مریم بهرامی؛ بازار: آنطور که پرس و سؤال کرده و بررسی کرده‌ایم، اعداد و ارقامی در مورد آلودگی محصولات کشاورزی یزد وجود ندارد. دست‌اندرکاران معتقدند موارد مشکل‌دار در محصولات کشاورزی یزد نسبت به دیگر استانها کمتر دیده می‌شود و از این ادعا می‌گویند که یزد از نظر تولید محصولات استاندارد در سطح خوبی قرار دارد؛ چراکه بنا به شرایط آب‌وهوایی و اقلیمی، بستری در یزد فرآهم است که در صورت استفاده درست از مواد شیمیایی، می‌توان مدعی بود که محصولات استان مرغوبیت خوبی دارد و از نظر سلامتی قابل اعتماد هستند.
شایعات و نگرانی‌ها در مورد محصولات کشاورزی استان گاهأ به گوش خورده و در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود از دیگر سو، برخی عرضه‌کنندگان نیز مدعی هستند محصولاتی خاص‌تر از دیگر محصولات وارد بازار کرده‌اند و طبیعتأ با قیمت‌هایی گزاف‌تر نیز آنها را در معرض فروش می‌گذارند. این در حالی است که کارشناسان دستگاه‌های متولی و آزمایشگاه‌هایی که در جریان تست محصولات کشاورزی و آلاینده‌ها هستند، سخنان دیگری دارند.
کارشناسان معتقد هستند تنها پنج محصول کشاورزی در یزد دارای نشان استاندارد هستند و این نشان به این معنی است که این محصولات دارای حد مجاز آلاینده هستند و نه شایستۀ عناوین ارگانیک، سالم و دیگر القابی که از نظر کارشناسان مقبول و پذیرفتنی نیست.
کدام محصول کشاورزی در یزد سالم‌تر است؟
رئیس بخش تحقیقات مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان یزد با بیان اینکه محصولی چون «انار» در یزد به واقع سالم است و دلیل آن نیز فرآیند تولید این محصول محسوب می شود، می گوید: در تولید محصول انار از سموم شیمیایی استفاده نمی‌شود. این مهم در مورد «گردو» هم صدق می‌کند و می‌توان با قطعیت بیشتری گفت که در تولید گردو نیز ملزومات رعایت شده است.
جعفری می‌گوید: محصولاتی چون «بادام»، «پسته» و «چاغاله‌بادام» نیز تاحدودی قابل اطمینان هستند. برای مثال، در تولید بادام اگر سمی هم استفاده شود در ابتدای فصل است و چون فاصلi استفاده از سموم تا زمان برداشت طولانی است، این محصولات سالم‌تر هستند.
او در رابطه با محصول پسته می‌گوید، پسته مصرف سم دارد ولی باغداران با توجه به آموزش‌های داده شده، خود مراقبت می‌کنند؛ با این حال، در مناطقی که مشکوک به رعایت نکردن استفاده از سم و کود هستیم نیاز به آزمایش و گواهی است البته در مورد چاغاله‌بادام به مردم یزد توصیه می‌کنم توجه بیشتری داشته باشند چون مصرف این محصول در صورتی که مسائل فنی در تولید آن به خوبی رعایت نشده باشد، می‌تواند مشکل‌ساز باشد. با توجه به شرایط و زمان تولید، این محصول خیلی وارد بازار مصرف نمی‌شود اما ذکر توصیه خالی از لطف نیست و توصیه می‌کنیم مردم در مورد چغاله‌بادام دقت بیشتری داشته باشند.
بازنگری فرهنگی و دیدگاه ها
رئیس بخش تحقیقات مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان یزد بیان کرد: برخی دیدگاه‌ها نیاز به بازنگری و فرهنگسازی دارد؛ برای مثال، زمانی مردم بعضأ محصول «پیاز» یا «سیب‌زمینی» درشت را بر متوسط یا کوچک ترجیح می‌دادند و استنباط آنها این بود که محصول بزرگتر سالم‌تر است که البته این دیدگاه درست نیست زیرا محصولی با درشتی نامتعارف دارای میزان نیترات بیشتری است که به نوبه خود برای سلامتی نیز مضر است.
محصولاتی چون انار، پیاز، قارچ و هویج موفق به کسب نشان محصول «دارای حد مجاز آلاینده» از ادارۀ استاندارد یزد شده‌اند
جعفری در یک مثال در مورد «سیب درختی» به دیدگاهی اشاره می‌کند که زمانی در بین مردم رواج داشت و توضیح می‌دهد: شاهد بودیم مردم سیب کرم‌زده را سالم‌تر از سیب سالم می‌دانستند و دلیل ادعایشان نیز این بود که سیب کرم‌زده بنا به عدم استفاده از سم شیمیایی به این شکل رشد کرده است؛ درحالی که این دیدگاه کاملأ اشتباه و مبنای نادرستی برای تشخیص سالم بودن یا نبودن محصولات کشاورزی است زیرا می‌تواند در تولید محصولی از سم استفاده شود ولی آن محصول آفت‌زده هم باشد.
عنوان «گواهی‌شده» جایگزین «ارگانیک»
از این پژوهشگر حوزه کشاورزی در خصوص صحّت محصولات ارگانیک در یزد می‌پرسیم. پاسخ می‌دهد: وجود محصولات دارای برچسب ارگانیک در بازار تجاری دنیا یک نقطۀ ابهام است. محصولات ارگانیک در نقاط خاص و شرایط ویژه تولید می‌شود و نیاز به گواهی ارگانیک از ارگان‌های ذیربط دارد که با این وصف، تولید محصول ارگانیک به معنای واقعی دور از انتظار است.
جعفری بیان می‌کند: آنچه ما به آن تأکید داریم «محصولات گواهی‌شده» است؛ محصولاتی که توسط مراجع صلاحیت‌دار در مرحله تولید از سوی کارشناسان ردیابی و بر اساس استانداردهای موجود گواهی می‌شوند تا مشخص باشد در روند تولید آنها مواد شیمیایی آزمایش شده به کار رفته یا نرفته است.
وی می‌گوید: به محصولاتی گواهی‌شده می‌گوییم که در تولید آن فاصله بین آخرین استفاده از مواد شیمیایی تا برداشت محصول منطقی بوده، اصول فنی استفاده از مواد شیمیایی رعایت شده و حداکثر باقی‌مانده ماده شیمیایی در محصول در حد استاندارد مجاز باشد.
قابلیت اعتماد به محصولات
رئیس بخش تحقیقات مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان یزد در این خصوص که محصولات تولیدشده در بازار تحت عنوان ارگانیک یا سالم تا چه اندازه قابل اعتماد هستند، پاسخ می‌دهد: تا زمانی که محل تولید محصول و شرایط پرورش آن را ندانیم و تا زمانی که بر روی محصول آزمایش انجام نشود و یا گواهی‌های لازم وجود نداشته باشد، نمی‌توان به قطعیت در مورد ارگانیک یا سالم یا طبیعی بودن این محصولات اظهارنظر کرد.
جعفری بیان کرد: در جاهایی که محصولاتی با این عنوان ارائه می‌شود، حتمأ خریداران خواستار گواهی‌های لازم باشند؛ چراکه عنوان ارگانیک یا سالم بودن یک ادعاست و این القاب بعضأ موجب سودجویی و گران‌فروشی شده است.
شاید بتوان «انار» و «انجیر» خانگی را ارگانیک نامید
مدیر حفظ نباتات اداره جهاد کشاورزی استان در پاسخ به این سؤال که چرا محصولات ارگانیک به ندرت در استان یافت می‌شود، به تفاوت محصول ارگانیک و سالم می‌پردازد و می‌گوید: پیش از این مطرح بود که از نظر سلامتی دو نوع محصول داریم: محصول ارگانیک و محصول سالم. محصول ارگانیک به محصولی می‌گفتند که در جریان تولید آن هیچگونه ترکیب شیمیایی استفاده نشود که درصد این محصولات در کل محصولات دنیا بسیار ناچیز است و حتی اگر در تولید آن از کود حیوانی استفاده شود نیز به شرطی ارگانیک محسوب می‌شود که آن دام از محصول شیمیایی استفاده نکرده باشد.
مرتضی فتاحی ادامه می‌دهد: اگر بخواهم محصولی را به عنوان ارگانیک در یزد نام ببرم شاید بتوان «انجیر» و «انار» تولید شده در منازل را ارگانیک دانست. البته این مهم در مورد انجیر و انارهای تجاری صدق نمی‌کند. محصولاتی هم تحت عنوان «سالم» تعریف شده‌اند که درباره آنها می‌توان گفت محصولاتی هستند که باقی‌مانده ترکیبات شیمیایی آنها در حد مجاز باشد و اگر نباشد این محصولات در زمره محصولات سالم قرار نمی‌گیرند.
به گفته او، به طور تقریبی می‌توان گفت ۹۵ درصد محصولات بازار سالم هستند، یعنی باقی‌مانده ترکیبات شیمیایی آنها در حد مجاز و استاندارد بوده و برای مصرف‌کننده مشکلی ایجاد نمی‌کند.
سبزی‌ها و صیفی‌جات حساس‌تر هستند
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاوزی استان یزد از آزمایش محصولات قبل از عرضه به بازار سخن می‌گوید و در این باره توضیح می‌دهد: سال 46 قانون حفظ نباتات تدوین شد. طبق ماده ۲۸ این قانون، محصولاتی که در چرخه تولید آنها از مواد شیمیایی استفاده می‌شود باید قبل از عرضه به بازار تست شوند. این محصولات در صورتی که استاندارد باشند توزیع و در غیر این‌صورت باید توسط شهرداری‌ها منهدم شوند.
طبق گفتۀ فتاحی، کنترل سموم بر عهده اداره حفظ نباتات است و بررسی باقی‌مانده کود نیز به عهده واحد باغبانی و توسعه پایدار کشاورزی است. در این مورد تأکید ما بیشتر بر روی محصولاتی مانند سبزی و صیفی‌جات است که مصرف تازه‌خوری دارند. مثلأ در مورد محصول «خیار» و «سیب‌زمینی» تست باقی‌ماندگی روی محصول انجام می‌شود و اگر میزان کود، سم و فلز سنگین در حد مجاز باشد محصول سالم است و اگر صفر باشد محصول ارگانیک است.
وی می‌گوید: بحث پیشگیری، مقابله و نظارت بر عهده حفظ نباتات است که منظور، پیشگیری از ابزار و ادواتی است که جمعیت آفات را کاهش دهند؛ مقابله نیز در شرایطی اتفاق می‌افتد که اگر کنترل جمعیت آفات از دست خارج شود به مقابله شیمیایی پرداخته شود. نظارت، بر روی عوامل توزیع سموم یعنی فروشگاه‌های عرضه آفت‌کش‌های تاریخ گذشته و غیراستاندارد و نیز از طریق آموزش به تولیدکننده و بهره‌بردار انجام می‌شود که از افزایش عوامل خسارت‌زا جلوگیری شود.
مدیر حفظ نباتات جهاد کشاوزی استان یزد توضیح می‌دهد: در این مسئله بحث وجدان نیز وجود دارد. متأسفانه سازوکار قیمتی در مورد محصولاتی از این دست جا نیفتاده است. هرچند طبیعی است که چون درصدی خسارت به عنوان آفت و درصدی هزینه تولید محصول وارد می‌شود، پس هزینه بیشتر باشد. من معتقدم نیاز به نظارت و همراهی علوم پزشکی و بهداری هر منطقه است زیرا مکلف هستند محصولات تولیدی را قبل از عرضه تست کنند در حالی که این مهم در یزد آنگونه که شایسته است انجام نمی‌شود.
تنها 5 محصول کشاورزی نشان استاندارد دارند
کارشناس غذای حلال، ارگانیک و سالم اداره کل استاندارد استان یزد نیز می‌گوید: با توجه به شرایط کشور ما محصولاتی تحت عنوان ارگانیک و سالم وجود واقعی ندارد. سازمان استاندارد نام این محصولات را «گواهی‌شده» یا «دارای حد مجاز آلاینده» می‌نامد. نمی‌توان گفت که در یزد محصولی به نام ارگانیک وجود دارد؛ چراکه تولید محصول ارگانیک نیاز به شرایط بسیار سختی دارد، در تولید آن محصولات نباید از هیچگونه مواد شیمیایی استفاده شود که این موضوع مطابق با شرایط کشور ما نیست.
مریم زارعی بیان می‌کند: در استان یزد تنها پنج محصول دارای نشان استاندارد هستند که در این میان، دو نشان برای انار، یک نشان برای پیاز، یک نشان برای قارچ و یک نشان هم برای هویج در حال صدور است و دیگر محصولات استان دارای نشان استاندارد از سوی این اداره نیستند و ادعاها در این مورد کذب است.
او می‌گوید: آنچه ما درباره آن صحبت می‌کنیم محصولات دارای حد مجاز آلاینده است که در این باره نقش شرکت‌های بازرسی پررنگ است. شرکت‌ها نمونه‌ها را برداشته و به آزمایشگاه می‌برند و اگر نتیجه این باشد که آلاینده‌ای در محصول وجود ندارد، برای آن استاندارد حدمجاز آلاینده‌ها در نظر گرفته می‌شود که این استاندارد تا سه سال اعتبار دارد.
کارشناس اداره استاندارد تأکید می‌کند که این روند از ابتدای سال ۹۸ کلید خورده و در حال اجراست و پیش از این، چنین بحثی مطرح نبوده و محصولات کشاورزی دارای نشان استاندارد از طرف اداره استاندارد یزد در گذشته وجود نداشته است.
نظر شما