جواد حیران نیا؛ بازار: «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه ایران پس از گفتگو با وزیر امور خارجه چین در فضای مجازی نوشت: در تنگ‌چانگ زیبا گفت‌وگوهای مثمر ثمری با دوستم وانگ یی در خصوص مشارکت جامع راهبردی ایران و چین داشتیم.
وی افزود: با یکجانبه‌گرایی ایالات متحده و تلاش‌های آن برای ایجاد جهانی تک قطبی مخالفت کردیم. بر تقویت روابط دوجانبه‌مان از جمله طرح ۲۵ ساله، همکاری منطقه‌ای، حفظ برجام و همکاری درباره واکسن توافق کردیم.
پیش از این سفر سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در خصوص سفر ظریف به چین گفته بود: در ادامه رایزنی‌های نزدیک جمهوری اسلامی ایران و چین، وزیر امور خارجه کشورمان به منظور دیدار با وانگ ایی عضو شورای دولتی و وزیر امور خارجه چین عازم این کشور می‌شود.
وی دستور کار این سفر را تبادل نظر در مورد تحولات بین‌المللی، منطقه‌ای و گسترش روابط دوجانبه ذکر کرده بود و گفته بود: دو کشور در عرصه‌های مهمی مانند مقابله با یکجانبه گرایی و مداخله آمریکا در امور داخلی کشورها اتفاق نظر دارند.
سعید خطیب‌زاده همچنین در صفحه توییتر خود در این زمینه نوشته بود: وزیر امور خارجه روز جمعه برای ملاقات با وانگ یی عضو شورای دولتی و وزیر خارجه چین به این کشور خواهد رفت. در پنجاهمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک ایران و چین، دو کشور مصمم به گسترش بیش از پیش مشارکت راهبردی با یکدیگر هستند. با وجود فشار حداکثری ایالات متحده، چین شریک نخست اقتصادی ایران است.»
پیش از این نیز محمد جواد ظریف اعلام کرده بود توافق ۲۵ ساله با چین در دولت کنونی نهایی می شود.
توافق ۲۵ ساله ایران و چین برای اولین بار اسفندماه سال ۱۳۹۴ در دیدار آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی و شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری خلق چین و با عنوان «توافق ایران و چین برای روابط استراتژیک ۲۵ ساله» مطرح شده بود.
متعاقباً هیات دولت ایران نیز به ریاست حسن روحانی، پیش‌نویس نهایی برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های جامع ایران و چین را بررسی و تایید کرده بود. در این نشست به وزارت خارجه ماموریت داده شد که طی مذاکرات نهایی با طرف چینی، بر اساس منافع متقابل بلندمدت، این برنامه را به امضای طرفین برساند.
مطابق این طرح همکاری، چین در ایران در همه بخش‌های سرمایه گذاری و انتقال دانش خواهد نمود. این میزان سرمایه گذاری از سوی چین در حالی که در شرایط کنونی چین برای جلوگیری از تحریم حتی در صنایع عظیم نفتی ایران نیز سرمایه گذاری یا منابع ارزی چند ده میلیارد دلاری ایران را آزاد نمی‌کند، در صو رت اجرایی شدن تحولی اساسی برای ایران خواهد بود.
در این قرارداد مشوق‌هایی برای سرمایه گذاری و ایجاد زیرساخت توسط طرف چینی و همکاری در خلق مجموعه‌های صنعتی و تجاری و مجموعه اقدامات سیاسی، امنیتی و نظامی مشترک به ایران داده شده است.
بر اساس متن منتشر شده توسط ایران، در این قرارداد ۲۵ ساله ضمانت اجرایی برای هیچ یک از دو طرف ایران و چین در نظر گرفته نشده است؛ بنابراین، هدف گذاری‌هایی که در این قرارداد و ضمائم صورت پذیرفته در هر مرحله از سوی طرفین می‌تواند اجرا نشود و اجرایش متوقف شود، مگر آنکه بعدها در چارچوب هر بند قراردادهای همکاری دارای ضمانت اجرایی تنظیم شود که قاعدتاً آن قراردادها نیاز به ارزیابی‌های جداگانه‌ای دارد.
بر اساس سندی که ایران از برنامه همکاری ۲۵ با چین منتشر کرده چشم انداز این همکاری «سوق دادن مشارکت راهبردی جامع چین – ایران، مبتنی بر رویکرد برد-برد در زمینه دوجانبه منطقه ای و روابط بین الملل» عنوان شده است
بر اساس سندی که ایران از برنامه همکاری ۲۵ با چین منتشر کرده چشم انداز این همکاری «سوق دادن مشارکت راهبردی جامع چین – ایران، مبتنی بر رویکرد برد-برد در زمینه دوجانبه منطقه ای و روابط بین الملل» عنوان شده است.
مطابق این سند «با به رسمیت شناختن مشترکات فرهنگی، چندجانبه گرایی، حمایت از حق ملت ها برای برخورداری از حق حاکمیت برابر و مدل توسعه بومی خود و اشتراک دیدگاه‌هایی مشابه در مورد مسائل مختلف جهانی که موجب گسترش روابط آنها به سطح راهبردی مبتنی بر منافع متقابل و رویکرد برد – برده شده است.»
همکاری ۲۵ ساله ایران و چین حوزه های سیاسی، امنیتی، دفاعی، فرهنگی، کشاورزی، اقتصادی، علمی، جهانگردی، نفت و انرژی، زیرساخت های مخابراتی و فناوری ارتباطات، تجارت، بهداشت و سلامت و ... را شامل می شود
بررسی محتوایی نشان می دهد این سند حوزه های سیاسی، امنیتی، دفاعی، فرهنگی، کشاورزی، اقتصادی، علمی، جهانگردی، نفت و انرژی، زیرساخت های مخابراتی و فناوری ارتباطات، تجارت، بهداشت و سلامت و ... را شامل می شود. در برخی از بندها صحبت از تسهیل سرمایه گذاری و فاینانس است و برخی از بندها از حمایت های متقابل سیاسی در مجامع بین المللی می‌گوید. در حوزه نظامی و دفاعی موضوعاتی همچون آموزش، انتقال فناوری های دفاعی، مبارزه با تروریسم و رزمایش مشترک آمده است. از نکات بسیار مهم این سند می‌توان به توافق بر سر تجارت با ارزهای ملی یاد کرد.
همچنین در این سند بارها به طرح بزرگ چین به نام «یک کمربند- یک جاده» (طرحی بر بستر مسیر جاده ابریشم) اشاره شده و این که ایران می تواند ضمن مشارکت فعال در این طرح جهانی، از فواید اقتصادی و صندوق اعطای وام این طرح نیز بهره مند شود.
بر اساس این مدارک چین وارد کننده ثابت نفت از ایران خواهد بود و ایران نیز باید نگرانی‌های چین برای بازگشت سرمایه گذاری خود را برطرف کند. ارتقای همکاری های بانکی، مالی و بیمه‌ای و گشایش شعبات بانک های ایران و تاسیس بانک مشترک ایران و چین به ویژه ایجاد پیام رسان ملی میان دو کشور به جای سوئیفت نیز مطرح شده است. کمک به ساخت خط آهن در نقاط مختلف ایران، افزایش صادرات فراورده های نفتی به چین، کمک و سرمایه گذاری در حوزه زیرساخت های انرژی فسیلی، سرمایه گذاری در تقویت کریدورهای راهبردی که از ایران می گذرند، سرمایه گذاری برای توسعه تولید و صادرات انرژی از ایران به کشورهای منطقه، مشارکت در توسعه همه جانبه سواحل مکران، کمک به ایران برای ایجاد نسل۵ اینترنت و تقویت شبکه ملی اطلاعات، سرمایه گذاری برای تولید انرژی‌های پاک در مناطق کویری ایران، کمک به توسعه صنعت صلح آمیزهسته‌ای ایران و سرمایه گذاری در تامین واگن مترو و ساخت خطوط مترو در شهرهای بزرگ و شهرهای جدید ایران از جمله بخش های مهم سند است. بر اساس این سند چین سعی نخواهد کرد مدل توسعه خود را به ایران تجویز کند.
مهم ترین انگیزه ای که نزد ایران می توان سراغ گرفت شرایط اقتصادی و سیاسی است که ایران پس از خروج امریکا از برجام با آن روبرو شده است
در رابطه با انگیزه های جمهوری اسلامی ایران برای مشارکت راهبردی با چین می توان به دو انگیزه یا دو علت مهم اشاره کرد. اولین و شاید مهم ترین انگیزه ای که نزد ایران می توان سراغ گرفت شرایط اقتصادی و سیاسی است که ایران پس از خروج امریکا از برجام با آن روبرو شده است. نیاز ایران به کسب درآمد، جذب سرمایه های خارجی و دریافت تکنولوژی در شرایط تحریم و بن بست ایجاد شده در روابط ایران با غرب، از دلایل تعمیق روابط با چین است.
در کنار این انگیزه اصلی، ایده عبور نظام بین الملل از دوران هژمونی امریکا و برداشت هایی که راجع به نقش شرق (چین و روسیه) در آینده نظام بین الملل در میان برخی کارشناسان و حتی لایه هایی از دستگاه سیاست خارجی ایران وجود دارد نیز از دیگر انگیزه های تصمیم گیرندگان در این رابطه قلمداد کرد. اشاره صریح در بیانیه مشترک مشارکت جامع راهبردی مبنی بر حمایت از روند چندقطبی شدن نظام بین الملل را می توان تاییدی بر وجود این انگیزه نزد طرف ایرانی درنظر گرفت.
بر همین اساس علی آقامحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و از مشاوران رهبر انقلاب اسلامی ضمن حمایت از سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین که پیش‌نویس آن در هیئت دولت تصویب شد، اولویت همکاری‌های اقتصادی را نگاه به شرق خواند و آن را مسئله‌ای راهبردی توصیف کرد.
به اعتقاد وی چین در ۱۵ سال آینده «از نظر اقتصادی و برخی فناوری‌ها» رتبه نخست جهان را خواهد داشت و در سال‌های گذشته «در ایجاد زیرساخت‌ها برای ما کوتاهی نکرده» و حتی در واکنش به تحریم‌های غرب کانالی برای جلوگیری از قطع شدن روابط دو جانبه ایجاد کرد.
بر این اساس همکاری ۲۵ ساله را می توان چشم انداز روابط خارجی ایران در گرایش به شرق تلقی کرد. این گرایش در رونمایی از نشان وزارت خارجه و تأکیدی که بر تعامل با شرق و غرب دارد نیز جلوه گر است.
نظر شما