دریا قدرتی پور؛ بازار: سامانه جامع روابط کار که در مرداد ماه سال ۹۷ شروع به کار کرد، قرار بود با ساماندهی قراردادهای سفید، مشکلات موجود در روابط بین کارفرما و کارگران را حل کند و مرهمی باشد بر زخم چندین ساله ای که کارگران با آن روبرو هستند، اما این اتفاق نیافتاد و این داستان همچنان تکرار می شود.
با اینکه حدود سه سال از تاریخ تصویب این سامانه می گذرد، همچنان بزرگترین مشکل قشر محروم جامعه، قراردادهایی است که سفید امضا می شود و بر اساس این قانون نانوشته، هر زمان و به هر دلیل که کارفرما بخواهد می تواند بدون پرداخت مزد و مزایای قانونی با کارگران تسویه حساب کند؛ موضوعی که به خصوص در کارگاه های کوچک که هیچ نظارتی بر آنها نیست، اتفاق می افتد. کارگاه هایی که کارگرانش جزو دهک های پایین جامعه محسوب می شدند و به دلیل حفظ شغلشان، خود را به هر در و پیکری می زدند تا بیکار نشوند.
حالا کارگرانی که از واپسین روزهای سال ۹۲ منتظر بودند تا بهارستانی ها کاری برایشان انجام دهند و لایحه عقیم مانده اصلاح کار را به سر و سامان برسانند؛ باز هم ناامید شده اند. آنها می گویند: «حتی این سامانه هم نتوانسته سنگ بزرگی که جلوی پای کارگران است را بردارد و کاری از پیش ببرد و قراردادهای سفید، زیربار ایرادات قانونی به گره کوری تبدیل شده است که با دندان هم باز نمی شود.»
سکوت کارگران و مشکلاتی که باقی ماند!
حمید حاج اسماعیلی، فعال حوزه کارگری اصفهان در گفت و گو با خبرنگار بازار در پاسخ به این سوال که چرا این مصوبه نتوانسته آن طور که باید و شاید برای مشکلات کارگران مفید باشد، گفت: این مصوبه برای قراردادهای غیررسمی و قراردادهایی که به شکل شفاهی بیان می شود چندان کارایی نداشته و به همین خاطر کارگران همچنان در این گردونه تکراری گرفتار شده اند.
شرایط ما اکنون به شکلی است که سرمایه گذاری خارجی نداریم و در عین حال تحریم ها هدایت سرمایه ها را به سمت کارهای خدماتی و تولیدی برده که در این زمینه هم با بی ثباتی روبرو هستیم؛ از سویی تورم خزنده و فزاینده هم رو به پیشرفت است و این موضوع تعادل بازار کار را به هم ریخته است
وی افزود: بسیاری از این قراردادها با توافق کارگر و کارفرما است و به همین سبب کارگران ترجیح می دهند با همان شرایط کار کنند و به واسطه نگه داشتن شغلشان سکوت می کنند و این قانون نمی تواند جلوی این مشکلات را بگیرد.
این فعال بازار کار و کارگری اصفهان تاکید کرد: شرایط ما اکنون به شکلی است که سرمایه گذاری خارجی نداریم و در عین حال تحریم ها هدایت سرمایه ها را به سمت کارهای خدماتی و تولیدی برده که در این زمینه هم با بی ثباتی روبرو هستیم؛ از سویی تورم خزنده و فزاینده هم رو به پیشرفت است و این موضوع تعادل بازار کار را به هم ریخته است.
حاج اسماعیلی تاکید کرد: باید اجازه بدهیم که کارگران تشکل ها و سندیکاها و انجمن های صنفی خودشان را مستقل شکل بدهند و مسئولیت کارهای خودشان را خودشان پیگیری کنند و این به نفع کشور است و کمک می کند تا دولت بیشتر به امر سیاستگذاری و نظارت بپردازد و کارها را به خود مردم و بخش های مختلف واگذار کند.
وی ادامه داد: اگر این امر اتفاق بیافتد، قدرت چانه زنی و انگیزه کارگران برای افزایش بهره وری در بازار کار کشور افزایش پیدا می کند. وقتی به کارگران آزادی لازم، قدرت مانور، استقلال و شخصیت داده می شود، آنها انگیزه پیدا می کنند و تعلق و وابستگی آنها به بازار کار بیشتر می شود و این در مجموع به نفع کشور است.
این فعال حوزه کارگری اصفهان با اشاره به اینکه قراردادهای سفید امضا تخلف محسوب می شود و به موجب ماده ۶۷۳ یک تا سه سال زندان در پی دارد، اظهار داشت: جای خشنودی است که این سامانه آغاز به کار کرده است، اما تا زمانی که تشکل های کارگری قوی نباشد و کارگران نتوانند از حقوق خود دفاع کنند نمی توانیم به این قوانین برای اعاده حق کارگر امیدوار باشیم.
تقاضای زیاد و عرضه کم اشتغال
با وجود اینکه بر اساس قانون، قرارداد کار باید در چهار نسخه تنظیم شود؛ یک نسخه دست کارگر، یک نسخه دست کارفرما، یک نسخه در اختیار اداره کار و یک نسخه در صورتی که فرد دارای تشکل باشد دست انجمن صنفی یا تشکل کارگری باشد، اما اکنون در اغلب موارد فقط یک نسخه از این قراردادها دست کارفرما است و بر این اساس نمی‌توان گفت قانون رعایت شده است.
در واقع تا زمانی که میزان تقاضا به نسبت کار رابطه چندان مناسبی ندارد، کارفرمایان زیادی هستند که از این آب گل آلود بیکاری ماهی می گیرند و به هر نحوی که شده می خواهند از کارگران سوء استفاده کنند. کارگران باید با جریان ساماندهی مناسبی روبرو شوند که بتوانند بدون نگرانی از ضایع شدن حق و حقوقشان به کار بپردازند و بر این اساس می توان گفت همین سامانه نیز در جای خود بعد از سالها بهره کشی برخی از کارفرمایان از کارگران می تواند افق روشنی برای کارگرانی باشد که به غم نان به هر ظلمی تن می دهند.
کرونا بسیاری از کارفرمایان را به خاک سیاه نشاند و آنها مجبور شدند حتی کارگران با سابقه شان را نیز تعدیل کنند؛ در این زمینه قانون محکمی هم نداریم که کارگران بتوانند از حق خود دفاع کنند و مشکل زمانی پررنگتر می شود که بسیاری از این کارگران دارای قراردادهای سفید امضا هستند که بنا به شرایط به آن تن می دهند
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نهم در گفت و گو با خبرنگار بازار با اشاره به اینکه این قانون در جهت اصلاحیه قانون کار مصوب شد، گفت: ما باید بر حسب شرایط کشور قانون کار را نیز به روز رسانی کنیم.
سید محمد حسین میرمحمدی، افزود: شرایط تحریم و کرونا دو عاملی است که باعث شده بسیاری از کارفرمایان بدون اینکه حق و حقوقی به کارگر بدهند، اقدام به تعدیل نیروهایشان کنند.
کرونایی که کارفرمایان را به خاک نشاند
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: کرونا بسیاری از کارفرمایان را به خاک سیاه نشاند و آنها مجبور شدند حتی کارگران با سابقه شان را نیز تعدیل کنند. در این زمینه قانون محکمی هم نداریم که کارگران بتوانند از حق خود دفاع کنند و مشکل زمانی پررنگتر می شود که بسیاری از این کارگران دارای قراردادهای سفید امضا هستند که بنا به شرایط به آن تن می دهند.
به نظر می رسد با ابلاغ مقررات جدید وزارت کار به مراجع تشخیص و حل اختلاف کارگر و کارفرما؛ امکان بررسی شکایت کارگران درباره اینگونه قراردادها فراهم خواهد شد، اما بسیاری از کارگران همچنان به خاطر بسیاری از مسائل از جمله بیکار شدن و گرفتار شدن در چرخه نبود کار ترجیح می دهند که سکوت اختیار کنند.
اصغر رحمتی، کارگری است که در یک کارگاه قطعه سازی کار می کند، او هر ماه قراردادی را امضا می کند که تمامی حق و حقوقش در آن نوشته شده، اما چیزی دست او را نمی گیرد. به نظر این کارگر، یا باید بیکاری را به جان بخری یا از کارفرما شکایت کنی و در این شرایط خیلی ها ترجیح می دهند که شکایت نکنند.
این کارگر یکی از چند صد و یا هزاران کارگری است که این مشکل را دارند. کسانی که در وزنه نامتعادل عرضه و تقاضای بازار کار گرفتار آمده اند.
اصفهان و بیکاری بالاتر از میانگین کشور
دبیر اجرایی خانه کارگر اصفهان در گفت و گو با خبرنگار بازار در این زمینه اظهار کرد: یکی از کلان شهرهایی که درصد بیکارانش از میانگین کشوری بالاتر است، اصفهان است و این تقاضای زیاد و نامتناسب بودن عرضه و تقاضا شرایطی را ایجاد می کند که کارفرمایان از عدم وجود این تعادل استفاده کنند.
اصغر برشان، افزود: سالیان سال است که کارگران در این جبر اقتصادی حاکم بر روابط کار گیر کرده اند، در بسیاری موارد وقتی که کارفرما می بیند کارگر مجبور به کار است از این شرایط سوءاستفاده کرده و از او سفته یا چک سفید امضا هم می گیرد تا در صورت تمایل به اعتراض هم، دست کارگر به جایی نرسد.
کرونا مسائل کارفرما و کارگر را پیچیده تر کرده است و در نتیجه قراردادهای یک طرفه ای بین کارفرما و کارگر نوشته می شود که به نفع هیچکس نیست، چون به هر حال کارگران جزو سرمایه های ما محسوب می شوند و پیامدی جز ناامنی شغلی و بیکاری و در معرض خطر قرار گرفتن اشتغال و ناامنی عمومی ندارد
وی با اعلام اینکه قوانین کار باید به شکل خصوصی مصوب شود، ابراز کرد: لازم است تصدی گری دولت کاهش یافته و شرایطی ایجاد شود که شاهد ایجاد ظرفیت های جدید در زمینه اشتغال باشیم تا عرضه و تقاضا حالت تعادل به خود بگیرد.
برشان، افزود: اکنون کرونا هم مسائل کارفرما و کارگر را پیچیده تر کرده است و در نتیجه قراردادهای یک طرفه ای بین کارفرما و کارگر نوشته می شود که به نفع هیچکس نیست، چون به هر حال کارگران جزو سرمایه های ما محسوب می شوند و پیامدی جز ناامنی شغلی و بیکاری و در معرض خطر قرار گرفتن اشتغال و ناامنی عمومی ندارد.
وی افزود: اکنون در شرایطی هستیم که کارهای دائم و غیردائم بلاتکلیف هستند و در عین حال کسب و کارها حالتی متزلزل به خود گرفته اند و این موضوعات باعث شده که ساماندهی قراردادهای موقت کار همچنان عقیم بماند.
در این شرایط که عرضه و تقاضا برای کار متعادل نیست، آمار بیکاری در اصفهان هر روز بالاتر می رود و کارگاه های تولیدی و خدماتی نیز اقدام به تعدیل نیروها می کنند. تعدیلی که به واسطه قراردادهای سفید امضا به راحتی انجام می شود؛ بیکاری بعد از خشکسالی های پی در پی در اصفهان چنان گریبان قطب صنعتی را گرفته است که کارگران با سکوت خود بر مشکلات خودشان بیشتر اضافه می کنند و معتقدند که چاره دیگری ندارند. این مسائل اما اصفهان را به زخم کهنه ای دچار کرده است که میزان بیکاری در این استان را از میانگین کشوری بالاتر برده است.
این در حالی است که بیشترین میزان قراردادهای سفید امضا در کارگاه های زیرپله ای و غیررسمی وجود دارد که بدون نظارت انجام می شود و به همین خاطر باید در این رابطه تشکل های کارگری و دولت با نظارت های بیشتر به این سمت نگاه ویژه تری داشته باشند.
