امیربهادر ولیخانی؛ بازار: با توجه به اینکه در سالهای اخیر وضعیت آب های زیرزمینی ما و سفره های زیرزمینی رو به کاهش و با افت مواجه بوده و عمق چاه های زیرزمینی افزایش داشته لزوم اجرای مناسب الگوی کشت بیش از پیش موضوعیت پیدا کرده است. اما آنچه اهمیت دارد، راهکارهای عملیاتی شدن این موضوع است.
یکی از مسائلی که به ویژه در استان البرز خیلی شنیده می شود این است که چاه های غیر مجاز زیادی در استان حفر شده و برای بهره برداری های غیر کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. آمار نشان می دهد مجموع آب های زیرزمینی و سطحی البرز تقریبا کفاف سطوح زیر کشت را می کند اما با توجه به اینکه بخش عمده ای از آن به صورت غیر مجاز استحصال شده و خروجی این آب های غیرمجاز به جاهایی می رود که در تولید مصرف نمی شود، نمی توان آن را هدفمند کرد.
به عنوان راهکار در وهله اول باید اجرای سریع و ضرب العجلی ساماندهی چاه های غیر مجاز در دستور کار قرار گیرد که ما به آن چاه های فاقد پروانه بهره برداری نیز می گوییم. «به عبارتی پروانه دار کردن برخی چاه های فاقد پروانه عمومی قدیمی با کاربری کشاورزی و پلمپ نمودن سایر چاه ها».
بعد از اینکه این چاهها ساماندهی شدند نصب کنتورهای هوشمند روی این چاهها و کنترل حجمی آب استحصالی این چاهها مسیر را می تواند به سمتی هدایت کند که برنامه ریزی ها برای الگوی کشت که از سوی سازمان جهاد کشاورزی پیشنهاد می شود راهگشا باشد.
به عبارتی دیگر وقتی حاکمیت این امر در استان البرز که شامل «جهاد کشاورزی و سازمان آب» است بتوانند مشخص کنند که میزان آب ورودی چقدر است می توانند متناسب با آن سطوح زیرکشت را پیشنهاد دهند.
راهکار دوم تشویقی هایی است که می توان برای کشت های استراتژیک از طریق دادن یارانه اجرا کرد. بعنوان مثال یکی از برنامه های اولویت دار ما در کشور و به تبع آن در البرز توسعه کشت کلزا است که برای تحقق این امر باید هزینه آب مصرفی برای کشت کلزا با هزینه آب استحصال شده برای صیفی جات متفاوت باشد.
اگر قرار باشد هر دو کشت از بهای آب مصرفی یکسان برخوردار باشند، طبیعتا" کشاورز به سمت کشت و کارهایی که سوددهی بیشتری دارد ترغیب و مایل می شود که ممکن است استراتژِیک نباشد در حالی که محصول استراتژیک در البرز به دلیل وجود دامداریهای متعدد، محصولات علوفه ای دانه های روغنی و گندم است.
پس با مدیریت کردن استفاده از آب استحصال شده که توسط کنتورهای هوشمند قابل کنترل است می توانیم به عنوان یکی از ابزارهای اصلی الگوی کشت را اجرا کرد.
و در این شرایط کشاورز متوجه خواهد شد محصولاتی که برای دولت استراتژیک تر هستند مورد حمایت دولت قرار دارد و در این شرایط بهتر و با اطمینان بیشتری می تواند برای کشت اقدام کند.
این موضوع در مورد سایر نهاده ها هم صدق کرده و می تواند اجرایی شود، اگر کشاورزی که می خواهد گندم یا کلزا بکارد از تعرفه آب کمتر، کود و ماشین های کشاورزی یارانه ای که خاص محصولات استراتژیک است برخوردار باشد و بداند در مورد محصولات غیر استراتژیک این حمایت ها نیست، برای کشت رغبت و تمایل بیشتری خواهد داشت.
در واقع دولت باید از توسعه کشت های استراتژیک طبق نقشه ای که الگوی کشت هر استان است حمایت کند.
البته چند سالی است که بحث الگوی کشت مطرح است. راهکار عملیاتی وجود دارد اما باید ابزار هم داشته باشیم. این ابزارها می تواند تشویقی یا بازدارنده و قهریه باشد که کشاورز را برای کشت ترغیب یا منع کند.
با توجه به اینکه برخی محصولات پرآب بر در بعضی فصول ممنوعیت کشت دارد. اگر از ابزار درست و هدفمند استفاده شود و کشاورز چشم انداز و افقی مناسب داشته باشد که کشتی که انجام می دهد توسط دولت حمایت خواهد شد و مزایایی خواهد داشت مطمئنا" ترغیب به کشت استراتژیک و اساسی می شود.
در حال حاضر قیمت آب بها برای یک مزرعه «کاهو و کلم» و یک مزرعه «گندم، جو و کلزا »از چاه مجاز عملا یک قیمت است و این ثبات قیمت نمی تواند حمایتی باشد. پس تاکید بر نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه ها و همچنین هدفمند کردن و تعیین تکلیف چاه های غیرمجاز برای این است که اختیار آب استان را داشته باشیم تا برای کشت استان برنامه ریزی کنیم، که این امر تاکنون محقق نشده است.
به طور خلاصه گام اول تعیین تکلیف چاه های غیرمجاز در استان است تا بتوانیم موجودی منابع آبی را داشته باشیم و موضوع دوم اقدامات حمایتی برای توسعه کشت های استراتژیک است.
اگر به کشاورز راهکارهای پیشنهادی داده شود و برنامه های حمایتی«اعم ازآب، کود و ماشین ها و ادوات یارانه ای» مربوط به کشت هر نوع محصول هم برایش تشریح شود، بهتر و با اطمینان به کشاورزی و کشت می پردازد که نتیجه آن عملکرد و بازدهی بهتر و مناسب تر در این فعالیت تولیدی خواهد بود. تاکنون از ابزارهای تشویقی، حمایتی و حتی تنبیهی مناسبی استفاده نشده و این چالش ها باعث شده این امر تاکنون محقق نشود.
یکی دیگر از چالش های کشاورزی در البرز مشکل «اجاره کاری» است. هر ساله افرادی حتی از خارج از استان به این منطقه آمده و زمین های کشاورزی را اجاره می کنند و با توجه به اینکه می خواهند به سوددهی سریع دست یابند، به توسعه پایدار کشاورزی توجه چندانی نمی کنند.
این افراد فقط برای یکسال زمین را اجاره می کنند و در این مدت و این شرایط عملا همه پتانسیل و مواد غذایی زمین را با روش های خاص خود برداشت و بهره برداری بیش از ظرفیت می کنند . در حالیکه غالبا مالکان زمین برای یک افق بلند مدت اقدامات لازم را برای حفظ زمین و تقویت زمین از نظر مواد غذایی و عالی انجام می دهد، چرا که قرار است سال های سال بهره برداری اقتصادی داشته باشد.
وقتی شخصی زمین کشاورزی را یک ساله اجاره می کند دلسوزی لازم را برای زمین ندارد و تمرکزش بر روی سود دهی کوتاه مدت است و این یک آسیب بزرگ به بخش کشاورزی و حتی اشتغال زایی بومی استان است که بعنوان راهکار، جهاد کشاورزی می تواند به صورت ملموس حمایت های ویژه و پایداری از کشاورزانی که مطابق با دستورالعمل های جهاد پیش میروند اعمال کند، و اعلام نماید هر کسی که مطابق این دستورالعمل اقدام کند مشمول این حمایت ها خواهد شد و تاکید می شود که این حمایت ها باید پایدار باشد نه اینکه یک سال باشد و سال بعد اجرایی نشود.
درست است که همه تولیدات، مانند سبزی و صیفی جات، ارزش و اهمیت دارند، اما در اولویت سیاست های حمایتی نیستند و محصولات راهبردی باید ویژه تر و ملموس تر حمایت شود و این حمایت هادر قالب برنامه های میان مدت باشد تا یک کشاورز با چشم انداز حداقل ۵ ساله برنامه ریزی کند و به سمت تولید محصولات استراتژیک برود.
خوشبختانه میانگین عملکرد و تولید محصولات کشاورزی در البرز از خیلی از استان های همجوار و سایر استان های کشور بالاتر و بهتر است و رکورددار برخی محصولات زراعی و باغی کشور است که کاهش میانگین عملکرد به نسبت عملکرد حداکثری می تواند جزو برنامه ریزی ها برای توسعه پایدار کشت و افزایش ظرفیت تولیدی استان باشد.
نظر شما