بازار؛ گروه استانها: بهار که کم کم روزهای ابتدایی خود را سپری می کند و طبیعت دامن سبز خود را می گستراند زمزمه کوچ عشایر و حضور ایل و طایفه های کوچ رو در مراتع این استان شنیده می شود به گونه ای که بخشی از رشته کوه‌های زاگرس میانی که استان همدان در آن واقع شده به دلیل شرایط اقلیمی ویژه یکی از مستعدترین مناطق ییلاقی این ایام محسوب می‌شود و بخشی از ایلات ایران؛ ییلاق خود را در آن می‌گذرانند.
استان همدان با موقعیت ویژه خود در پذیرش عشایر از استان های مطرح کشور است به نحوی که نگاهی به امتیازات آن نشان می دهد موقعیت همدان از سال ها قبل مناسب حضور عشایر بوده هر چند گاهی حضور زودهنگام عشایر در مراتع مشکلاتی به همراه دارد.
طبق بررسی ها همدان با مساحت ۱۹ هزار و ۴۹۳ کیلومتر مربع در غرب ایران از شمال به استان های زنجان و قزوین، از جنوب به استان لرستان، از شرق به استان مرکزی و از غرب به استان کرمانشاه و قسمتی از استان کردستان محدود شده ضمن اینکه اساس اقتصاد استان همدان کشاورزی و دامپروری و همچنین استخراج معادن است.
شیوه دامداری در استان همدان بیشتر سنتی است و به علت تنوع آب و هوا و وجود مراتع وسیع و ییلاقی بودن منطقه برای عشایر دامدار از اهمیت خاصی برخوردار است
در حال حاضر شیوه دامداری در استان همدان بیشتر سنتی است و به علت تنوع آب و هوا و وجود مراتع وسیع و ییلاقی بودن منطقه برای عشایر دامدار از اهمیت خاصی برخوردار است کمااینکه آب و هوای استان همدان به دلیل وجود کوه های مرتفع، رودخانه ها و چشمه سارهای فراوان و پرآب و پستی و بلندی های زیاد، متغیر و زمستان های این استان سرد و پربرف و باران و تابستان های آن معتدل است.
با این حال گفتگو با مدیر امور عشایر استان همدان نشان دهنده کاهش جمعیت عشایری این استان همدان است چراکه حسن محمدی مدیر امور عشایر استان همدان در گفتگو با خبرنگار بازار عنوان کرد: بر اساس نتایج پایه اولین سرشماری ثبتی مبنایی عشایر کوچنده کشور در سال ۱۳۹۹، جمعیت عشایری استان همدان در دوره قشلاقی ۷۱۸ خانوار با جمعیت دو هزار و ۷۹۱ نفر و در دوره ییلاقی دو هزار و ۲۶۰ خانوار با جمعیت ۱۱هزار و ۱۵۴ نفر است و این در حالی است که بر اساس اطلاعات سومین سرشماری رسمی عشایر کوچنده کشور که در سال ۱۳۸۷ توسط مرکز آمار ایران انجام شده بود، جمعیت عشایری استان همدان در دوره قشلاقی ۹ هزار و ۸۸۱ نفر شامل یک هزار و ۸۶۷ خانوار و در دوره ییلاقی ۱۱ هزار و ۵۰۰ نفر شامل سه هزار خانوار بوده است.
ایل ترکاشوند بیشترین جمعیت عشایری را در استان همدان داراست
وی عنوان کرد: بررسی ایلات و طوایف عشایر نیز بیانگر آن است که ایلات ترکاشوند، ترک، جمور(جمیر)، شاهسون بغدادی، حسنوند و کرد در همدان حاضر می شوند که ایل ترکاشوند بیشترین جمعیت عشایری را در استان همدان داراست و در بین طوایف نیز یارمطاقلو، ظهرابی، نیازی، ملیجانی، مرشدی، رحمتی، سلیمانی، نظری، ابراهیمی میرزاجان، خزایی، ولیزاده در همدان دیده می شوند.
محمدی با بیان اینکه گذشته از آنچه عنوان شد سه طایفه مستقل نیز در استان همدان سکونت دارند، گفت: این طایفه ها شامل طوایف شاهسوند، مگسه و کورانی هستند.
مدیر امور عشایر استان همدان بابیان اینکه از شهرستان های استان همدان برخی مناطق استان جذابیت بیشتری برای عشایر دارد به طوری که در نگاه کلی می توان شهرستان های عشایرنشین این استان را همدان، اسدآباد، بهار، تویسرکان، ملایر، نهاوند دانست، اظهار کرد: حضور عشایر در دیگر شهرستان های استان همدان به مراتب کم رنگ تر است.
بر اساس اطلاعات سومین سرشماری رسمی عشایر کوچنده کشور در مجموع عشایر همدان ۴۸۰ هزار رأس دام سبک در اختیار دارند
محمدی افزود: در بیان تعداد و نوع دام در اختیار عشایر استان همدان نیز باید گفت که دام عشایر استان همدان شامل دام سبک از نوع گوسفند و بز و دام سنگین گاو است که بر اساس اطلاعات سومین سرشماری رسمی عشایر کوچنده کشور در مجموع عشایر همدان ۴۸۰ هزار رأس دام سبک در اختیار دارند.
مدیر امور عشایر استان همدان با یادآوری اینکه شیر، ماست، کره، روغن حیوانی و پنیر، گلیم، فرش و چیق بافی از مهمترین تولیدات عشایر استان همدان است به نحوی که عشایر پس از ورود و استقرار در استان و چند ماهی که در همدان به سر می‌برند به تولید محصولات می پردازند، گفت: عشایر از اواخر شهریورماه با سرد شدن هوا شروع به کوچ پاییزه کرده و به سمت مناطق گرمسیر در قشلاق حرکت می‌کنند.
امسال زمان ورود عشایر به مناطق ییلاقی ۱۵ اردیبهشت ماه تعیین شده است اما شاهد ورود زودهنگام عشایر به برخی مناطق استان همدان بوده ایم
حسن محمدی در ادامه به وضعیت کوچه عشایر در استان همدان پرداخت و با بیان اینکه امسال زمان ورود عشایر به مناطق ییلاقی ۱۵ اردیبهشت ماه تعیین شده است اما شاهد ورود زودهنگام عشایر به برخی مناطق استان همدان بوده ایم، گفت: عشایر هم به صورت کوچ ماشینی و هم کوچ پیاده وارد استان می شوند.
وی با بیان اینکه اگر عشایر در وقت خود از استان های قشلاقی وارد همدان می شدند اوضاع بهتر بود، گفت: متاسفانه استان های قشلاقی عشایر را کوچانده بودند و این قشر نیز مجبور به ورود زودهنگام به استان های ییلاقی شده اند ضمن اینکه کوچ ماشینی یکی از دلایل ورود زودهنگام عشایر به مراتع مناطق ییلاقی بوده است.
وی اضافه کرد: کوچ پیاده یا کوچ زمینی بین یک ماه تا ۴۵ روز طول می کشد در حالیکه کوچ ماشینی یک روزه صورت می گیرد و عشایر دام خود را با کامیون به مناطق ییلاقی حمل می کنند.
تخریب ۱۰۰ درصدی ایل راه ها در استان همدان عشایر را با خطراتی روبرو ساخته است
مدیر امور عشایر استان همدان از تردد کارت تردد توسط شرکت های تعاونی عشایری برای ۹۰ درصد عشایر استان همدان خبر داد و به ذکر وضعیت ایل راه ها در استان همدان پرداخت و گفت: متاسفانه تخریب ۱۰۰ درصدی ایل راه ها در استان همدان عشایر را با خطراتی روبرو ساخته است.
وی با بیان اینکه این وضعیت باعث شده عشایر برای ورود به مناطق عشایر پذیر از هر مسیری تردد کنند و حتی از بزرگراه، جاده، خیابان، بیابان و مواردی از این دست عبور کنند، گفت: این وضعیت عشایر را با خطرات جدی روبرو می کند.
محمدی با بیان اینکه تردد از خیابان و جاده خطرات جانی را نیز به دنبال دارد و احتمال تصادف و برخورد دام ها با خودروهای عبوری وجود دارد، گفت: گاهی در عبور عشایر از داخل روستاها نیز درگیری اجتماعی به وجود می آید.
محمدی با بیان اینکه عشایر در حال حاضر در مرزها مستقر هستند، ادامه داد: ورود عشایر استان همدان از ۱۵ اردیبهشت ماه آزاد است و عشایر تا ۱۵ آذر می‌توانند در استان همدان و در منطقه ییلاقی بمانند.
مدیر امور عشایر استان همدان از حل مشکل تامین آب برای عشایر استان همدان خبر داد و با بیان اینکه امسال پیش از ورود عشایر به استان همدان این مشکل رفع شد، گفت: آبرسانی به عشایر به وسیله تانکرهای آبرسانی صورت می گیرد.
هر ایل و طایفه عشایری برای ورود به استان همدان باید از ۱۵۰ تا ۶۰۰ کیلومتر مسیر را طی کند
وی با بیان اینکه هر ایل و طایفه عشایری برای ورود به استان همدان باید از ۱۵۰ تا ۶۰۰ کیلومتر مسیر را طی کند، گفت: در راستای تامین امنیت عشایر استان همدان نیز مذاکرات لازم با نیروی انتظامی انجام شده است.
محمدی در ادامه با اشاره به اینکه در سال جاری که با شیوع ویروس کرونا به صورت جدی تری روبرو شده ایم با مرکز بهداشت نامه نگاری های لازم انجام شده تا غربالگری صورت گیرد، گفت: در این راستا جلساتی برگزار و تدبیرهای لازم اندیشیده شده است.
وی همچنین با اشاره به فقر مراتع و خشکسالی احتمالی نیز عنوان کرد: تامین علوفه طبق سال های گذشته انجام شده اما به صورت خاص مختص دوره خشکسالی نبوده است.
محمدی عنوان کرد: بیشترین آسیب از فقر مرتع را عشایر متحمل می‌شوند چراکه محل کسب درآمد عشایر، دامداری است و خشکسالی مراتع موجب می‌شود نرخ مرگ و میر دام افزایش یابد و دام‌هایی که زنده می‌مانند نیز به دلیل تغذیه ناکافی طبعا سایر فرآورده‌های آنها شامل گوشت، شیر و پشم بسیار اندک خواهد بود.
مدیر امور عشایر استان همدان با بیان اینکه جامعه عشایری جامعه‌ای مولد است و بی‌منت و با کمترین بهره برداری از امکانات، برای امنیت و تولید کشور می‌کوشد که باید قدردان آن بود، افزود: عشایر قشر مولد جامعه هستند که باید از تاثیرات بیشتر خشکسالی بر زندگیشان و وقوع مهاجرت‌های فصلی و موقت این قشر و در نتیجه کاهش و عدم کیفیت تولیداتشان جلوگیری کرد.
هشدار افزایش خطر شیوع کرونا با کوچ عشایر
گذشته از مباحث عنوان شده از سوی مدیر امور عشایر استان همدان به نظر می رسد ورود زودهنگام عشایر به برخی مناطق ییلاقی همدان موجب مشکلاتی شده است چراکه در جلسه ای که هفته گذشته در فرمانداری همدان تشکیل شد معاون فرماندار همدان خواستار برخورد قانونی مراجع ذیربط با کوچ پیش از موعد عشایر شد و از افزایش خطر شیوع کرونا با کوچ عشایر هشدار داد.
یزدان با تاکید بر اینکه سازمان امور عشایری به عنوان متولی اصلی باید اطلاعات دقیق و نظارت کافی بر عشایر دارای پروانه داشته باشد؛ افزود: امور عشایری باید نسبت به اغناسازی عشایر با بهره گیری از ظرفیت بخشداری ها و شوراهای اسلامی روستا ها اقدام کند ضمن اینکه در خصوص فعالیت برخی از دامداران متفرقه فاقد پروانه عشایری شهرداری، محیط زیست و جهادکشاورزی نیز باید ضمن برخورد قانونی با این موارد نسبت به معرفی افراد به مراجع قضایی اقدام کنند.
وی خشکسالی، کوچ خودرویی، گرمای زودرس و عدم اجازه توقف به عشایر در استان های مجاور را از جمله مهمترین عوامل کوچ زودهنگام عشایر به همدان برشمرد.
۶ تیم در ورودی های استان همدان و اسدآباد، نهاوند، ملایر و تویسرکان برای جلوگیری از ورود زودهنگام عشایر مستقر شده اند
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان نیز در همین خصوص در گفتگو با خبرنگار بازار بابیان اینکه اگر زمان کوچ و چرای دام عشایر در عرصه های مرتعی رعایت نشود و یا دام خارج از ظرفیت وارد مراتع شود، طبق تبصره (۲) ماده ۴۷ و ۴۴ قانون حفاظت از بهره برداری جنگل ها و مراتع با افراد خاطی برخورد می شود، گفت: ۶ تیم در ورودی های استان همدان و اسدآباد، نهاوند، ملایر و تویسرکان برای جلوگیری از ورود زودهنگام عشایر مستقر شده اند.
اسفندیار خزایی با تاکید بر اینکه مراتع استان همدان تا ۱۵ اردیبهشت قابلیت چرا ندارند و چرای زودهنگام باعث از بین رفتن مراتع می شود، عنوان کرد: تعدادی از عشایر پیش از تاریخ عنوان شده و به صورت غیرمجاز وارد مراتع می شوند که خسارات جبران ناپذیری به مراتع وارد می شود.
رصد مبادی ورودی و خروجی به مراتع استان همدان با استقرار اکیپ‌های ثابت و سیار
وی با بیان اینکه مبادی ورودی و خروجی به مراتع استان همدان با استقرار اکیپ‌های ثابت و سیار کنترل کوچ بهاره، تحت رصد کامل قرار دارد، افزود: دامداران و بهره برداران باید از ورود زود هنگام و خارج از تقویم زمان بندی کوچ به مراتع ییلاقی خودداری کنند در غیر اینصورت این اداره کل وظیفه دارد برابر مقررات با متخلفان برخورد کند.
وی طرح مدیریت چرا، کنترل پروانه چرای دام و ساماندهی کوچ با رویکرد پیشگیرانه حفاظتی را موثرترین اقدامات در مدیریت بهره برداری از مراتع برشمرد و افزود: برگزاری کلاس های آموزشی و ترویجی و ارسال و ابلاغ آگهی با هدف آموزش دامداران عشایری مبنی بر خودداری از ورود به مراتع استان تا قبل از پانزدهم اردیبهشت از جمله اقدامات در راستای اجرای این طرح است.
مراتع استان همدان حدود ۸۲۲ هزار هکتار بوده که این سطح معادل یک درصد مراتع کشور است
خزایی با یاداوری اینکه مراتع استان همدان حدود ۸۲۲ هزار هکتار بوده که این سطح معادل یک درصد مراتع کشور است، افزود: عشایر از مناطق قشلاقی در استان‌های لرستان، خوزستان، کرمانشاه و ایلام از طریق چهار گلوگاه واقع در شهرستان‌های ملایر، نهاوند، اسدآباد و تویسرکان وارد مناطق ییلاقی در استان همدان می‌شوند.
آنچه از صحبت ها بر می آید اینکه هر سال شاهد ورود زودهنگام عشایر به مناطق ییلاقی استان همدان هستیم به گونه ای که تا چند هفته در سر مرزهای ورودی مستقر می شوند و آن زمان نیز که اجازه ورود می گیرند در نبود ایل راه و سایر دشواری ها با مشکلات بسیار دست و پنجه نرم می کنند گویی فراموش می کنیم که این قشر از جامعه نیز مشکلاتی دارند که باید برای رفع آنها برنامه داشت؛ به هر حال امید می رود روزی برسد که عشایر استان در آرامش بیشتری کوچ کنند و جامعه قدر آنها را بداند.
نظر شما