بازار؛ گروه بین الملل: در شرایط اقتصاد کنونی که با افزایش تحریم ها و فشارهای اقتصادی همراه است، عملکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در توجه ویژه به دیپلماسی اقتصادی و بازارهای منطقه یکی از مسائل حائز اهمیت به شمار می رود.
در این میان، ترکمنستان در میان چهار کشور بزرگ تولیدکننده گاز طبیعی و نفت، با جمعیت حدود هفت میلیون نفری و واردات به میزان پنج میلیارد دلار در سال، به عنوان کشور همسایه ای شناخته شده که علاوه بر مرز مشترک، اشتراکات قومی، زبانی و فرهنگی با ایران دارد.
ظرفیت های زیادی که در مناسبات ایران و ترکمنستان وجود دارد، بخش قابل توجهی از فشارهای ناشی از تحریم های اقتصادی آمریکا را می تواند به حداقل رساند.
همچنین این کشور که در آسیای مرکزی با کشورهای همسایه ایران از جمله ازبکستان، افغانستان و قزاقستان مرز زمینی دارد، به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در توسعه اقتصادی، از ظرفیت های گسترده ای برای افزایش همکاری های اقتصادی شناخته شده که می تواند نقش ویژه ای در دیپلماسی خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز ایفا می کند.
با وجود این اشتراکات و برخورداری دو کشور از پتانسیلهای گسترده و موقعیت ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک در جهت افزایش حوزه توسعه اقتصادی و تجاری دوجانبه در راستای کاهش فشارهای ناشی از تحریم های اقتصادی آمریکا، در طول سالهای گذشته، حجم تجاری قابل قبولی میان دو کشور مشاهده نشده و تجارت ایران با ترکمنستان در سطح مطلوب خود قرار ندارد.
با نگاهی به ظرفیت‌ها و نقاط اشتراک بین ایران و ترکمنستان در راستای انجام تجارت، متوجه می شویم که ترکمنستان به عنوان چهاردهمین کشور تولیدکننده گاز و همچنین یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت خام در دنیا، از ذخایر مطلوبی برخوردار است که این مسئله فرصت بسیار خوبی را برای ایران در جهت بهره مندی فراهم می آورد.
ترکمنستان قصد دارد تا پنج سال آینده زیرساخت هایش را قوی‌تر کند و توسعه درون گرا را در برنامه های اقتصادی خود قرار دهد. لذا پرداختن به توسعه تجارت خارجی با این کشور مستقل و وجود ظرفیت های زیادی برای توسعه تجارت بین دو کشور و عضویت ترکمنستان در سازمان همکاری های اکو و اهمیت این سازمان برای ایران، از مهم ترین بخش های دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به شمار می آید.
از طرفی، از آن جایی که ایران یکی از بازارها و مسیرهای امن برای ترکمنستان در راستای انجام تجارت به شمار می رود، بنابراین در حوزه تبادلات کالایی و به خصوص صادرات، آنها می توانند از موقعیت ژئوپلیتیک ایران نیز استفاده کامل ببرند. زیرا ایران به عنوان یکی از تامین کنندگان این کشور همسایه ترکمنستان بوده که نقش مهمی را در روند توسعه همکاری دوجانبه ایفا می تواند ایفا کند.
همجواری ایران با کشورهای مصرف کننده گاز مانند ترکیه، ارمنستان، هند، پاکستان و اروپا از طریق ترکیه و توان بالای ذخیره سازی نفت وگاز برای ترکمنستان سودمند است.
همجواری ایران با کشورهای مصرف کننده گاز مانند ترکیه، ارمنستان، هند، پاکستان و اروپا از طریق ترکیه و توان بالای ذخیره سازی نفت وگاز برای ترکمنستان سودمند است
از آن جایی که اقتصاد کشور ترکمنستان بیشتر بر پایه واردات است و از جمله کشورهای است که از روسیه و اتحادیه اروپا، کالا وارد می‌کند، پنج سال پیش، پس از امضای سند توسعه اقتصادی میان مقامات ایران و ترکمنستان، اینگونه مقرر شد که تا سال ۲۰۲۵، سطح مبادلات به بیش از ۵ میلیارد دلار برسد.
در سال ۲۰۱۴، حجم صادرات ایران به ترکمنستان حدود یک میلیارد دلار و حجم واردات ما از ترکمنستان حدود ۱۳۰ میلیون دلار گزارش شده که در سال ۲۰۱۸ این میزان به حدود ۴۰۰ میلیون دلار و حجم واردات از ترکمنستان حدود ۱۳ میلیون دلار به ثبت رسیده که در کل روند نزولی را طی کرده است.
با توجه به این ارقام، دور روز پیش رئیس سازمان توسعه تجارت اعلام کرد که در برخی سال‌ها میزان صادرات ایران به ترکنستان به میزان ۷۵۰ میلیون دلار رسیده و در شرایط فعلی به حدود ۴۰۰ میلیون دلار رسیده است.
وی خاطر نشان کرد که البته به راحتی و با پتانسیلهای کنونی که ایران از آن برخوردار است، ما می‌توانیم از بازار ۱۰ میلیارد دلاری ترکمنستان، یک میلیارد دلار از آن را تصاحب کنیم.
با پتانسیلهای کنونی که ایران از آن برخوردار است، ما می‌توانیم از بازار ۱۰ میلیارد دلاری ترکمنستان، یک میلیارد دلار از آن را تصاحب کنیم
یکی از علت های این افت در تجارت در طول سالهای اخیر، نوسانات قیمت نفت و گاز و کاهش مبادلات تهاتری ایران با ترکمنستان بوده است، زیرا یکی از منابع درآمد این کشور از طریق فروش نفت و گاز است. بیشتر ذخایر نفتی کشور در غرب ترکمنستان از جمله در پهنه دریای خزر متمرکز شده و ذخایر گاز طبیعی تقریباً در سراسر خاک این کشور پراکنده است.
علاوه بر آن، کاهش ارزش پول ملی ترکمنستان و نصف شدن سبد خانوار آنها مبادلات تجاری آنها را تحت تاثیر قرار داده است.
همچنین از آن جایی که جایگاه خدمات فنی و مهندسی به میزان ۴۰ درصد در صنعت نفت و گاز این کشور محسوب می شود، با وجود تلاش های ایران در زمینه صدور این خدمات، اما ترکمنستان بیشتر متمایل است تا با کشورهای اروپایی در این زمینه فعالیت کند.
در بخش ترانزیت نیز ترکمنستان به عنوان هاب منطقه ای از اهمیت خاصی برای ایران برخوردار است زیرا این کشور به لحاظ واگن و کامیون، در حکم دروازه ورود به کشورهای آسیای میانه قلمداد می شود.
ترکمنستان به عنوان هاب منطقه ای از اهمیت خاصی برای ایران برخوردار است زیرا این کشور به لحاظ واگن و کامیون، در حکم دروازه ورود به کشورهای آسیای میانه قلمداد می شود
علاوه بر آن، دسترسی کشورهای همجوار ترکمنستان از جمله تاجیکستان و قرقیزستان به آب‌های آزاد، از طریق ترکمنستان رخ می دهد که در ترانزیت کالا و افزایش مبادلات تجاری نقش اساسی خواهد داشت.
در زمینه توسعه حمل و نقل و کریدورهای ترانزیتی که موجب می شوند تا دسترسی به بازارهای جهانی از طریق کوتاه‌ترین مسیرها ایجاد شود، سه سال پیش مقامات دو کشور ایران و ترکمنستان با ایجاد راه آهن قزاقستان_ترکمنستان_ایران در این بخش به این توافق رسیدند تا آسیای مرکزی را از طریق کریدور شمال_جنوب و با استفاده از بندر چابهار به خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند در جهت ایجاد بستر مناسب برای ترانزیت کالا فراهم شود.
دسترسی کشورهای همجوار ترکمنستان از جمله تاجیکستان و قرقیزستان به آب‌های آزاد، از طریق ترکمنستان رخ می دهد که در ترانزیت کالا و افزایش مبادلات تجاری نقش اساسی خواهد داشت
در حوزه برق و انرژی، با توجه به اینکه یکی از اهداف توسعه ای ایران در قالب چشم انداز ۱۴۰۴، تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه بوده است، ایران در این میان می تواند نقش واسطه ای را در صادرات برق و اتصال مازاد تولید کشورهای همسایه نظیر ترکمستان و تقاضای کشورهایی چون عراق، افغانستان، ترکیه، آذربایجان و ارمنستان را ایفا کند.
بر همین اساس، ترکمنستان به علت ظرفیت بالای تولید برق و مصرف پایین، می تواند گزینه مناسبی برای خرید برق و صادرات برق این کشور به کشورهای همسایه ایران باشد.
در مجموع، جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان، فرصت های بسیاری برای افزایش همکاری ها و مناسبات در حوزه اقتصادی دارند که در طول سالهای گذشته به این امر بی توجهی شده است.
با توجه خاص به دیپلماسی اقتصادی دو کشور به همراه افزایش سرمایه گذاری های خارجی و هم افزایی اقتصادی در حوزه های مختلف، می تواند توسعه اقتصادی و افزایش روابط اقتصادی و تجاری دو جانبه را ایجاد کند.
بدین ترتیب ایران باید با استفاده از ابزار اقتصاد، به هر دو هدف خود یعنی گسترش روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و افزایش همگرایی های سیاسی و امنیتی با این کشورها دست یابد.
نظر شما