان

گروه ایران؛ بازار: موضوع توزیع رانت واردات در چند سال گذشته که تحریم ها علیه ایران شدت گرفته بود و به یکی از جدی ترین مشکلات کشور بدل شد اما هنوز این مشکل برطرف نشده است وتنها مربوط به یک یا دو کالا نیست. مجیدرضا حریری رئیس اتاق ایران و چین و کارشناس اقتصادی در گفتگو با بازار با اعلام اینکه حتی در واردات کالاهای اساسی احتمال رانت و فساد وجود دارد، تاکید کرد: «تا زمانی که ارز چند نرخی در کشور وجود دارد همواره امضای طلایی و رانت و فساد وجود دارد و عده ای با واردات کالا از طریق ارز دولتی میلیاردها تومان به جیب می زنند در حالی که قیمت کالاها با همان نرخ آزاد به دست مردم می رسد.» در ادامه متن کامل این گفتگو را می خوانید؛

* یکی از برنامه های دولت برای تسهیل یا تسریع در تزریق واکسن کرونا اعطای مجوز واردات به شرکت های خصوصی است و این مساله شائبه های برای رانت و ... به وجود آورده که حتی ممکن است واکسن های با کیفیت پایین واردات شود، آیا احتمال این موضوع وجود دارد؟
شرکت ها واردات واکسن کرونا را باید با مجوزهای سازمان غذا و دارو انجام دهند و استانداردهای وزارت بهداشت را در ترخیص اعمال کنند، تا محصول بتواند وارد کشور کند اما اشکالاتی در حال حاضر درباره واردات واکسن کرونا وجود دارد، به عبارت دیگر مهم نیست چه کسی واکسن را وارد می کند بخش خصوصی یا دولتی یا اینکه هلال احمر یا حتی وزارت بهداشت. مهم این است که این واکسن های وارداتی به چه کسی تزریق می شود آیا سند ملی وزارت بهداشت رعایت می شود؟

دولت وظیفه اصلی خودش را کنار گذاشته و می گوید اگر کسی آموزش کیفی می خواهد به مدارس غیرانتفاعی بروند و درباره واکسن هم این خطر وجود دارد که ممکن است واکسن فقط گیر افراد پولدار بیفتد

* در شرایط کنونی چه مشکلاتی می تواند در نتیجه واردات واکسن کرونا توسط بخش خصوصی به وجود بیاید و آیا مساله منجر به کاهش مسئولیت پذیری دولت در واردات واکسن کرونا نخواهد شد؟
در شرایط کنونی بخش خصوصی یک امکان برای واردات هستند و توانایی برای واردات هم دارند باید از آنها استفاده می شود در حال حاضر نکته ای که درباره واکسن وجود دارد این است که گفته می شود اتاق بازرگانی قرار است از سوی شرکت های خصوصی واکسن را وارد کنند و به کارفرماها بدهد تا به کارگران به صورت رایگان تزریق شود حالا باید بررسی کرد که آیا کسانی در اتاق که از این موضوع ذی نفع هستند؟ این مساله دقیقا مانند سیستم آموزشی کشور است که در حال رخ دادن است و دولت وظیفه اصلی خودش را کنار گذاشته و می گوید اگر کسی آموزش کیفی می خواهد به مدارس غیرانتفاعی بروند و درباره واکسن هم این خطر وجود دارد که ممکن است واکسن فقط گیر افراد پولدار بیفتد.

* آیا احتمال اینکه واکسن های وارداتی بخش خصوصی در بازار سیاه به فروش برسد وجود دارد؟
در شرایط کنونی خبرهایی درباره نشت این واکسن در بازار سیاه وجود دارد، برای نمونه اگر بخش خصوصی ۳۰۰ دوز واکسن وارد کند بعد هر واکسن قلابی هم ممکن است به اسم واکسن بخش خصوصی در بازار سیاه بفروشند و بگویند این همان واکسن وارداتی بخش خصوصی است و این مساله باعث می شود که هم بخش خصوصی خراب شود و هم عده ای از این حربه برای سودآوری سوءاستفاده کنند.

در تمام دنیا تنها دولت ها به موضوع واردات واکسن ورود می کنند و در هیچ جای دنیا مانند ایران عمل نکرده اند برای نمونه فایزر که تولیدکننده واکسن است هم حق ندارد کارکنان خود را برای تزریق واکسن در اولویت قرار دهند و این مساله یک پروتکل است

* آیا در تمام دنیا مرسوم است که واکسن توسط شرکت های بخش خصوصی واردات شود؟
در تمام دنیا تنها دولت ها به موضوع واردات واکسن ورود می کنند و در هیچ جای دنیا مانند ایران عمل نکرده اند برای نمونه فایزر که تولیدکننده واکسن است هم حق ندارد کارکنان خود را برای تزریق واکسن در اولویت قرار دهند و این مساله یک پروتکل است.

* همواره واردات کالا به عنوان یکی از محل هایی که از امضای طلایی استفاده می کرده مورد شناسایی قرار گرفته است، چگونه فساد از این طریق رخ می دهد؟
به طور کلی در هر جایی که با ارز ارزان قیمت کالایی وارد می شود دقیقا همانجا محل فساد است هم از طریق امضای طلایی فساد می کنند و هم فردی که مجوز واردات را می گیرد درگیر رانت و فساد می شود و در نهایت توزیع و قیمت گذاری محصول می تواند محل فساد باشد، برای نمونه کالاهایی که با ارز دولتی وارد می شود با ۲۰ درصد قیمت ارز آزاد وارد کشور می شود و این یعنی اگر فردی با هر روشی این کالا را مطابق قانون واردات و توزیع نکند سودی ۵ برابری خواهد برد و این یک وسوسه برای فساد است.

 همواره دلارهای ارزان  در کشور منشاء فسادبوده است.از سال ۹۷ تا الان دولت اعلام کرده حداقل ۴۰ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی توزیع شده ولی به نظر من بیش از ۷۰ میلیارد دلار به چند صد واردکننده داده شده است

*آیا فساد ناشی از توزیع ارز دولتی سابقه تاریخی دارد یا در چند سال اخیر بیشتر اتفاق افتاده است؟ در دوره های قبلی چه میزان رانت از محل ارز دولتی در کشور توزیع شده و در سال ۹۷ تاکنون چه میزان سواستفاده از ارز دولتی اتفاق افتاده است؟
از ابتدای انقلاب همیشه دلارهای ارزانی در کشور داشته ایم و بین برخی افراد توزیع شده و تا امروز ادامه داشته است، برای نمونه در یک مقطع دلار ۷ تومانی به عده ای برای واردات می دادند و آن زمان هر دلار در بازار ۱۱ تومان بود، از سال ۹۰ قیمت دلار در بازار آزاد ۳۵۰۰ تومان بود و حدود ۲۴ میلیارد دلار ارز ۱۲۲۶ تومانی به برخی برای واردکننده ها دادند و بعد دوباره که ارز گرانتر شد ۲۳ میلیارد دلار هم ارز ۲۴۰۰ تومانی به برخی واردکننده ها دادند، در اردیبهشت ماه ۹۷ هم همین روال ادامه داشت و ارز ۴۲۰۰ تومانی به برخی دادند و همیشه این محل باعث بروز فساد شده است. در واقع از سال ۹۷ تا الان دولت اعلام کرده حداقل ۴۰ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی توزیع شده و نظر من بیش از ۷۰ میلیارد دلار به چند صد واردکننده داده شده است.

یکی از کارهای واردکننده ها این است که کشتی را روی آب نگه دارند تا وقتی قیمت بالا رفت به بازار عرضه کنند اما این اقدام هزینه دموراژ دارد، به همین دلیل کالا را در انبارهای گمرک نگه می دارند، زیرا ارزانترین انبارهای کشور مربوط به گمرک است و از آنجایی که دسته ای در مناسب رسمی و تجارت کشور در این اقدام واردکننده ها دخیل هستند و سود می برند، آنها به دورزنندگان قانون و استفاده کنندگان رانت از امکانات کشور کمک می کنند تا به نوعی مملکت را بچاپند

* در حال حاضر بسیاری از واردکننده ها از شرگردهای مختلفی برای سوءاستفاده و گران فروشی کالا استفاده می کنند آیا دستگاه های نظارتی نسبت به این اقدامات آگاهی ندارد یا زدبندهایی در کار هست که می بینیم کالایی بعد از ثبت سفارش به موقع در بازار تزریق نمی شود یا اینکه به اندازه عرضه نمی شود؟
یکی از کارهای واردکننده ها این است که کشتی را روی آب نگه دارند تا وقتی قیمت بالا رفت به بازار عرضه کنند اما این اقدام هزینه دموراژ دارد، به همین دلیل کالا را در انبارهای گمرک نگه می دارند، زیرا ارزانترین انبارهای کشور مربوط به گمرک است و از آنجایی که دسته ای در مناسب رسمی و تجارت کشور در این اقدام واردکننده ها دخیل هستند و سود می برند به دورزدنندگان قانون و استفاده کنندگان از رانت از امکانات کشور کمک می کنند تا به نوعی مملکت را بچاپند و کالاها را در انبار نگه دارند تا گران شود و بعد با توزیع در اوج قیمت به سودهای کلان برسند.

کسی که امضای طلایی دارد و می تواند به آدم های مختلف مجوز واردات را بدهد، به همین دلیل این را به عنوان یک امتیاز می داند و به نوعی میز فساد به وجود می آید. حالا فردی که می خواهد وارد کند اگر سند را به گونه ای نشان دهد که محصول گرانتر از عدد واقعی آن باشد،عده ای سود می برند. آدم هایی بودند که ارز دولتی گرفتند و هیچ کالایی وارد نکرده یا آن کالایی هم که واردات شد درجه سه بود و به اسم درجه یک واردات شده و از این مابه التفاوت قیمت ها سود بردند و در برخی موارد ناظران دولتی و سازمان ها هم گرفتار فساد شده اند

* یک پای واردات کالاهای اساسی دولت بوده و همواره تخصیص ارز به واردات این کالاها بدون وقفه انجام شده اما در نهایت قیمت این کالاها در بازار با تورم همواره بوده است، آیا در واردات کالاهای اساسی هم سوءاستفاده از ارز دولتی رخ داده است؟
برای کالاهای اساسی واردکننده ها به عنوان مباشر عمل می کنند و در نهایت کالا به دولت داده می شود تا آن را توزیع کنند و این وسط رانت های زیادی خوابیده است، برای نمونه وقتی جنسی با دلار دولتی خریداری می شود که قیمت دلار آن ۵ برابر در بازار به فروش می رود  سودآوری کلان دارد و کسی که امضای طلایی دارد و می تواند به آدم های مختلف مجوز واردات را بدهد، به همین دلیل این را به عنوان یک امتیاز می داند و به نوعی میز فساد به وجود می آید. حالا فردی که می خواهد وارد کند اگر سند را به گونه ای نشان دهد که محصول گرانتر از عدد واقعی آن باشد،عده ای سود می برند. آدم هایی بودند که ارز دولتی گرفتند و هیچ کالایی وارد نکرده یا آن کالایی هم که واردات شد درجه سه بود و به اسم درجه یک واردات شده و از این مابه التفاوت قیمت ها سود بردند و در برخی موارد ناظران دولتی و سازمان ها هم گرفتار فساد شده اند.

*با توجه به اینکه کالای اساسی با استفاده از ارز دولتی وارد شده و احتمال این هیچ وارداتی انجام نشده باشد بسیار کم است و بیشتر منافع واردکننده ها به شکل های دیگری تامین می شده سواستفاده از مجوز واردات کالاهای اساسی بیشتر به چه طریق انجام می شود ؟
حالا اگر کالای اساسی با ارز دولتی واردات شود و بخشی از حواله ها در زمان توزیع دور زده شود و کالا با قیمت آزاد فروخته شود عده ای پول به جیب می زنند و این اتفاقات به طور قطع در سال های اخیر در زمان توزیع کالا با ارز دولتی رخ داده است و باعث شده با وجود توزیع ارز دولتی بازهم کالاها گران به دست مردم برسد.

البته عده ای از واردکننده ها با عرضه قطره چکانی کالای وارداتی قیمت آن را در بازار آزاد را بالا می برند، برای نمونه قیمت ذرت در ایران با همین روند گران شد و از پاییز پارسال تا شب عید توزیع قطره چکانی رخ داد و مقداری که در بازار آزاد می خواستند با قیمت گران و قطره چکانی می فروختند و همین مساله روی بازار مرغ و ... هم تاثیر منفی گذاشت و در نهایت مردم کالا را گران خریدند و در این روند نظارت ها هم نتوانست مشکلی را حل کند به همین دلیل در چرخه واردات با ارز دولتی همواره اختلال های وجود دارد که پیگیری ها هم به درستی انجام نمی شود و کشی هم پاسخگوی مشکل به وجود آمده نیست.

* آیا دولت به ارز دولتی روی آورده چون می تواند به یکی از محل های درآمدزایی افرادی خاص در بدنه دولت باشد یا اینکه واقعا به دنبال حفظ قیمت کالاها بوده است؟
دولت با ارز دولتی به دنبال دادن یارانه به مردم است تا قیمت کالا را در زمانی که ارز در بازار دچار نوسان می شود را گران نخرند، اما  این اتفاق نمی افتد، زیرا محل های فساد در پرداخت ارز دولتی وجود دارد. از طرف دیگر نمی شود برای هر دلاری که برای واردات کالا تخصیص می یابد یک پاسبان گذاشت هرچند کسانی که بر روند واردات و توزیع این کالاها نظارت می کنند هم می توانند دچار فساد شوند.

عده ای از واردکننده ها با ارز دولتی هزینه های انتخاباتی و .. را تامین می کنند و گاهی این افراد همه نامزدها را مدیون خودشان می کنند و برای او مهم نیست که چه کسی رئیس جمهور یا نماینده مجلس باشد و تنها به دنبال این است که همواره در بدنه دولت و حاکمیت کسانی را داشته باشند تا از امضاهای طلایی آنها استفاده کنند و در دوران مسئولیت این افراد بتوانند از مجوزها و امتیازهای خاص بهره مند شود

* افرادی که از رانت های ارز دولتی برخوردار هستند به طور قطع منافع عده ای را تامین کرده اند و درآمد حاصل از این رانت در بخش هایی با منافع افرادی در بدنه دولت خرج می شود، نظر شما چیست؟
فساد ارز دولتی همواره تکرار شده که بخشی از آن محلی برای سوء استفاده از گروه های سیاسی بوده و عده ای از واردکننده ها با ارز دولتی هزینه های انتخاباتی و .. را تامین می کنند و گاهی این افراد همه نامزدها را مدیون خودشان می کنند و برای او مهم نیست که چه کسی رئیس جمهور یا نماینده مجلس باشد و تنها به دنبال این است که همواره در بدنه دولت و حاکمیت کسانی را داشته باشند تا از امضاهای طلایی آنها استفاده کنند و در دوران مسئولیت این افراد بتوانند از مجوزها و امتیازهای خاص بهره مند شود و در نهایت از روش دورزدن قانون و بهره مندی از ارز دولتی و ... به منافع کلانی دست پیدا کنند، بنابراین در انتخابات شاهد هزینه های کلان انتخاباتی هم هستیم.

در حال حاضر شیرینی و شکلات با کالاهای یارانه ای همچون آرد و ... تولید می شود و بعد صادرات می شود  یا حتی صادرات لبنیات هم به نوعی با ارز ۴۲۰۰ تومانی است، زیرا گاو از نهاده های دامی استفاده می کند که با ارز ۴۲۰۰ تومانی واردات می شوند و صادرات لبنیات متاثر از همین ارز دولتی است

* یکی از شائبه هایی که درباره ارز دولتی وجود دارد این است که عده ای با امضای طلایی کالاهایی را با ارز دولتی واردات می کنند و بعد از بسته بندی مجدد در ایران همان کالاها را صادرات می کنند و از این طریق سودهای کلانی را به جیب می زنند، زیرا از یک سود از مشوق های صادراتی و ... بهره مند می شود و از سوی دیگر از مابه التفات ارز دولتی و آزاد سود بالایی می برند، آیا این مساله ممکن است اتفاق بیفتد؟
در حال حاضر به صورت عادی برخی کالاها با ارز ۴۲۰۰ تومانی واردات می کنند و بعد بسته بندی دوباره شده و صادرات می شوند و از این محل از ارز دولتی سوءاستفاده می کنند، برای نمونه در حال حاضر شیرینی و شکلات با کالاهای یارانه ای همچون آرد و ... تولید می شود و بعد صادرات می شود  یا حتی صادرات لبنیات هم به نوعی با ارز ۴۲۰۰ تومانی است، زیرا گاو از نهاده هایی دامی استفاده می کند که با ارز ۴۲۰۰ تومانی واردات می شوند و صادرات لبنیات متاثر از همین ارز دولتی است. در شرایط کنونی بخشی از صادارت غیر نفتی ایران به کشورهای همسایه از محل همین محصولات است.

بنابراین تا زمانی که ارز چند نرخی داریم همیشه باید به دنبال فساد برگردیم و تنها چاره آن این است که این ارز چند نرخی به طور کامل از اقتصاد کشور حذف شود تا امضاهای طلایی از بین برود و دادن مجوز واردات برای کسی امتیاز نباشد و همه افراد بتوانند کالا واردات کنند.

* با توجه به اینکه دولت سالانه میلیاردها تومان را صرف ارز دولتی می کند و اگر به جای توزیع رانت، آن را مستقیم به مردم پرداخت می کرد؛ بهتر نبود؟ زیرا در شرایط کنونی علاوه بر اینکه این هزینه ها انجام شده مردم هم زیر فشار تورم هستند.
اگر مابه التفات ارز که سالی ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار میلیارد تومان است را مستقیم به مردم داده شود تورم ایجاد می کند اما دادن یارانه همیشه پول نیست و در حال حال حاضر سه دهک جامعه هستند که باید هم سبد غذایی به آنها داده شود هم آموزش و بهداشت رایگان برای آنها فراهم شود و بخش متوسط یا دهک های سه تا ۷ اگر ماهی ۵۰ هزار تومان هم به آنها داده شود اثری در زندگیشان ندارد، از این رو اگر در بخش بهداشت خرید خدمت انجام دهد و فرد بتواند در هر بیمارستانی خدمات درمانی دریافت کند و ۸۰ درصد هزینه آن را دولت بدهد این کمک بزرگی به دهک های متوسط جامعه است، یا بخش عمده ای جامعه سوار اتوبوس یا مترو شوند و دولت به جای اینکه ۳۰ هزار تومان نقدی به فرد بدهد کارت حمل و نقل عمومی فرد را شارژ کند در تمام دنیا یارانه به صورت نقدی نیست و آموزش و بهداشت و ... رایگان است.