بازار؛ گروه بین‌الملل:مجمع تجاری اخیر آذربایجان و عربستان بر تلاش باکو برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و تمایل ریاض برای افزایش سرمایه گذاری و حضور اقتصادی در آذربایجان و بنابراین در منطقه قفقاز جنوبی تاکید کرد. باکو می‌تواند از حضور فزاینده ریاض در پروژه‌های سرمایه‌گذاری خود بهره مند شود، زیرا باید شرکای تجاری خود را تقویت و اقتصاد خود را که درآمدهای آنها به طور قابل توجهی از بخش نفت و گاز تأمین می‌شود، متنوع کند.
با توجه به موقعیت استراتژیک آذربایجان در صفحه شطرنج اوراسیا در حوضه دریای خزر و گردش تجاری باکو با روسیه، اتحادیه اروپا و جمهوری‌های آسیای مرکزی، ریاض احتمالا از بازار آذربایجان برای گسترش حضور منطقه‌ای خود بهره‌مند شود.
به گزارش تارنمای اوراسیا اسپیشیال؛ حسن الحویزی، رئیس شورای اتاق‌های عربستان سعودی (CSC) در جریان مجمع تجاری آذربایجان و عربستان که در اول اکتبر ۲۰۲۴ در باکو برگزار شد بر فرصت‌های همکاری ریاض و باکو تاکید کرد، زیرا هر دو کشور برای تنوع اقتصادی تلاش می‌کنند. بیش از ۳۰۰ سرمایه گذار و مقام از جمله معاون اول وزیر اقتصاد آذربایجان، النور علی اف، در این مجمع شرکت کردند. همچنین، طرفین در مورد طرح‌هایی برای تقویت روابط در بخش خصوصی گفتگو کردند.
الحویزی خاطرنشان کرد: حجم مبادلات تجاری عربستان و آذربایجان نسبتاً اندک است و به حدود ۱۳.۴ میلیون دلار می‌رسد، اگرچه هر دو کشور پتانسیل افزایش همکاری‌های اقتصادی را دارند. هدف ریاض افزایش سرمایه گذاری و حضور اقتصادی خود در این جمهوری قفقاز جنوبی است، در حالی که باکو به دنبال ایجاد یک صندوق سرمایه گذاری مشترک برای هدایت وجوه مالی خارجی به بخش‌های کلیدی از جمله انرژی، گردشگری و زیرساخت است.
بررسی کوتاه از اقتصاد آذربایجان
اقتصاد جمهوری قفقاز از لحاظ تاریخی شدیدا به بخش نفت و گاز وابسته بوده است که بیش از ۹۰ درصد صادرات، تقریبا ۳۵ درصد تولید ناخالص داخلی و تقریبا ۵۵ درصد بودجه دولتی را تشکیل می‌دهد. در گذشته، به دلیل بحران قیمت نفت و درگیری‌های منطقه‌ای، اتکای شدید باکو به هیدروکربن‌ها خطر قابل‌توجهی برای ثبات آن ایجاد کرد. در نتیجه، دولت آذربایجان راهبردی را برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و تقویت رشد در بخش هایی مانند کشاورزی، گردشگری و تولید تدوین کرد.
در فوریه ۲۰۲۱، الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، دستور «آذربایجان ۲۰۳۰: اولویت‌های ملی برای توسعه اجتماعی-اقتصادی» را تصویب کرد که بر پنج اولویت ملی برای تسریع رشد مالی و تنوع بخشیدن به اقتصاد ملی تأکید داشت. باکو به لطف نوسازی و پیشرفت‌های تکنولوژیکی، استراتژی مبتنی بر توسعه کشاورزی را اتخاذ کرده است که باید امنیت غذایی را تضمین و فرصت‌های صادراتی جدید ایجاد کند.
اگرچه آذربایجان تلاش کرده است تا اقتصاد خود را متنوع کند، اما همچنان با موانع متعددی مواجه است که مانع پیشرفت آن می‌شود. باکو برای حمایت از توسعه اجتماعی-اقتصادی خود نیاز به جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) دارد.
آذربایجان با بهره گیری از میراث فرهنگی و زیبایی طبیعی خود، از طریق سرمایه گذاری‌های استراتژیک در زیرساخت‌ها، بازاریابی و خدمات، می‌تواند بازدیدکنندگان بین المللی را جذب و با تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری مهم در قفقاز، بخش گردشگری خود را تقویت کند. همچنین، بخش تولید فرصت‌هایی را برای ایجاد شغل و افزودن ارزش به مواد خام ارائه می‌دهد. حوزه‌های کلیدی در این بخش شامل فرآوری مواد غذایی، منسوجات، تولید ماشین آلات و مصالح ساختمانی است. برای تحریک رشد تولید، دولت آذربایجان ابتکارات متعددی را با هدف جذب سرمایه گذاری خارجی و ارتقای تولید داخلی اجرا کرده است.
بنابراین، باکو مناطق آزاد تجاری (FTZ) را ایجاد کرد که در آن شرکت‌ها می‌توانند از مشوق‌های مالیاتی و کاهش بار نظارتی بهره مند شوند. به عنوان مثال، منطقه آزاد تجاری «آلات» در کنار بندر دریایی باکو، قصد دارد کشور را به یک مرکز لجستیک منطقه‌ای با ترویج تولید صادرات محور، تبدیل کند.
اگرچه آذربایجان تلاش کرده است تا اقتصاد خود را متنوع کند، اما همچنان با موانع متعددی مواجه است که مانع پیشرفت آن می‌شود. باکو برای حمایت از توسعه اجتماعی-اقتصادی خود نیاز به جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) دارد. پس از بازپس‌گیری قره باغ کوهستانی در سپتامبر ۲۰۲۳، برای آذربایجان جذب سرمایه گذاران خارجی برای توسعه منطقه اهمیت بیشتری یافته است. اگرچه در سال‌های گذشته سیستم ملی استانداردهای خود را با دعوت از متخصصان خارجی عمدتاً از اروپا بهبود بخشیده است، اما نوسازی و نوآوری بازار کار هنوز برای جمهوری قفقاز جنوبی یک مسئله است.
رفع کمبودهای زیرساختی برای ایجاد یک محیط مساعد برای مشاغل ضروری است. باید توجه داشت که سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انرژی و مخابرات از عملیات کارآمد در بخش‌های مختلف حمایت و رشد اقتصادی را تحریک می‌کند.
روابط دیپلماتیک و اقتصادی عربستان-آذربایجان
آذربایجان و عربستان سعودی در سال ۱۹۹۲ روابط دیپلماتیک برقرار کردند. ریاض یکی از اولین کشورهایی بود که استقلال باکو را به رسمیت شناخت. دو کشور از ابتدا روابط خود را بر اساس میراث فرهنگی مشترک اسلامی بنا نهاده‌اند. از دهه ۱۹۹۰، عربستان از آذربایجان در صحنه بین‌المللی به ویژه در رابطه با مناقشه قره باغ حمایت کرده است. دولت عربستان "اقدامات ارمنستان را محکوم، بر حمایت بی‌دریغ خود از تمامیت ارضی آذربایجان تاکید و به باکو کمک‌های بشردوستانه ارائه کرده است.
در زمینه همکاری‌های اقتصادی، دو کشور در پروژه‌های مختلفی از جمله توسعه زیرساخت‌ها و همکاری‌های انرژی با یکدیگر همکاری کرده‌اند. باکو و ریاض روابط خود را از طریق چندین دیدار در سطح بالا، دیدارهای تجاری و تبادلات فرهنگی در سال‌های گذشته تقویت کرده‌اند.
در زمینه همکاری‌های اقتصادی، دو کشور در پروژه‌های مختلفی از جمله توسعه زیرساخت‌ها و همکاری‌های انرژی با یکدیگر همکاری کرده‌اند. باکو و ریاض روابط خود را از طریق چندین دیدار در سطح بالا، دیدارهای تجاری و تبادلات فرهنگی در سال‌های گذشته تقویت کرده‌اند. در سال ۲۰۲۲، آذربایجان ۳.۲۶ میلیون دلار به عربستان صادرات داشته است. محصولات اولیه صادراتی شامل شکلات (۱.۴۶ میلیون دلار)، کامیون‌های تحویل (۸۲۵۰۰۰ دلار) و کت و شلوارهای زنانه غیر بافتنی (۳۹۲۰۰۰ دلار) بود. در بازه زمانی ۲۰۱۷-۲۰۲۲، صادرات آذربایجان به عربستان با رشد سالانه ۱۷.۶ درصدی رشد قابل توجهی را تجربه کرده است.
در همین مدت، عربستان سعودی ۱۸.۳ میلیون دلار کالا به آذربایجان صادر کرده است. محصولات اولیه عربستان سعودی پلیمرهای اتیلن (۶.۹۹ میلیون دلار)، پلیمرهای پروپیلن (۶.۱۶ میلیون دلار) و پلیمرهای وینیل کلراید (۱.۰۳ میلیون دلار) بودند. در حالی که صادرات ریاض به این جمهوری قفقاز نیز روند صعودی را نشان داده، اما نرخ رشد نسبتاً کمتر و ۱.۱۴ درصد در سال است. افزایش از ۱۵.۳ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ به ۱۸.۳ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ نشان دهنده این روند است.
تاثیر مولفه ایران
ریاض و باکو هر دو بر تنوع بخشیدن به اقتصاد خود به دور از هیدروکربن‌ها تمرکز می‌کنند که بخش‌هایی مانند کشاورزی، زیرساخت‌ها، گردشگری و انرژی‌های تجدیدپذیر را برای سرمایه گذاری مشترک جذاب می‌کند. صندوق سرمایه‌گذاری مشترک پیشنهادی می‌تواند پروژه‌های بزرگ مقیاس را تسهیل کند، اهداف چشم‌انداز عربستان سعودی ۲۰۳۰ را پیش برد و آذربایجان را قادر به جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای بخش‌های غیرنفتی خود کند.
با نگاهی به خاورمیانه، تعامل عربستان در آذربایجان ممکن است ابزار دیگری برای کنترل و مقابله با تهران در اختیار ریاض قرار دهد، علیرغم اینکه طرفین با میانجیگری پکن به آشتی تاریخی دست یافتند.
با نگاهی به ژئوپلیتیک منطقه، حضور فزاینده ریاض در آذربایجان ممکن است هم از تنوع طلبی شرکای اقتصادی و سیاسی باکو حمایت و هم امکان حضور عربستان در قفقاز جنوبی را فراهم کند. از آنجایی که این منطقه «پل» بین بازارهای اروپایی و آسیایی است، ریاض می‌تواند از تقویت تعامل خود در بازار آذربایجان با گسترش نفوذ خود به جمهوری‌های آسیای مرکزی، روسیه، ترکیه و اتحادیه اروپا سود ببرد.
اخیراً تهران یک مرکز تجاری ایرانی در ارمنستان افتتاح کرد. بنابراین، حضور فزاینده عربستان در آذربایجان می‌تواند با نقش ایران در منطقه در سطح دیپلماتیک و اقتصادی مقابله کند. علاوه بر این، با نگاهی به خاورمیانه، تعامل عربستان در آذربایجان ممکن است ابزار دیگری برای کنترل و مقابله با تهران در اختیار ریاض قرار دهد، علیرغم اینکه طرفین با میانجیگری پکن به آشتی تاریخی دست یافتند. رصد تلاش‌های دیپلماتیک و اقتصادی عربستان و ایران در قفقاز جنوبی برای ارزیابی تحولات بیشتر، به ویژه در این دوره به دلیل تشدید تنش نظامی ایران و اسرائیل بر سر وضعیت فلسطین و استراتژی تل‌آویو علیه حزب‌الله لبنان ضروری است.
نظر شما