جواد حیران نیا؛ بازار: «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا چندی پیش در پیامی توئیتری اعلام کرده بود: ایالات متحده آمریکا روند ۳۰ روزه را آغاز کرده تا تقریباً همه تحریمهای سازمان ملل علیه ایران بازیابی شود. پس از آنکه شورای امنیت نتوانسته مأموریت خود را برای حفظ صلح و امنیت بینالمللی تأیید کند، این تحریمها از نیمه شب به وقت گرینویچ در تاریخ ۲۰ سپتامبر (۳۰ شهریور) بازمی‌گردد.
وزیر خارجه آمریکا با انتشار تصویری از بند ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ادعا کرده بود: چنانچه هر یک از اعضای شورای امنیت قطعنامه‌ای را برای ادامه رفع تحریمها ارائه کند، آمریکا با آن مخالفت خواهد کرد. چنانچه قطعنامه‌ای ارائه نشود، تحریمها علیه ایران روز ۲۰ سپتامبر بازخواهند گشت. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل اینگونه عمل می‌کند.
ادعای وزیر خارجه آمریکا در حالی است که رئیس دوره ای شورای امنیت (کشور اندونزی) متعاقب درخواست آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه اعلام کرد که اجماع نظری پیرامون این درخواست از سوی کشورهای عضو شورای امنیت صورت نگرفته است.
۱۳ عضو شورای امنیت اعلام کرده بودند درخواست آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه به دلیل خروج آمریکا از برجام نادرست است و این درخواست را رد کردند و اساساً این درخواست در شورای امنیت موضوعیت پیدا نکرده است.
خبرگزاری «بازار» در گفت و گو با مقامات کنونی و پیشین آمریکایی به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می خوانیم.
*پروفسور «پل پیلار» عضو شورای اطلاعات ملی آمریکا و استاد دانشگاه جرج تاون. «پل پیلار» از اساتید دانشگاه «جرج تاون» آمریکا است و تاکنون مسئولیت‌های متعددی را بر عهده داشته که از جمله آنها می‌توان به ریاست واحد تحلیل عملیات‌های سازمان سیا در شرق نزدیک، خلیج فارس و جنوب آسیا اشاره کرد. پیلار همچنین سابقه حضور در شورای اطلاعات ملی آمریکا را به عنوان یکی از اعضای اصلی این شورا در کارنامه فعالیت خود دارد.
*پروفسور «فرانک فن هیپل» معاون اسبق کاخ سفید آمریکا. وی استاد دانشگاه پرینستون آمریکا است. وی معاون اسبق امنیت ملی کاخ سفید آمریکا در دوره ریاست‌جمهوری بیل کلینتون بوده است.
*«مارک فیتزپاتریک» مدیر اجرایی اندیشکده انستیتو بین المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در امریکا است، او مسؤولیت نمایندگی این اندیشکده در نیم کره غربی را برعهده دارد و همزمان مدیر برنامه عدم اشاعه و سیاست‌های هسته‌ای این اندیشکده است. او از سال ۲۰۰۵ به عضویت اندیشکده انستیتو بین المللی مطالعات استراتژیک در آمده است. پیش از آن، فیتزپاتریک ۲۶ سال به عنوان دیپلمات در وزارت خارجه امریکا فعالیت کرده بود. در طول این سال‌ها او در دفاتر نمایندگی امریکا در سئول، توکیو، ولینگتون، وین و همچنین به عنوان دستیار وزیر امورخارجه در امور عدم اشاعه، فعالیت کرده است.
*پروفسور «رابرت جرویس» رئیس پیشین انجمن علوم سیاسی آمریکا و استاد دانشگاه کلمبیا آمریکا و مشاور وزارت دفاع آمریکا. جرویس از بنیانگذاران مکتب رئالیسم تدافعی در روابط بین الملل است که آوازه جهانی دارد. وی استاد امور بین الملل در دانشگاه کلمبیا، استاد پیشین دانشگاه هاروارد و استاد دانشگاه‌های کالیفرنیا و لس آنجلس بوده است. او بعنوان رئیس پیشین انجمن علوم سیاسی آمریکا اصطلاح «ادراک و سوء ادراک» را که اصطلاح معروفی در حوزه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل است به نام خود ثبت کرده است. وی بنیانگذار مکتب رئالیسم تدافعی در روابط بین الملل است.
*وزارت خارجه آلمان پس از نشست مشترک وزرای امور خارجه ۳ کشور آلمان، فرانسه و انگلیس در انگلیس اعلام کرد که بر سَر رد تلاش‌های آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن خودکار تحریمهای شورای امنیت علیه تهران توافق کردند. ارزیابی شما از این نشست چیست؟
پل پیلار: «سه کشور اروپایی از تداوم برجام حمایت کرده اند و امیدوار هستند تا توافق مذکور را علیرغم اقدامات دولت ترامپ زنده نگه دارند. سه کشور اروپایی نیز مانند سایر اعضای شورای امنیت با تحریکات آمریکا در خصوص فعال کردن مکانیسم ماشه مخالف هستند. آمریکا در حالی درصدد فعال کردن مکانیسم ماشه است که از توافق هسته ای با ایران خارج شده است. اروپا می داند که برای حفظ برجام باید متحد و یکپارچه باشد. نشست مذکور نیز یکی از اقدامات آنها در این راستا ارزیابی می شود.»
فرانک فن هیپل: « ناراحت کننده است که دولت ترامپ بسیار مصمم است که دستاوردهای گذشته در کنترل و عدم اشاعه تسلیحات هسته ای را نابود کند. خوب است که سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد شوند تا مانع تلاش های آمریکا برای نابودی برجام شوند.»
*انگلیس پس از این نشست تفسیر تقریبا متفاوتی از این نشست ارائه کرد و اعلام کرد نسبت به بازخواست از ایران در صورتی که این کشور به تعهدات برجامی خود عمل نکند، پایبندیم. این در حالی است که انگلیس پیش از این نیز اعلام کرده بود از تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران باید به عنوان ابزار استفاده شود. این دیدگاه را چگونه می شود ارزیابی کرد؟
پل پیلار: «دیدگاه انگلیس در مورد این موضوعات واقعاً تفاوت قابل توجهی با سایر کشورهای اروپایی نداشته است. در صورت وجود، این فرانسه است که معمولاً در مورد لزوم پایبندی ایران به انجام تعهدات خود قاطعانه موضع می گیرد. برای سه کشور اروپایی، عبور بیش از حد ایران از برجام، حتی اگر این پاسخی به نقض برجام توسط ایالات متحده باشد، تلاش های سه کشور اروپایی را برای زنده نگه داشتن برجام پیچیده کرده است. بنابراین انگلیس و دیگر دولت های اروپایی همچنان در مورد کاهش بیش از حد تعهدات برجامی ایران و نیاز به بازگشت به انطباق کامل آن ابراز نگرانی می کنند.»
فرانک فن هیپل: « انگلیس و سایر کشورهای حامی برجام نگران استراتژی ایران برای کاهش تعهدات خود ذیل برجام برای تحت فشار قرار دادن آنها در خصوص کاستن از تحریمها هستند که مطابق توافق هسته ای باید به آن دست می یافت. همه طرف های باقیمانده امیدوارند که، اگر بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروز شود، ایالات متحده در ژانویه به توافق نامه بازگردد و ایران نیز مطابق با آن عمل خواهد کرد و به تعهدات خود باز می گردد. اگر ترامپ پیروز شود و ایران برجام را ترک کند، با این وجود، ما دوباره در یک بحران مجدد با خطر بزرگ جنگ قرار خواهیم گرفت.»
*کشورهای اروپایی در تمدید تحریم تسلیحاتی با آمریکا همراهی نکردند و با فعال سازی مکانیسم ماشه نیز با واشنگتن همراهی نکردند، به نظر می رسد دلیل این موضع گیری های کشورهای اروپایی این باشد که ارزیابی شان این است ترامپ در انتخابات شکست می خورد. نظر شما چیست؟
پل پیلار: «کشورهای اروپایی مواضع دولت ترامپ در مورد این موضوعات را آنقدر غیر منطقی ارزیابی کردند که بدون توجه به چشم انداز انتخابات ایالات متحده باید با آنها مخالفت کرد. این امر به ویژه در مورد مکانیسم ماشه صادق است. آنها اعلام کردند ادعای دولتی که با صدای بلند و تأکید از توافق نامه خارج شد و سپس حق استناد به چیزی را که فقط توسط شرکت کنندگان در توافق نامه قابل استناد است، پوچ و بی اساس است. بنابراین پاسخ های اروپا به پیش بینی در خصوص انتخابات ایالات متحده بستگی ندارد. اما این واقعیت که نظرسنجی ها نشان از شکست ترامپ در انتخابات دارد کاملاً امکان پذیر است و تصمیم اروپا مبنی بر عدم رعایت ترجیحات ترامپ در مورد ایران و برجام را تقویت می کند.»
فرانک فن هیپل: « من خیلی نگرانم. بایدن در نظرسنجی ها پیشتاز است اما ترامپ به صراحت می گوید که او و متحدانش در ایالت هایی با فرمانداران جمهوری خواه یا مجالس قانونگذاری هر کاری که از دستشان بر می آید برای دشوار کردن رأی دادن دموکرات ها انجام می دهند و در صورت پیروزی بایدن، ترامپ ادعا می کند که تقلب در نتیجه انتخابات رخ داده است و از پذیرش نتیجه امتناع خواهد کرد. بنابراین به نظر می رسد ایالات متحده به سمت یک بحران سیاسی بی سابقه پیش می رود.»
*دولت ترامپ اعلام کرده در ۳۰ شهریور تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را عملیاتی می کنند. همراهی کشورهای دیگر با این موضوع چیست؟
پل پیلار: «احتمالاً اتفاق زیادی در ۳۰ شهریور رخ نخواهد داد. ایالات متحده در حال حاضر حداکثر تحریمهای خود علیه ایران را اعمال کرده است و دولت ترامپ قدرت بیشتری برای «اجرای» تحریمها علیه ایران ندارد. برخی از کشورها به دلایل مختلف از جمله کاهش اصطکاک با واشنگتن از فروش اسلحه به ایران خودداری خواهند کرد. اما سایر اعضای شورای امنیت، به استثنای جمهوری دومنیکن، همچنان می گویند که مکانیسم ماشه اتفاق نیفتاده است زیرا ایالات متحده حق استناد به آن را نداشته است.»
فرانک فن هیپل: « ایالات متحده در حال حاضر بیشترین فشار تحریم ها را علیه ایران و شرکت های دیگر کشورها برای عدم تجارت با ایران تحمیل کرده است. فکر نمی کنم دولت های دیگر در تقویت تحریم ها با ایالات متحده همکاری کنند.»
مارک فیتزپاتریک: «آمریکا در صدد است تا همه تحریمهای قبل از برجام را بازگرداند. از دست دادن قطعنامه ممنوعیت سلاح فقط یک بازگشت ضروری در مسیر جایزه بزرگتر بود. با این حال، اکثریت قریب به اتفاق اعضای شورای امنیت که مخالف قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بودند با فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران و بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل از سوی آمریکا نیز مخالف هستند.استناد آمریکا در این خصوص به قطعنامه ۲۲۳۱ است که آنرا جدا و مستقل از برجام می داند. این در حالی است که قطعنامه ۲۲۳۱ مکمل برجام است و نظر جهانی بر این است که امریکا حق استناد به این ساز و کار را ندارد. آمریکا با استناد به این قطعنامه، فعال کردن مکانیسم ماشه را به اطلاع شورای امنیت رسانده است.»
رابرت جرویس: «هم ایران و هم اروپا در تلاش هستند تا توافق هسته ای موسوم به برجام را حفظ کنند. در این مقطع طرفین باید هوشیاری داشته باشند و تلاش کنند تا برجام زنده بماند. ایران باید مراقب باشد تا سطح غنی سازی را حفظ کند و همانگونه که در سفر اخیر مدیر آژانس به ایران هم اعلام شد همکاری با این سازمان ادامه یابد. ایران باید مقابل «فشار حداکثری» آمریکا به ایستادگی ادامه دهد. همچنین شاهد مانع اقدام آمریکا در شورای امنیت برای فعال کردن مکانیسم ماشه بودیم. من تصور می کنم علیرغم اینکه امریکا اعلام کرده که تحریمهای آمریکا از ۲۰ سپتامبر باز می گردد ولی کشورهای دیگر(غیر از برخی کشورها که حامی سخت آمریکا هستند) با تحریمهای بین المللی که آمریکا مدعی بازگشت آنها است همراهی نخواهند کرد.
به عبارت دیگر کشورهای اروپایی با تحریمهای بین المللی ادعایی آمریکا همراه نخواهند شد. از سوی دیگر نیز نباید انتظار داشت که کشورهای اروپایی سطح بالایی از تجارت و سرمایه گذاری در ایران را از سر بگیرند.
آمریکا تقریباً مطمئن است که کشورهای اروپایی مانع فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران خواهند شد. اما هدف آمریکا از تلاش در این خصوص این است که نشان دهد به فشار حداکثری علیه ایران پایبند است. ترامپ همچنین می خواهد اگر بایدن پیروز انتخابات شد مسیرهای پیش رویش مقابل ایران مسدود شده باشد. در واقع می خواهد موانع جدی مقابل مسیرهای بازگشت «بایدن» ایجاد کند.»
نظر شما