بازار؛ گروه ایران: در دو ماه اخیر یعنی مرداد و شهریور ۱۳۹۹، مقامات ارشد کشور به طور مکرر و مشخص راجع به بهبود محیط کسب و کار ایران، نکاتی را مطرح کرده اند و در قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه (۱۴۰۰- ۱۳۹۶) به طور شفاف بر ارتقای جایگاه ایران در شاخص بهبود محیط کسب و کار ایران تاکید شده است.
قاعده کلی این است که با بهبود محیط کسب و کار، انگیزه برای فعالیت اقتصادی ایجاد شده و تولید و ایجاد اشتغال می تواند رونق بگیرد که در گام بعد به رفاه مردم منجر می شود.
در گفت و گوی «بازار» با مهندس محمدرضا نجفی منش، اقدامات ایران برای ارتقای جایگاه رتبه کشور در شاخص بهبود کسب و کار در سطح جهانی و میزان اثربخشی احتمال این اقدامات بررسی شده است. نجفی منش که از فارغ التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف بوده و در حوزه قطعه سازی فعال است، ریاست «کمیسیون بهبود محیط کسب و کار و رفع موانع تولید» اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران را به عهده دارد.
*****
*در جلسه ۲۱ مرداد ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، آقای روحانی با اشاره به تدوین نقشه راه اقتصادی در این ستاد، آن را در راستای گشایش در معیشت مردم بر مبنای جهش تولید و بهبود کسب و کار و استغال دانسته و تاکید کردند و این نقشه راه، گشایش هایی را در زندگی و معیشت مردم ایجاد می کند.
به نظر جنابعالی به عنوان رئیس کمیسیون بهبود محیط کسب و کار و رفع موانع تولید، وضعیت فعلی کسب و کارها چگونه است؟
ما به هر حال، در وضعیت مطلوب قرار نداریم و باید خیلی کار کنیم یعنی ما باید کارهایی انجام بدهیم که کسب و کارهای ما بهبود پیدا کنند. ما در این مدت، یک حرکت انجام داده ایم که پنجره واحد برای کسب و کارهای جدید است. این اقدام، دریافت مجوزها را از ۷۳ روز به ۳ روز کاهش داد. این حرکتی بود که انجام گرفت اما هنوز کارهای زیادی باید انجام شود تا بهبود محیط کسب و کار تحقق پیدا کند.
*به طور مشخص ایجاد این پنجره واحد برای کسب و کارها چه تاثیرات و پیامدهایی دارد؟
در گذشته اگر یک فرد می خواست یک کسب و کار جدید را راه بیندازد باید به ادارات مختلف مثل اداره شرکت ثبت شرکت ها، سازمان مالیاتی، بیمه و برخی سازمان های دیگر مراجعه می کرد تا مجوزهایش را دریافت کند. فرضاً این نوع مراجعات باید انجام می شد تا مشخص شود از نظر هویت و اداره اطلاعات، سوء پیشینه ندارد.
الان همه نمایندگان ادارات و سازمان های مختلف در یک اتاق حضور دارند و یک متقاضی که مراجعه می کند پنجره اول مربوط به ثبت شرکت است، پنجره دوم مربوط به اداره دارایی است، پنجره سوم تامین اجتماعی است و پنجره چهارم نماینده روزنامه رسمی است و با این اقدام، به جای این که کارها ۷۲ یا ۷۲ روز طول بکشد، به سرعت انجام می شود.
*این مجموعه در کجا مستقر است؟
در طبقه همکف اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران است.
*ایجاد این پنجره واحد، دقیقاً مربوط به مولفه اول شاخص بهبود کسب و کار یعنی مرحله «شروع کسب و کار» است؟
بله. رتبه بخش شروع کسب و کار ما در جهان، پایین و نامناسب بود و ما امیدواریم با این اقدام، در دوره های بعدی که رتبه بندی کشورها انجام می شود رتبه ما را به شدت ارتقا بدهد و ما را به جایگاه مطلوب تری برساند که شایسته آن هستیم.
آیتم های دیگری مثل «ورشکستگی»، «حمایت از سهامداران خُرد» و «تخصیص اعتبارات بانکی» در شاخص بهبود کسب و کار وجود دارد و ما برای ارتقای همه آنها برنامه داریم. انجام این اقدامات، باعث می شود رتبه ما از جایگاه مطلوب تری برخوردار شود.
*الان دیگر برای شروع کسب و کار نیاز نیست که به ادارات و سازمان های دولتی در ساختمان های خودشان مراجعه شود و فقط باید به اتاق بازرگانی مراجعه سود؟
نمایندگان همه ادارات دولتی در این پنجره واحد واقع در اتاق بازرگانی جمع شده و حضور دارند. بنابراین، هر فردی که می خواهد کسب و کار جدیدی را راه بیندازد باید به اتاق بازرگانی مراجعه کند.
*این اقدام و این تسهیل از چه زمانی شروع شده است؟
از اوایل خرداد ۱۳۹۹ شروع شده است.
دولت، مایل است که این کار را انجام بدهد و ما هم به عنوان فعال بخش خصوصی و اتاق بازرگانی، استقبال می کنیم اما متاسفانه، برخی کارها که قبلاً به صورت عادی و معمولی انجام می شد، در حال سخت تر شدن هستند.
*رتبه ایران در گزارش سال ۲۰۲۰ میلادی بانک جهانی در حوزه شاخص بهبود کسب و کار ۱۲۷ در بین ۱۹۰ کشور دنیا شد. آیا فکر می کنید ایجاد پنجره واحد شروع کسب و کار، یک کار اساسی بوده، یک پیشرفت بزرگ در شاخص بهبود کسب و کار اتفاق می افتد و نهایتاً رتبه ایران از ۱۲۷ فعلی ارتقا پیدا می کند؟
به نظر من، بله. ما اگر آن چند شاخص را ارتقا بدهیم، می توانیم منتظر بهبود رتبه ایران باشیم. انجام آن اقدامات یعنی ورشکستگی، تسهیلات بانکی و حمایت از سهامداران خُرد و واحدهای تجاری، کار پیچیده ای نیست. ما اگر این کارها را انجام بدهیم رتبه ایران به زیر ۵۰ می رسد.
*رتبه ایران در سال ۲۰۱۹ در حد ۱۲۸ بوده و در سال ۲۰۲۰ به ۱۲۷ ارتقا پیدا کرده است. در سال ۲۰۱۶ هم رتبه ایران ۱۱۸ بوده ولی در سال های بعد وضعیت شاخص کسب و کارهای ایران بدتر شده. ایران این کار ایجاد پنجره واحد را انجام داده ولی آیا احتمال دارد کشورهای دیگر در همین ماه های اخیر اقدامات خیلی قابل توجه و بهتری در مقایسه با ایران انجام داده باشند و باز ایران در رتبه فعلی یا همین محدوده بالای ۱۲۰ در جهان بماند؟
اگر اقدامات لازم را در چند حوزه ای که به آنها اشاره کردم، انجام بدهیم در رتبه خوبی قرار می گیریم. البته اگر همه کشورها، به طور همزمان با همدیگر اصلاحات لازم را انجام بدهند ممکن است رتبه ایران در همین محدوده باقی بماند ولی احتمال آن کم است.
*مولفه حل ورشکستکی در شاخص بهبود کسب و کار، به عملکرد قوه قضاییه مربوط می شود و مولفه و زیرشاخص ارائه تسهیلات بانکی به قدرت وام دهی بانک ها ارتباط پیدا می کند. بهبود در هر کدام از این حوزه ها، به بخش های متفاوت مربوط می شود و یک جای واحد نیست که بگوییم یک تصمیم سریع اخذ شود و تسهیل اتفاق بیفتد.
اگر صورت مساله روشن شود، می توان بسیاری از مشکلات را حل کرد. همچنانکه دیدیم امسال مقام معظم رهبری به این قضیه ورود کرده و گفتند بررسی های کارشناسی وزارت امور اقتصادی و دارایی نشان می دهد که اگر دو اقدام ایجاد پنجره واحد صدور مجوزها و تشکیل دادگاه های تجاری برای رفع اختلافات اقتصادی انجام شود جایگاه کشور ما خیلی بهبود پیدا می کند.
در اردیبهشت امسال هم، تشکیل دادگاه های تجاری به تصویب مجلس رسید و اگر این دادگاه ها تشکیل شوند و جای خودشان را پیدا کنند، امیدواریم بهبود خوبی ایجاد شود. اتاق بازرگانی آمادگی آن را دارد که هزینه های تشکیل دادگاه تجاری را بپردازد و فقط محل مناسب آن پیدا نشده است.
*در سخنرانی مقام معظم رهبری به مناسبت عید قربان در اوایل مرداد امسال، ایشان به طور مشخص پیشنهاد تشکیل یک کارگروه ویژه اقتصادی از طرف سران سه قوه را مطرح کرده تا موانع جهش تولید را شناسایی کرده و رفع کنند.
چند روز بعد هم آقای روحانی اعلام کردند که کارگروه ویژه اقتصادی زیر نظر معاون اول رئیس جمهور تشکیل می شود. در این مدتی که گذشته آیا دولت شروع کرده و تصمیمات چگونه بوده و چه اقداماتی در حال انجام است؟
دولت، مایل است که این کار را انجام بدهد و ما هم به عنوان فعال بخش خصوصی و اتاق بازرگانی، استقبال می کنیم اما متاسفانه، برخی کارها که قبلاً به صورت عادی و معمولی انجام می شد، در حال سخت تر شدن هستند. برای مثال، کارت بازرگانی را اتاق های بازرگانی، صنایع و معادن صادر می کردند و وزارتخانه فقط تایید می کرد.
در حال حاضر، صدور کارت بازرگانی باید از وزارتخانه شروع شود. این نوع کارها، مشکلات زیادی را برای واحدها به وجود آورده است. برخی چیزهای جدید هم زمان بر است یا مشکلات تامین فولاد و مواد اولیه که مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند، وجود دارد.
واحدهای تولیدی بر اساس سهمیه خودشان، می توانستند درخواست داده و پیش فاکتور بگیرند و گشایش اعتبار را انجام بدهند اما الان گفته اند باید نقد باشد و از بورس کالا نقدی بخرند. این اقدام، یک فشار مضاعف به واحدهای تولیدی وارد می کند. چرا که فردی که پول و سرمایه دارد، به طور نقدی می خرد و بعد می خواهد به کسانی که پول کمتری دارند مثلا به دو برابر قیمت بفروشد.
البته ما همه این مسائل و مشکلات را پیگیری می کنیم. ما همزمان، دو کار باید انجام بدهیم. یکی این که مشکلات قبلی را حل کنیم و یکی هم این که مشکلات جدیدی را که به وجود می آید خنثی کنیم و ما هر دو کار را دنبال می کنیم.
بهبود رتبه ایران بستگی به گزارشاتی دارد که کشورهای مختلف به بانک جهانی می دهند و نمی شود پیش بینی کرد که رتبه ما چند خواهد شد، اما اگر در آن چند مولفه شاخص کسب و کار، اصلاحاتی ایجاد کنیم رتبه ما به زیر ۵۰ می رسد.
*کارت بازرگانی به کدام مولفه از مولفه های شاخص بهبود کسب و کار برمی گردد که شما اعتراض دارید و می گویید دولت می خواهد آن را برای متقاضیان صادر کند.؟
اساساً باید در انجام کارها، مقررات زدایی شود تا موانع فعالیت و تولید برداشته شود. شاید صدور کارت بازرگانی، ارتباط مستقیمی با ۱۰ آیتم شاخص بهبود کسب و کار نداشته باشد اما ارتباط مستقیم با شرایط محیط کسب و کار دارد.
*در گزارش سال ۲۰۲۰ شاخص بهبود کسب و کار، رتبه ایران در حوزه مولفه شروع کسب و کار ۱۷۸ بین ۱۹۰ کشور بوده است. با ایجاد پنجره واحد، ممکن است که فعالیت های مربوط به شروع کسب و کار به سرعت انجام شود و سرمایه گذار مایل باشد که حتماً یک کسب و کار جدید را راه اندازی کند؟
اگر شرایط لازم، فراهم شود این کار صورت می گیرد. برای مثال، یک موقع هست که شما می خواهید یک مقدار آب را از یک جا به جای دیگری انتقال بدهید. اگر بین این دو جا و محل، یک شیب ملایم در زمین ایجاد کنید، آب سرازیر می شود و می رود اما اگر شیب زمین، رو به بالا باشد باید با پمپ آب، این کار را انجام داد. لذا باید شرایط به نحوی باشد که ما حرکت بدهیم.
*گزارش سال ۲۰۱۶ شاخص کسب و کار همزمان با آبان ۱۳۹۵ منتشر شده و رتبه ایران ۱۱۸ بوده. در اسفند همان سال، برنامه پنج ساله ششم توسعه، در مجلس تصویب شده و از اول سال ۱۳۹۶ اجرایی شده است.
در این قانون برنامه، مصوب شده که رتبه شاخص کسب و کار ایران در دنیا هر ساله ۱۰ پله ارتقا پیدا کند. بر این اساس و تا الان که ۴ سال از اجرای برنامه چهارم گذشته رتبه ایران باید ۴۰ پله در جهان بهتر می شد و ارتقا پیدا می کرد.
با توجه به عدم تحقق این هدفگذاری، آیا امکان جبران عقب ماندگی ما از برنامه ششم برای سال های ۱۳۹۶، ۱۳۷ و ۱۳۹۸ وجود دارد؟
ما اگر اراده کرده و همت کنیم امکان آن وجود دارد. اراده انجام این کار را باید تقویت کنیم تا این ارتقا تحقق پیدا کند.
*در همین اواخر سال ۲۰۲۰ و آبان سال ۱۳۹۹، گزارش رتبه بندی شاخص کسب و کار سال ۲۰۲۱ منتشر می شود. به نظرتان رتبه ۱۲۷ ما در گزارش سال ۲۰۲۰ (۱۳۹۸) احتمالاً به چند خواهد رسید و آیا در قالب کمییسیون کسب و کار اتاق تهران بررسی کرده اید که رتبه ما می تواند به زیر ۱۰۰ ارتقا پیدا کند یا نه؟
بهبود رتبه ایران بستگی به گزارشاتی دارد که کشورهای مختلف به بانک جهانی می دهند و نمی شود پیش بینی کرد که رتبه ما چند خواهد شد، اما اگر در آن چند مولفه شاخص کسب و کار، اصلاحاتی ایجاد کنیم رتبه ما به زیر ۵۰ می رسد.
*در ماه های آینده، آیا وضعیت اقتصاد به گونه ای هست و چشم انداز امیدوار کننده ای وجود دارد که سرمایه گذاران و کارآفرینان کسب و کارهای جدید را شروع کنند یعنی به نظر شما موقعیت اقتصادی چطور است؟
ما چاره ای نداریم جز این که امیدوار باشیم. اگر بخواهیم نا امید باشیم که فایده ندارد. ما باید تلاش کنیم که موانع را از سر راه برداریم. اسم کمیسیون ما در اتاق تهران، کمیسیون بهبود محیط کسب و کار و رفع موانع تولید است.
پیش بینی آینده، کار راحتی نیست اما با روندی که ما رو به جلو می رویم تلاش اتاق بازرگانی این است که این اتفاقات و بهبود رخ بیفتد. ما امیدوار هستیم و بر مبنای امید حرکت می کنیم.
*حدود ۳.۵ سال از دوره ۵ ساله قانون برنامه ششم گذشته است. پس چرا در این چند سالی که برنامه ششم اجرا شده، بهبود جدی در شاخص کسب و کار اتفاق نیفتاده و اِشکال به کجا برمی گشت؟
این که در سال های گذشته، بهبود قابل توجهی در رتبه ایران اتفاق نیفتاده، به دلیل عدم اجرای کارها و عدم تعهد به انجام این کارهای ضروری بوده است. الان اگر فشار وجود داشته باشد که این کارها انجام شود، حتما بهبود در رتبه ایران اتفاق می افتد.
*کارگروه ویژه ای که قرار بود با حضور نمایندگان قوا و با ریاست آقای جهانگیری معاون اول رئیس جمهور تشکیل شود، آیا اختیارات لازم را دارد که اقدامات اساسی برای بهبود رتبه کسب و کار ایران انجام بدهد و در نهایت گشایش در معیشت مردم و بهبود کسب و کارها رخ بدهد؟
آنها که این اختیار را دارند ولی بستگی به این دارد که برنامه را اجرا کنند.
*آیا نمایندگان اتاق ایران و اتاق تهران در جلسات کارگروهی که با ریاست آقای جهانگیری تشکیل می شود حضور دارند و با نقش مشورتی که اتاق برای قوای کشور دارد، اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تاثیرگذاری لازم را دارد؟
بله. رئیس اتاق حضور دارد و دیدگاه های اتاق هم منعکس می شود.
*چقدر از خواسته ها و انتظارات اتاق بازرگانی در این ساختار سازی ها و تشکیل کارگروه، توانسته مطرح شود و مورد توجه عملی قرار بگیرد؟
خیلی از خواسته های ما انجام گرفته است. یک مشکل با سازمان تامین اجتماعی داشتیم که این سازمان، پیگیری ۱۰ ساله درباره دفاتر شرکت ها انجام می داد. ما از طریق جناب جهانگیری، این مدت را به یک سال محدود کردیم و مشکلی از روی دوش تولید کنندگان برداشته شد.
*نظر شخصی خودتان چگونه است و آیا تصور می کنید دولت می تواند تحول مثبتی در کسب و کارها ایجاد کند و واقعا اتفاق مهمی برای گشایش اقتصادی، بهبود محیط کسب و کار و جهش تولید رخ بدهد؟
اولاً پیش بینی آینده، کار راحتی نیست اما با روندی که ما رو به جلو می رویم تلاش اتاق بازرگانی این است که این اتفاقات و بهبود رخ دهد. ما امیدوار هستیم و بر مبنای امید حرکت می کنیم.
نظر شما