خدیجه ستارزاده؛ بازار: «شرکت فرآورده های طبیعت دوست نیکان» از سال ۹۲ تاسیس و به عنوان تنها شرکت تولید کننده فِرومون های جنسی حشرات که جایگزین مناسبی برای سموم مورد استفاده در کشاورزی است در خاورمیانه فعالیت و درحال حاضر به ۵ کشور صادرات دارد. این شرکت در هفته پژوهش امسال رتبه برترین فناورهای کشور را کسب کرد.
برای شناخت این محصول و همچنین روند فعالیت این شرکت با «رسول رمضانی» مدیرعامل شرکت گفتگو کردیم.
*از فعالیت خود بگویید.
ما در شرکت فرآورده های طبیعت دوست نیکان از سال ۹۲ شروع به فعالیت کردیم، سال ۹۳ در رده دانش بنیان نوپا و سال ۹۵ هم دانش بنیان نوع یک شدیم. ما تنها تولید کننده فرمون های جنسی حشرات در ایران و خاورمیانه و در پارک علم فناوری البرز مستقر هستیم. در کشورهای جهان اول سالهاست از فرومون های جنسی بر علیه آفات کشاورزی استفاده می شود و سم پاشی نمی کنند. در واقع استفاده از سموم، برای کنترل آفت ها در طبیعت راه اول آنها نیست بلکه راه آخر است.
*در مورد ماهیت این فرومون ها توضیح دهید.
آفت ها در طبیعت گونه های نر و ماده دارد و برای اینکه همدیگر را در طبیعت پیدا کنند گونه ماده بویی از خود تولید و تراوش می کنند که جنس گونه نر را به خود جذب کنند، به آن ماده «فِرومون های جنسی» گفته می شود. با استفاده از این تکنیک، مواد شناسایی شده را به صورت مصنوعی در آزمایشگاه تولید و در کپسول هایی تزریق می کنیم. که این کپسول ها به عنوان طعمه در تله گذاشته می شود.
تله ها انواع مختلف «آبی، چسبی و اشکال دیگر» دارد. سالهای اول با استفاده از این تله ها و جای گذاری یک یا دو تله در هر هکتار، به عنوان پیش آگاهی از زمان جفت گیری زمان سم پاشی مشخص می شد و به کشاورزان گفته می شد که چه زمان سم پاشی کنند.
بعد ها و به مرور زمان تکنیک ها عوض شد و به جای یک یا دو تله برای محصولات مختلف بر حسب نیاز ۲۰ یا ۳۰ تله در هر هکتار می گذارند که همه نرها را شکار کنند تا گونه نری وجود نداشته باشد که با گونه ماده جفت گیری و تخم ریزی و باعث خسارت به کشاورزی شوند.
*مواد اولیه این کپسول ها داخلی است یا وارد می کنید؟
برخی از مواد اولیه محصول ما از منابع داخلی و تولید پتروشیمی ایران است و یک سری هم مجبور هستیم از خارج وارد کنیم چون همه مواد اولیه را داخل کشور نداریم.
*برای وارد کردن مواد اولیه مشکلی ندارید؟
خیر، خدارو شکر تاکنون مشکلی نداشتیم. از تولید یک کیلو فرومون با دوز ۲ میلی گرم حدود ۵۰۰ هزار کپسول تولید می شود که اگر برعلیه «کِرم خراط» بخواهیم استفاده کنیم در هر هکتار ۱۵ تله بیشتر نیاز نیست در واقع با یک یا دو کیلو گرم خراط کل باغ های گردوی کشور و یا با نیم کیلو «مینوز گوجه فرنگی» کل گلخانه های ایران را پوشش می دهیم.
*پس شکار انبوه هم در گلخانه ها و هم باغات و مزارع قابل استفاده است؟
بله این روش هم در باغات و مزارع و هم گلخانه ها قابل اجراست، درحال حاضر تولیدات ما برای کرم خراط درخت گردو، هلو، کرم سیب، آلو، سرشاخه خوار هلو، جوانه خوار بلوط، کرم قوزه پنبه (هلیوتیس)، ساقه خوار برنج و مینوز گوجه فرنگی است و امسال هم فرومون چوب کار پسته و فرمون مگس خانگی که تایید شد به محصولاتمان اضافه شد.
*این طرح و استفاده از فرومون چقدر می تواند از آسیب و خسارات بخش کشاورزی جلوگیری کند؟
خیلی زیاد، در واقع این آسیب ها فقط مربوط به بخش کشاورزی نیست آسیب های «محیط زیستی و سلامت مردم» نیز هست. در محصولات کشاورزی ما مقدار زیادی باقیمانده سم وجود دارد. در سازمان های جهاد کشاورزی سموم ممنوعه استفاده می شود و گاهی کشاورزان به جای دو یا سه بار سم پاشی مجبور به پنج بار استفاده از سم می شوند که همه آسیب زاست. اگر این طرح به طور کلی در همه بخش های کشاورزی استفاده شود هم محصولات و محیط زیست سالمتر خواهیم داشت و هم سلامت مردم امنیت بیشتری خواهد داشت.
*آیا این محصول برای کشاورزان قابل صرفه هست و استقبال می شود یا نه؟
پیشتر از اینها که دولت ارز نیمایی «۴۲۰۰ تومانی » به شرکت ها می داد سم خیلی ارزان بود و فرومون نسبت به سم گرانتر بود در نتیجه کشاورزان به استفاده از فرومون ترغیب نمی شدند. امسال ارز نیمایی برداشته و قیمت سم چند برابر شد و قیمت فرومون در حال حاضر با سم رقابت می کند. از طرفی ما قیمت فرومون را ثابت نگه داشتیم.
در حال حاضر فرومون هم قیمت سم تمام می شود، ضمن اینکه محصولات بدست آمده ارگانیک است و با توجه به اینکه سالیان سال کشاورزان از سم استفاده بی رویه داشتند آلودگی محیط زیست و غیره را هم به دنبال دارد. آفات هم نسبت به سم مقاوم شده اند و کشاورزان مجبورند هر سال دُز سموم را تغییر دهند.
اما در فرومون این مشکلات وجود ندارد به همین دلیل کشورهای جهان اول از ابتدا سرمایه گذاری زیاد و خوبی روی فرومون کردند. فرومونی که در سال ۱۹۵۷ درست شد هنوز هم هه مان ترکیب را از خود ترشح می کند به همین دلیل فرومون جایگزین سم در دنیا می شود، چون خودش سم نیست.
*آیا اطلاع رسانی لازم برای کشاورزان انجام شده و آنها به طور کامل از این بحث آگاهی دارند ؟
نه متاسفانه ما هم تولید کننده، هم مروج هستیم و هم کلاس های آموزشی برگزار می کنیم. در حوزه تحقیقات و ترویج حدود ۸ هزار هیئت علمی داریم اما متاسفانه وظیفه ای که بر عهده آنهاست انجام نمی شود. البته مدیر سازمان حفظ نباتات البرز، اصفهان، قزوین، آذربایجان غربی و شرقی بدون هیچ چشم داشتی حمایت و از ترویج این محصول برای کشاورزان استقبال کردند.
*در البرز استقبال از این طرح و محصول چطور بوده است؟
در البرز دو سری مشتری داریم یک سری مشتری های دولتی هستند که امسال هم بودجه آنها کم شده بود و از فرومون به عنوان ایستکاه های پیش آگاهی استفاده می کنند. سری دوم بخش خصوصی هستند. آنهایی که مطلع و پیشرو هستند استقبال کرده و ما هم فرومون های مورد نیازشان را تولید می کنیم. در کل خیلی از کشاورزان ما سنتی کار می کنند و از این محصول استفاده نمی کنند. باید ترویج شود تا دیگران هم استفاده کنند.
*به چه کشورهایی صادرات و میزان ارزآوری شما چقدر است؟
تاکنون این فرومون های جنسی را به عراق، افغانستان و ترکیه صادر می کردیم وامسال کشورهای گرجستان و آذربایجان هم به کشورهای مقصد اضافه می شوند. در شرف بستن قرارداد با این کشورها هستیم. تاکنون حدود ۵۰ هزار دلار فرمون جنسی به سه کشور نام برده شده صادرات داشتیم.
*مشکلات و موانعی که برای تولید دارید چیست؟
با فرومون می توان آفت را با قیمت مناسب کنترل کرد که هم به صرفه کشاورز و اقتصاد کشور است هم در حفظ محیط زیست و سلامت اقدام کرد. قیمت هر کپسول فرومون تولیدی منِ دانش بنیان ۱۰ هزار تومان است در حالیکه سازمان حفظ و نباتات به دلیل منفعت از قرارداد و پورسانت، فرومون خارجی با قیمت ۴۰ هزار تومان وارد می کند و این درحالی است که کپسول های فرومون خارجی کیفیت ایرانی را هم ندارد. متاسفانه به دلیل مشکلات سیستماتیکی که در کشور ما وجود دارد این کارها ضربه به تولید کننده و مانع پیشرفت و توسعه تولید می شود.
*دربحث اشتغالزایی در چه شرایطی هستید؟
درحال حاضر ۸ نیرو مشغول به کار دارم اما قطعا" توانایی و ظرفیت افزایش نیرو و تولید را داریم.
*در حال حاضر چند درصد از ظرفیت و توانایی خود را تولید می کنید؟
ما تنها شرکت دانش بنیان در خاورمیانه و مجوز تولید ۱۰ محصول را از سازمان حفظ و نباتات داریم. در حال حاضر ۵ درصد ظرفیت را تولید می کنیم و ۹۵ درصد ظرفیت ما بلااستفاده مانده است. ما با ۵ درصد تولید فرومون ها استان های «البرز، آذربایجان غربی و شرقی» را ساپورت کردیم و با تامین مینوز گوجه فرنگی استان های جنوبی، دیگر سم پاشی نداشتند.
*در مسیر تشکیل شرکت تا کنون چه حمایت هایی داشتید؟
متاسفانه سیستم بوروکراسی و فساد در کشور سیستماتیک شده و ما یاد گرفتیم روی پای خود بایستیم. ترجیح می دهیم خودمان مستقیم با کشاورز رابطه و معامله داشته باشیم. از صندوق نوآوری هم تماس گرفتند که برای گرفتن وام مراجعه کنیم به دلیل همین مشکلات اقدام نکردم. هیچ انتظاری هم از دولت نداریم، چرا که به جای تولید باید وقت و انرژی خود را برای گرفتن تسهیلات و غیره صرف کنیم. تنها حمایت از جانب پارک علم وفناوری البرز بوده که هم در دوره مدیریت قبلی هم فعلی هر کاری از دستشان ساخته بوده دریغ نکرده و حمایتمان کردند.
*آیا درخواست یا توصیه ای به مسئولان دارید؟
فعالیت من از سال ۷۰ در تولید دارو و سم بوده و چند سال است در حوزه تولید فرومون فعالیت می کنم. در گذشته مصرف حشره کش زولون و پوزالون در کشور ۵۰ تن بود، اما سالیان سال وزارتخانه جهاد به کمک شرکت خدمات حمایتی برای اینکه پورسانت بگیرند ۵۰۰ تن وارد می کردند و اینها اکنون در استان های مختلف دپو شده و تاریخ انقضای آن گذشته است.
شرکت خدمات حمایتی همه را در مجتمع شیمیایی آبیک جمع کرده و روزانه بدون اینکه کسی متوجه شود بار تریلی کرده و به ساوه منتقل می کنند و آتش می زنند. در حالیکه با راحت ترین کار می توان آنها را احیا و برای تولید استفاده کرد.
با وجود اینکه معاونت ریاست جمهوری اعلام کرده هر کس توانایی تولید سم دارد اقدام کند، ما بارها مکاتبه کردیم که سمی که در کشور وجود دارد و آتش زده می شود و برای محیط زیست هم آسیب زاست، برای تولید قابل استفاده است و جلوی اینکار گرفته شود.
تاکنون ۲۵ میلیون لیتر معادل هزاران میلیارد تومان سم آتش زده شده و این درحالی است که سم اکنون لیتری از ۲۵۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان استفاده می شود. و این پولی است که از جیب بیت المال می رود. درخواست من این است که از این کار جلوگیری و برای استفاده در چرخه تولید و ارزآوری رسیدگی و اقدام شود.
نظر شما