بازار؛ گروه بورس: «خرج به دلار، درآمد به ریال» واقعیتی که در ایران در حال رخ دادن است. تمامی اجناس در کشور حتی خرید فروش خاک که نه مواد اولیه آن خارجی است و نه وارداتی به دلار محاسبه می‌شود. کاهش ارزش پول ملی در برابر دلار توان و رمق را از مردم گرفته تا جایی که تنها چیزی که در سفره مردم مانده همان یک تکه نان است. تکرار واقعیت معیشت مردم در رسانه تا درک آن مثل فاصله زمین تا ماه است. قرار نیست در این گزارش به بحث معیشت مردم بپردازیم بلکه به دنبال بررسی یکی از پیامدهای گسترش گرانی در جامعه یعنی تمایل مردم به کسب درآمد ارزی هستیم.
حفظ ارزش سرمایه یکی از مقوله‌های منطقی در دوران تورم است که برخی با خرید دلار، سکه و خودرو و برخی با ورود به بازارهای سرمایه تلاش می‌کنند ارزش سرمایه خود را حفظ کنند. در همین بین هم بازارهای وجود دارد که با توجه به کاهش ارزش پول ملی مدتی است مورد استقبال قشر اندکی از عموم مردم قرار گرفته است. فارکس(بازار تبادل ارز خارجی) یکی از بازارهای مدرن و جدیدی است که به گفته منابع مختلف روزانه چندین هزار میلیارد دلار در آن جابه جا می‌شود. با یک سرچ ساده در اینترنت می‌توانید اطلاعات زیادی در مورد فارکس به دست بیاورید اما به طور کلی فارکس یک بازار الکترونیکی است که در آن افراد باهم مبادلات ارزی می‌کنند، یعنی یک فرد در آن مثلا دلار را با یورو مبادله می‌کند. هرچند ماهیت معاملات فارکس، خارج از بورس (OTC) است. اما مراکز اصلی تجارت ارز به ترتیب در لندن، نیویورک و توکیو قرار دارد و بانک‌ها از سراسر جهان در این معاملات شرکت می‌کنند.
سیستم انجام معاملات در این بازار هم تقریبا شبیه بورس است، افراد برای ورود به این بازار باید یک کارگزاری را انتخاب کنند تا معاملات از طریق آن‌ها صورت بگیرد، اما تفاوت آن این است که این کارگزاری‌ها بیشتر به صورت مجازی است و ممکن است حقیقتی در بازار واقعی نداشته باشند. درآمد به دلار یکی از بهانه‌های ورود افراد به این بازار بین المللی هست و همین وسوسه سبب شده که برخی با همان سب و سیاقی که به بازار بورس ایران وارد شدند در آن سرمایه‌گذازی کنند.
مسئله شرعی فارکس
دلایل متعددی از نظر شرعی و حتی اقتصادی در مورد این معاملات در ایران آورده شده است. برخی ارز بری و ربوی بودن معالات را دلیلی بر معایب این معاملات عنوان کردند و برخی دیگر نبود عدم هویت کارگزار یا اشخاصی که در این بازار اقدام به انجام معامله می‌کنند را از جمله مسائلی می‌دانند که خطر زیادی برای معامله گرها دارد.
از نظر اسلام معامله باید به صورت دو طرفه باشد و در آن ضرر به هیچ کدام از دو طرف معامله وارد نباشد. برخی از مراجع عنوان کردند که این نوع معاملات نوعی قمار است و بسیاری از افراد سرمایه خود را در آن باختند.
مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید عباس موسویان دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد معاملات در بازار فارکس گفته بود که اگر شکل ساده معاملات فارکس از نظر شرعی اشکالی ندارد؛ زیرا تمام شرایط معامله را داشته و در ضمن آن هم، شرطی که مخالف شرع باشد، قید نشده است. اما وی مشخص نبودن یا عدم هویت کارگزار بازار فارکس را یکی از دلایل مخالف خود با این معاملات می‌دانست. موسویان دلیل شرعی نبودن این معاملات این گونه بیان کرده بود که سود حاصله هیچ مبنای معامله واقعی ندارد و تنها برخواسته از بازی با اعداد و صفحه مجازی در اینترنت است. وی معاملات صوری آتی ارز و شرط بندی بر روی تفاضل قیمت‌های ارز و همچنین پیش شرط‌های در ضمن قرار داد را بر دلایل شرعی نبودن این بازار اضافه کرده است.
همان گونه که موسویان عنوان کرده اگر شکل ساده این بازار که در بانک مرکزی هم وجود دارد انجام شود از نظر شرعی مشکلی ندارد. موضوع اصلی که حتی رهبر انقلاب در استفتاء خود نسبت به بازار فارکس اشاره کرده بودند استفاده از اهرم این بازار است. نظر ایشان در مورد بازار فارکس به این شرح است «مبادله ارزی با ارز دیگر که همجنس هم نیستند چنانچه منع قانونی در میان نباشد اشکال ندارد و سود حاصله نیز حلال است ولی اعتبار دادن کارگزاران به سرمایه معامله‌گر اگر به عنوان قرض دادن به معامله‌گر باشد که قهراً همراه با دریافت سود است، در این صورت چنین معامله‌ای از طرف کارگزار برای معامله‌گر صورت شرعی ندارد.»
این در حالی است که سایر مراجع از جمله آیت الله العظمی سیستانی، آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، آیت الله العظمی مکارم شیرازی و آیت الله العظمی نوری همدانی به نوعی چنین معاملاتی را رد کرده‌اند.
اما بحث اعتبار چیست که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند؟ اهرم یا لوریج یک نوع وام بدون بهره هست که از طرف بروکر یا کارگزار در اختیار تریدر یا معامله‌گر قرار داده می‌شود. تفاوت بین وام بانکی و اهرم در این هست که یک معامله گر فارکس می‌تواند هر زمان بخواهد به صورت رایگان از اهرم معاملاتی استفاده کند و نیازی به پرداخت بهره نیست. به عنوان مثال فرض کنید که شما در حساب خود فقط ۱۰۰ دلار دارید و با این مقدار پول نمی‌توانید معامله خوبی انجام دهید در این مواقع یک بروکر یا کارگزاری یک اهرم ۱:۱۰۰۰ در اختیار شما قرار می‌دهد این یعنی ۱۰۰ دلار شما در عدد ۱۰۰۰ ضرب می‌شود و شما می توانید تا ۱۰۰هزار دلار در فارکس معامله کنید.
کارشناسان و فعالان این بازار از اهرم به نام «تیغه دو لبه» یاد می‌کنند. هرچند اهرم احتمال سود دهی بالا دارد اما همان قدر هم خطرناک است و حتی سبب از دست رفتن کل سرمایه اولیه فعالان بازار فارکس می‌شود. صاحب‌نظران بازار همیشه پیشنهاد کردند که حرفه‌ای ها هم در این بازار ممکن است سرمایه خود را با استفاده از چنین ابزارهای از دست بدهند.
از نظر اسلام در معامله نباید هیچ یک از طرفین ضرر کنند به همین منظور است که مراجع نسبت به زیان وارد شده در این بازار اخطار می‌دهند. در کل تبادلات ارزی و سود حاصل از این اختلاف از نظر شرعی مشکلی ندارد و به نوعی همان کار صرافی را در اینترنت انجام می‌دهد. این بازار همانند سایر بازارها دارای معایب و مزایای برای فعالان خود دارد. در زیر مجموع برآیند نظرات کارشناسان در این رابطه را آمده است.
مزایا فارکس
۲۴ ساعته بودن آن به دلیل به پیوسته بودن شبکه بانکی تمام جهان که از ابتدا تا انتهای هفته امکان دسترسی و انجام معامله وجود دارد. نقد بودن بالا؛ این ویژگی از ویژگی‌های منحصر به فرد این مارکت محسوب می‌شود و هر زمان بخواهید می‌توانید خرید و فروش داشته باشید.
دوطرفه بودن بازار؛ این ویژگی در واقع سبب می‌شود چه در مارکت نزولی و چه در مارکت صعودی در صورت داشتن پلن معاملاتی درست کسب سود کنید. در گیر نبودن کل سرمایه؛ در واقع تریدر یا معامله گر با مدیریت ریسک مجبور نیست بطور یک دفعه در یک معامله کل سرمایه را درگیر کند به عنوان مثال می‌تواند از کل سرمایه ۱۰ درصد یا ۵ درصد درگیر کنید.
معایب فارکس
همان گونه که باز بودن ۲۴ ساعت بازار یک مزیت است می‌تواند به همان مقدار هم جزو معایب به حساب آورد. باز بودن ۲۴ ساعته این بازار می تواند باعث اور ترید یا معامله بیش از حد بشود که برای معامله گر تازه کار بسیار خطرناک است.
استفاده از اهرم معاملاتی نیز بسیار خطرناک خواهد بود اگر تریدر بدونه در نظر گرفتن مدیریت سرمایه و ریسک کار کند که باعث کال شدن یا همان از دست رفتن کل سرمایه معامله گر می‌گردد. قیمت گذاری پیچیده؛ روابط بسیار پیچیده‌ای برای قیمت گذاری در بازار فارکس وجود دارد که سبب می‌شود نوسانات مختلفی در این بازار شاهد باشیم که از جمله می‌توان تاثیرات سیاست‌های جهانی و منطقه ای، شرایط اقتصادی در جهان، رابطه بین نفت طلا و دلار در لحظه بر قیمت‌گذاری در بازار فارکس اشاره کرد.
خروج یا ورود ارز به کشور؟
یکی از مباحثی که دارای دوگانگی است بحث ورود یا خروج ارز از کشور است. برخی از کارشناسان مدعی هستند که فارکس باعث خروج ارز از کشور می‌شود اما در کنار آن فعالان این بازار بر این باورند که اگر به درستی در این بازار فعالیت کنید نه تنها خروج ارزی ندارد بلکه سبب ارزآوری به کشور هم می‌شود.
پاسخ این سوال را از امیر آبادی کارشناس فارکس پرسیدم، وی گفت: به هر حال در این بازار اگر خطا کنید، حتما پول از دست خواهد رفت و این یعنی خروج ارز از کشور، ولی با مدیریت خوب در این بازار می‌توان، افق‌های بسیار روشنی را برای اقتصاد کشور دید. به گفته او یکی از بازار ارزآوری به کشور می‌توان با آن تحریم‌ها را دور زد فارکس است. در کل هر کاری بدون علم و اطلاع ضرر به افراد ضرر خواهد زد.
در کل می‌توان به این نتیجه رسید که خود بازار فارکس در صورتی که با آموزش وارد آن شوید می‌تواند برای شخص سودآوری خوبی داشته باشد اما مسئله استفاده از اهرم این بازار است که فرد را دچار وسوسه می‌کند و ممکن است پول خود را به یکباره از دست بدهد. بازارهای نوین مالی در کنار این که می‌تواند یک پتانسیل برای سودآوری و حتی کشور باشند، می‌توانند دچار زیان برای شخص و حتی اقتصاد کشور هم باشند، به همین منظور توصیه می‌شود افرادی که تمایل ورود به این بازارها را دارند بدون آگاهی در این بازارها ورود نکنند.
نظر شما