اکبر محمودی؛ بازار: بودجه عمرانی دولت به عنوان محرک بسیاری از بخش های تولیدی کشور عمل می کند و میزان تخصیص این بودجه به نوعی شاخص فعالیت بخش های مختلف تولیدی محسوب می شود. به این معنا که وقتی بودجه عمرانی افزایش و یا کاهش می یابد عملا اقتصاد یا دچار رکود و یا رونق می شود.
با این تفاسیر برای اتمام پروژه های در دست احداث و یا پروژه هایی که قرار است آغاز شود بودجه عمرانی نیازمند است تا با تخصیص ریال به شرط رشد نکردن اقلام به کار رفته در پروژه ها و ثبات تورم پروژه ها مسیر عادی خود را طی کرده و به مرحله پایانی برسند. اما در طی سال های گذشته هر بار که دولت اقدام به افزایش بودجه عمرانی کرد نرخ دلار با رشد خود این اقدام را عملا کم اثر کرده و تعداد پروژه های در دست ساخت و نیمه تمام را افزایش داد.
بودجه عمرانی در نظر گرفته شده در لایحه ۱۴۰۰ بالغ بر ۱۰۴۰۳۱ میلیارد تومان است که نسبت به بودجه سال ۹۹ که بالغ بر ۸۷۹۸۲ میلیارد تومان بود از یک رشد مناسبی برخوردار بوده است. اما نگاهی به روند تصویب بودجه عمرانی و تخصیص آن در ۱۰ سال گذشته نسبت به رشد دلار این سوال را مطرح می کند که آیا این افزایش بودجه می تواند در برابر دلار و رشد آن، کشور را در آغاز و تکمیل پروژه های عمرانی کمک کند؟
ابتدا برای بررسی این موضوع به سراغ روند صعودی دلار و کاهش ارزش پول ملی در بی اثر کردن رشد سالانه بودجه عمرانی می رویم.
بی اثر شدن رشد سالانه بودجه عمرانی با افزایش نرخ دلار
متوسط نرخ دلار در سال ۹۱ که به یکباره از ۱۵۰۰ به ۳۸۰۰ تومان رسید بودجه عمرانی دولت به ۳۹۷۴۶ میلیارد تومان مصوب شد اما تنها ۲۸ درصد آن محقق شد. با روی کار آمدن دولت یازدهم در سال ۹۲، نرخ دلار آمریکا تحت تاثیر برخی اخبار سیاسی و بهتر شدن اوضاع بین المللی به طور متوسط به ۳۳۰۰ تومان کاهش یافت و دولت روحانی بودجه عمرانی سال ۹۳ را بر همین اساس و با هدف جلوگیری از تورم و کاهش نرخ تورم کاهش داده و از ۵۶۴۴۴ میلیارد تومان سال ۹۲ به ۴۱۲۵۱ میلیارد تومان در سال ۹۳ کاهش داد. نرخ دلار امریکا در سال ۹۳ به ۳۴۰۰ تا ۳۵۵۰ تومان معامله شد و دولت مقرر کرد که حالا که ارزش ریال در حال حفظ شدن است بهترین زمان برای افزایش بودجه عمرانی در سال ۹۴ است.
با افزایش بودجه عمرانی دولت در سال ۹۴ به یاد می آوریم که نرخ دلار آمریکا اندکی از ۳۵۰۰ تومان فراتر رفته و به مرز ۳۶۰۰ تومان نزدیک شد. این رشد نرخ دلار امریکا و کاهش ارزش پول ملی تا حدودی این رشد بودجه عمرانی دولت را نادیده گرفت و عملا پروژه های در دست ساخت و پروژه هایی که قرار بود آغاز شود را با افزایش هزینه ها مواجه کرد. با این حال براساس قیمت تعیین شده ارز در بازار آزاد عملا بودجه تخصیص یافته حدود ۱۴ میلیارد دلار و۵۳۸ میلیون دلار بوده است.
در همان روزها مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی لایحه بودجه ۵۰۸۸۵ میلیارد تومانی عمرانی سال ۹۴ را بسیار غیر واقعی دانست. مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرد که بودجه عمرانی سال ۹۴ غیر واقعی است و دولت معمولا از طریق عدم تخصیص بخشی از بودجه عمرانی، کسری بودجه جاری را پوشش می دهد.
در سال ۹۵ ورق برمیگردد
اما از سال بعد به یک باره ورق برمیگردد. یعنی در سال ۹۵ نرخ دلار تلاش می کند تا فنر جمع شده خود را که به زور نگه داشته شده است را باز کرده و خود را رها کند. به همین دلیل نرخ دلار خود را به ۳۸۰۰ تومان دوران دولت دهم می رساند و تلاش می کند تا با مقایسه خود نسبت به آن دوران، تا حدودی ارزش از دست رفته خود را پس بگیرد. بودجه عمرانی در سال ۹۵ و با ۲۰ درصد رشد به ۵۷۴۸۱ میلیارد تومان می رسد.
در سال ۹۶ متوسط نرخ دلار امریکا از مرز ۴۰۰۰ تومان عبور کرده و به ۴۲۵۰ تومان داد و ستد می شود و بودجه عمرانی در سال ۹۶ یک رشد قابل ملاحظه ای پیدا می کند بی خبر از آنکه دلار قرار است با یک جهش مواجه شود و عملا این رشد بودجه عمرانی را بی اثر و خنثی کند
در سال ۹۶ متوسط نرخ دلار امریکا از مرز ۴۰۰۰ تومان عبور کرده و به ۴۲۵۰ تومان داد و ستد می شود و بودجه عمرانی در سال ۹۶ یک رشد قابل ملاحظه ای پیدا می کند بی خبر از آنکه دلار قرار است با یک جهش مواجه شود و عملا این رشد بودجه عمرانی را بی اثر و خنثی کند. در سال ۹۶ بودجه عمرانی با رسیدن به ۷۱۳۶۸ میلیارد تومان و محقق نشدن بیش از ۲۷ هزار میلیارد تومان عملا این رشد بودجه را در کنار رشد نرخ دلار کم اثرتر کرد.
اما نکته حائز اهمیت در بودجه عمرانی سال ۹۷ کاهش بودجه مصوب در این سال و جهش بی سابقه نرخ دلار است. در سال ۹۷ عملا بودجه عمرانی تصویب شده با کاهش قابل ملاحظه نسبت به سال ۹۶ به مبلغ ۶۲۰۰۲ میلیارد تومان و با جهش شدید نرخ دلار به شدت بی اثر می شود و عملا بسیاری از پروژه های عمرانی با یک رکود بی سابقه ای مواجه می شوند.
در سال ۹۷ نرخ دلار امریکا به ۱۵ هزار تومان می رسد. حال دولت علاوه بر رشد شدید نرخ دلار و کاهش ارزش پول ملی با یک معضل جدید افت تخصیص بودجه عمرانی مواجه می شود.
اینکه بودجه عمرانی کاهش می یابد در حقیقت اشتغال و تولید داخلی کاهش می یابد و این موضوع می تواند برای کشور بسیار خطرناک باشد
مسعود دانشمند دبیر کل خانه اقتصاد ایران در همان سالی که بودجه سال ۹۷ ارائه می شود در خصوص کاهش بودجه عمرانی می گوید: اینکه بودجه عمرانی کاهش می یابد در حقیقت اشتغال و تولید داخلی کاهش می یابد و این موضوع می تواند برای کشور بسیار خطرناک باشد.
بودجه عمرانی دبی برای سال ۲۰۲۱ که یک شهر بزرگ به شمار می رود ۶۴ هزار میلیارد تومان بیشتر از رقم در نظر گرفته شده بودجه عمرانی در سال ۱۴۰۰ برای کل ایران است!
نعمت خلیلی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز درباره تبعات کاهش بودجه می گوید: یکی از دلایل رکود فعلی اقتصاد کاهش بودجه های عمرانی است چرا که بسیاری از پروژه ها نیازمند بودجه عمرانی است.
وی معتقد است که کاهش بودجه عمرانی می تواند تبعات نگران کننده ای برای اقتصاد ایران در سال های آتی داشته باشد.
دولت در بودجه سال ۹۸ برای جبران خلاء کاهش بودجه عمرانی در سال ۹۷ و افزایش دلار امریکا، بودجه عمرانی را به مرز ۶۶۸۵۷ میلیارد تومان می رساند. نرخ دلار امریکا در سال ۹۸ متوسط قیمتی خود را بر روی ۱۵۷۰۰ تومان حفظ می کند اما هنوز آثار کاهش بودجه عمرانی و افزایش نرخ دلار بر روی پروژه های عمرانی مشهود است.
در سال ۹۹ که وضعیت به مراتب بدتر از سال ۹۸ از لحاظ کاهش ارزش پول ملی و افزایش نرخ دلار است دولت مجبور می شود تا در بودجه سال ۹۹ بخش عمرانی را به ۸۷۹۸۲ میلیارد تومان برساند. اما این رشد نیز متاسفانه با رسیدن نرخ دلار به مرز ۳۰ هزار تومان و متوسط حدود ۲۵ هزار تومان در حدود ۳.۵ میلیارد دلار می رسد که عملا در قیاس با سال ۹۴ که بودجه عمرانی در حدود ۱۴ میلیارد و۵۳۸ میلیون دلار بوده بودجه عمرانی کمتر از یک چهارم سال ۹۴ شده است.
عملا در صورت تحقق تمام بودجه عمرانی سال ۹۹ در قیاس با سال ۹۴ که بودجه عمرانی در حدود ۱۴ میلیارد و۵۳۸ میلیون دلار بوده ، بودجه عمرانی امسال کمتر از یک چهارم سال ۹۴ شده است
این روزها دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۰ قصد کرده است تا با افزایش بودجه عمرانی به ۱۰۴ هزار میلیارد تومان تا حدودی پروژه های نیمه تمام را به اتمام برساند اما باید دید نرخ دلار آمریکا در سال آینده چه مسیری را طی می کند؟ اگر دلار ثبات داشته باشد باید دید از این ۱۰۴ هزار میلیارد تومان با توجه به سال پایانی دولت چه میزان تخصیص خواهد یافت؟
به نظر می رسد برای توسعه و آبادانی بیشتر باید دولت و دولت ها توجه ویژه تری به بودجه های عمرانی از خود نشان دهند. شاید مطرح کردن یک مثال خالی از لطف نباشد چرا که در امارات متحده عربی و تنها در اقلیم دُبی ارزش سرمایه گذاری در بخش انرژی طی ۵ سال آینده حدود ۸۶ میلیارد درهم است. این رقم که قرار است در دبی سرمایه گذاری شود به تنهایی حدود ۶ برابر بودجه عمرانی ایران برای سال ۱۴۰۰ است و یا بودجه عمرانی دبی برای سال ۲۰۲۱ که یک شهر بزرگ به شمار می رود ۶۴ هزار میلیارد تومان بیشتر از رقم در نظر گرفته شده بودجه عمرانی در سال ۱۴۰۰ برای کل ایران است!
بودجه ۵ ساله در نظر گرفته شده برای بخش برق دبی بر اساس هر درهم حدود ۷۲۰۰ تومان حدود ۶۱۹ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان است که نشان می دهد دبی به تنهایی سالانه بیش از کل بودجه عمرانی ایران در بخش برق خود سرمایه گذاری می کند. قطعا چون برق زیر ساخت تمام زیرساخت ها به حساب می آید می تواند با خود حجم زیادی از سرمایه گذاری را ایجاد کند و اشتغالزایی خوبی نیز در پی داشته باشد.
نظر شما