بازار؛ گروه استانها: طبق مصوبه ۱۹ تیرماه سال ۹۶ شورای عالی معماری و شهرسازی به‌منظور جلوگیری از تداوم اقدامات مخالف با حفاظت از حیثیت مکان و ارزش‌های ملموس و ناملموس بافت تاریخی - فرهنگی پیرامون حرم مطهر رضوی، طرح نوسازی و بهسازی حرم مطهر رضوی مصوب سال ۱۳۸۷ لغو و اجرای آن متوقف شد.
بااین‌حال سال گذشته استاندار خراسان رضوی اعلام کرد نقشه راه بازسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی موردتوافق وزارت راه و شهرسازی و شهرداری مشهد قرارگرفته است.
اگرچه قرار بود وزارت راه و شهرسازی و شهرداری مشهد به‌صورت مشترک تا پایان سال ۹۸ طرح تفصیلی جدید را با در نظر گرفتن مبانی شهرسازی و دغدغه‌های موجود در بافت پیرامون حرم مطهر رضوی تهیه و آن را در شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب برسانند اما شورای عالی شهرسازی خود به‌صورت مستقیم به این موضوع ورود کرد و این اقدام اعتراض شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر مشهد را در پی داشت.
اگرچه شهرداری مشهد برای اجرای زیرساخت‌های این طرح تاکنون بالغ‌بر هزاران میلیارد تومان هزینه کرده و بیش از ۸۰ درصد عرصه موردنیاز جهت اجرای شارستان، خیابان‌های اصلی و فضاهای سبز پیش‌بینی‌شده اما تمامی این نقشه‌های دیرینه با حرکتی لاک‌پشتی بدون پایان مانده و نارضایتی بسیاری از ساکنان بافت پیرامونی را به همراه داشته است.
در همین راستا اگرچه علیرضا رزم حسینی استاندار سابق خراسان رضوی تأکید داشت طرح جدید نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) با اجماع نخبگان و مسئولان استان توسط مشاور تهیه و در مراحل نهایی تصویب در شورای عالی شهرسازی و معماری است اما به اعتقاد مسئولان شهری این طرح با نگاه مشارکت جویانهِ نخبگان و کارشناسان این استان همراه نبوده است.
یک‌سونگری در طرح تفصیلی حرم مطهر
در این رابطه رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد با تأکید بر اینکه بافت پیرامون حرم برای همه مردم ایران و به‌ویژه مسئولان شهری و کشوری اهمیت بسیار زیادی دارد در گفت‌وگو با بازار اظهار کرد: این اهمیت خواسته یا ناخواسته حساسیت‌ها را به روی این بافت زیاد می‌کند و به همین دلیل از دهه ۴۰ که شهرسازی جدید در ایران شکل‌گرفته است، یکی از موضوع‌های اساسی مدیران شهری بر رسیدگی به این بافت استوار بوده و طرح‌های گوناگونی از طرح بوربور گرفته تا اقدامات ولیان، طاش و مهرآزان برای آن نوشته‌شده است.
وی ادامه داد: اهمیت بافت پیرامون حرم باعث شده است که همه متصدیان، مجاوران و ساکنان این بافت و زائران، استادان دانشگاه و کسانی که در امر ساخت‌وساز در این منطقه مشغول کار هستند، درباره این مسئله دغدغه‌مند باشند و اقدامات و نظرات آن‌ها با نیت خیر و باهدف ارتقای محیط پیرامون حرم مطهر رضوی است.
محمدهادی مهدی نیا با اشاره به اینکه بیشتر تصمیمات در حوزه بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی طی چندین سال گذشته یکسو نگرانه بوده و نتوانسته دغدغه هویت شهر مشهد و میراث ملموس و ناملموس شهر را برطرف کند به بازار گفت: بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی جایگاهی فرا منطقه‌ای دارد و تصمیمات این بافت هم اثرات فرا شهری خواهد داشت.
وی افزود: در ۲۵ سال گذشته نیز ارگان‌های مختلف برای اصلاح بافت و ساختار منطقه ثامن طرح‌هایی تهیه و اجرا کرده‌اند که در زمان خود مناسب بوده ولی در زمان کنونی دارای ایرادات فراوان است.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد تأکید کرد: در هفت سال گذشته وزارت راه و شهرسازی برای تفویض اختیارات خود به استانها اقدامی انجام نداده و در طرح‌های توسعه شهری اجماع سازی صورت نگرفته است.
مهدی نیا ادامه داد: دانشگاه تهران نیز که در جایگاه مشاور طرح در شش ماه گذشته مشغول مطالعه طرح تفصیلی ثامن بود، هیچ‌گونه رویکرد مشارکت‌جویانهِ از خود نشان نداد این در حالی است که تمام دستگاه‌های مرتبط با این حوزه از شهرداری مشهد تا استانداری خراسان رضوی، اداره کل راه و شهرسازی استان و وزارت راه و شهرسازی در تهیه طرح‌های توسعه شهری با مشارکت دادن کارشناسان و مدیران بومی، به ایجاد فضای گفت‌وگو و شهرسازی مشارکتی اهتمام ورزیده‌اند.
طرح جدید
این در حالی است که استاندار جدید خراسان رضوی در آخرین روز هفته گذشته از طرحی جدید برای اجماع تمامی ادارات خبر داد.
محمدصادق معتمدیان در این رابطه اظهار کرد: در این راستا و برای دریافت نظرات دستگاه‌های ذی‌ربط استانی ازجمله آستان قدس رضوی، ارکان قضایی و نظارتی استان، استانداری، مجموعه مدیریت شهری مشهد، طرح در قالب جلسات متعددی بررسی شد و تغییرات لازم باهدف غنا بخشی و هم‌گرایی بیشتر صورت پذیرفت.
وی بابیان اینکه این طرح در مراحل مختلف بررسی و کارشناسی شد و پس از اصلاحات نهایی، درنهایت در واپسین روزهای هفته گذشته در کمیسیون ماده ۵ استان به تصویب رسید و برای تصویب نهایی به شورای عالی شهرسازی و معماری کشور ارسال شد.
استاندار خراسان رضوی تاکید کرد: با تصویب این طرح، بیش از سه هزار پلاک، از تملک اجباری خارج می‌شود و نوسازی پلاک‌های باقی‌مانده بر پایه ضوابط تسهیل‌کننده طرح جدید و توسط مردم و ساکنان صورت می‌پذیرد. همچنین افزایش سهم اماکن اقامتی متناسب با گروه‌های مختلف درآمدی، افزایش سرانه فضای سبز و سایر کاربری‌های خدماتی نسبت به گذشته و احیای ساختارهای فرهنگی اجتماعی و تاریخی بافت از مهم‌ترین نتایج طرح مصوب است.
معتمدیان افزود: حفظ حرائم منظری، حفظ همه مساجد و حسینیه‌ها و عناصر هویتی، ارائه ضوابط ویژه برای آثار ملموس و ناملموس فرهنگی و هویتی، احیای ٢٧ محور تشرف و نیز رونق بخشی به سایر گذرهای تاریخی از دیگر ویژگی‌های طرح حریم رضوی است که مورد تأکید کمیسیون ماده ۵ قرار گرفت.
وی در خصوص جزئیات این طرح توضیح داد: همچنین اختصاص زمین به بیش از ١٠ هزار محل پارک خودرو در قالب پارکینگ‌های عمومی در حاشیه محور شارستان با جانمایی مناسب و نیز تقویت حمل‌ونقل عمومی و جانمایی ایستگاه‌های مترو به تأیید رسید.
معتمدیان از دیگر مصوبات کمیسیون ماده ۵ استان را اختصاص فرصت دوماهه برای تعیین تکلیف پروژه‌های سرمایه‌گذاری واقع در محدوده پیرامون حرم در چارچوب طرح جدید عنوان کرد.
امتیازات طرح جدید
استاندار خراسان رضوی درباره ویژگی‌های طرح جدید بیان کرد: در طرح جدید، حمایت جدی از جمعیت مجاور صورت گرفته است تا بر اساس آن، جمعیت باقی‌مانده در اطراف حرم و کسب‌وکارها و اقتصاد خرد در مناطق پیرامونی حفظ شود. این مهم در کسب‌وکار مناطق اطراف حرم تأثیر زیادی دارد.
وی ادامه داد: در طرح جدید برای افزایش خدمات عمومی تلاش شده است، در شارستان پارکینگ‌های متعددی در نظر گرفته‌شده و ۴ ایستگاه مترو و پایانه‌های حمل‌ونقل هم مدنظر قرارگرفته است.
معتمدیان اذعان کرد: یکی دیگر از موضوعات این است که بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که اقشار کم‌درآمد بتوانند در اطراف حرم اقامت داشته باشند؛ لذا ظرفیت دو برابری برای اماکن اقامتی ارزان‌قیمت ایجاد کرده‌ایم. درواقع از ایجاد و ساخت طرح‌های لوکسی که در سنوات گذشته به شکل بی‌رویه وجود داشت، تغییر رویه داده‌ایم.
استاندار خراسان رضوی افزود: مدیریت مرتفع سازی ساختمان‌های پیرامونی حرم را هم مدنظر قراردادیم و تقویت ابعاد هویتی بافت هویتی اطراف حرم را هم در دستور کارداریم و این را که بتوانیم مدارس، تکایا، مساجد، مدارس علمیه و حسینیه‌ها را حفظ کنیم و به میراث فرهنگی نیز توجه جدی داشته باشیم. ازجمله مصادیق اقتصادی و فرهنگی این طرح نیز احیای ۲۷ محور تشرف به حرم مطهر است.
کاهش مداخلات در بافت اطراف حرم
استاندار خراسان رضوی هم چنین با بیان اینکه مداخلاتی را که درگذشته در بافت‌های تاریخی پیرامون حرم وجود داشت به حداقل رسانده‌ایم افزود: با تدوین ضوابط جدید این طرح، نوسازی توسط خود مردم انجام می‌شود و افزایش مشارکت مردمی در ساخت‌وساز و نوسازی این بافت به یک امتیاز بزرگ تبدیل خواهد شد.
معتمدیان اظهار کرد: با اجرای این طرح ۳ هزار پلاک که در تملک اجباری قرار داشت از تملک خارج می‌شود و با حمایت دولت، همان‌گونه که بیان شد، مردم میان‌دار بازسازی و نوسازی خواهند شد.
ابراز تأسف شورای شهر در خصوص نقض صریح قانون
گفتنی است در حالی که استاندار خراسان رضوی تصمیم کمیسیون ماده ۵ را اقدامی در راستای حل مشکلات و گشودن گره کور این طرح قدیمی عنوان می کند اما رئیس شورای شهر مشهد این موضوع را خلاف تشریفات و روال قانونی عنوان می کند.
در همین حال رئیس شورای اسلامی شهر مشهد بابیان اینکه پیش‌شرط قانون برای بررسی و تصویب طرح‌های تفصیلی در کمیسیون طرح‌های تفصیلی(ماده ۵) آن است که این طرح‌ها ابتدا در شهرداری تحویل و سپس به شورای شهر ارسال شود اعلام کرد: در خصوص طرح تفصیلی بافت پیرامون حرم مطهر حضرت رضا(ع) این روند قانونی طی نشده و متأسفانه کمیسیون ماده ۵ نیز بدون توجه به این نقیصه بزرگ، برای بررسی طرح تشکیل جلسه داده است.
محمدرضا حیدری در واکنش به این موضوع اظهار کرد: در نهایت تأسف، مشاور و نهادهای مرتبط تاکنون حتی از ارائه طرح و مستندات نقشه‌های کاربری به شهرداری و شورای اسلامی شهر امتناع کرده و این‌گونه امکان بررسی طرح برای مدیریت شهری مهیا نبوده است.
وی اذعان کرد: در ماه‌های اخیر علاوه از برخی ابهامات و ایرادات ماهوی که از سوی کارشناسان، مالکین و دارندگان حقوق مکتسبه در خصوص طرح پیشنهادی مطرح‌شده بود، مواردی ازجمله مغایرت محتوای این طرح با مواد ۴۹ و ۵۰ آیین‌نامه «نحوه بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران محلی، ناحیه‌ای، منطقه‌ای، ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور» و همچنین تبصره ماده ۳ قانون «حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی- فرهنگی» که بر طبق آن رعایت حقوق شرعی و قانونی مالکین و سرمایه‌گذاران در طرح‌های جدید ضروری شمرده‌شده به اثبات رسیده است.
رئیس شورای اسلامی شهر مشهد با تأکید بر اینکه روند فعلی بررسی و تصویب طرح ویژه پیشنهادی از ابعاد مختلف نقض صریح قانون به شمار می‌رود، اضافه کرد: از حیث شکلی نیز بررسی و تصویب طرح تهیه‌شده در کمیسیون طرح‌های تفصیلی با ایرادات قانونی مواجه است و امکان بررسی و تصویب این طرح در این کمیسیون وجود ندارد چراکه ورود ابتدایی کمیسیون ماده ۵ و حذف مرحله بررسی و تائید طرح تفصیلی در شورای اسلامی شهر پیش از ارسال به کمیسیون، با بند ۳۴ ماده ۸۰ قانون «تشکیلات، وظایف و انتخابات شورای اسلامی کشور» منافات دارد.
وی افزود: این ماده قانونی بررسی و تائید طرح‌های هادی و جامع شهرسازی و تفصیلی پس از ارائه آن توسط شهرداری را از وظایف و اختیارات شوراهای اسلامی شهر برشمرده شده است.
حیدری افزود: همچنین اتفاق در جریان با ماده ۵ قانون «تأسیس شورای عالی شهرسازی» و بند ۸ ماده (۳)، ماده (۸) و ماده (۹) آیین‌نامه «نحوه بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران محلی، ناحیه‌ای، منطقه‌ای و ملی» و سایر قوانین و مقررات مربوطه در تعارض است.
به گفته وی، ازآنجاکه رعایت تشریفات شکلی فوق‌الذکر در تصویب طرح‌های تفصیلی، ازجمله قواعد آمره است بدیهی است تصویب طرحی غیرقانونی به این صورت مستعد ابطال در مراجع صلاحیت‌دار قانونی بوده و تشکیل جلسه کمیسیون ماده ۵ برای بررسی این طرح نتیجه‌ای قانونی در پی نخواهد داشت.
رئیس شورای اسلامی شهر مشهد ضمن تأکید بر صلاحیت‌های قانونی این شورا بر طبق قوانین متعدد خاطرنشان کرد: در وضعیت کنونی شورا قادر به شرکت در روندی مغایر با قانون نبوده و بالطبع پاسخگوی نتایج و تضییع حقوق احتمالی حاصل از این روند غیرقانونی نیز نخواهد بود.
نظر شما