بازار؛ گروه بین الملل: ابداع و عرضه انرژی های سبز و پایدار با تولید کربن بسیار کمتر از سوخت های فسیلی طی سال های اخیر، منجر به حرکت جهانی به سوی استفاده از این دست منابع انرژی شده است. از سوی دیگر، کنوانسیون های آب و هوایی مختلف به امضا رسیده در پاریس، دوبی و تفاهمنامه های مورد توافق گروه های صنعتی به ویژه G۲۰ و G۷ در این زمینه نیز، به طرفداران انرژی های نوپدید افزوده است.
با اینحال، در بازارهای جهانی رویه کار همچنان به شکلی دیگر دنبال می شود. در حالیکه انرژی های نوپدید به کانون داغ بازار انرژی طی سال های اخیر تبدیل شده، اما حقیقت امر این است که قیمت ارزان سوخت های فسیلی همچنان دست بالا را در بازار انرژی جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه آسیایی در اختیار دارد. بر اساس آخرین داده های آماری، مصرف ذغال سنگ در سال ۲۰۲۳ به رکوردی تاریخی دست یافته و در حال حاضر، بیش از ۸۳ درصد از سوخت مورد نیاز قاره آسیا و اقیانوسیه را این ماده سوختی کهن تامین می نماید.
نقش ذغال سنگ در بازار انرژی جهان
علیرغم تمامی تلاش های به کار رفته برای کاهش سهم سوخت های فسیلی به ویژه یکی از آلاینده ترین آنها یعنی ذغال سنگ، این ماده سوختی استراتژیک همچنان بیش از ۲۶ درصد از نیاز انرژی جهان را تامین میکند. همانطور که گفته شد، میزان مصرف ذغال سنگ در آسیا و اقیانوسیه بسیار بیش از این آمار بوده و ۸۳ درصد از کیک انرژی این منطقه را همچنان ذغال سنگ تشکیل می دهد. بدین ترتیب و بر اساس آمار، ذغال سنگ همچنان پس از نفت، دومین ماده سوختی مهم جهان به حساب می آید.
درست مانند بازار نفت، چین بزرگترین مصرف کننده بازار ذغال سنگ محسوب شده و مصرف بیش از ۵۶ درصد ذغال سنگ تولید شده در جهان به این کشور تعلق دارد.
البته میزان مصرف ذغال سنگ در بسیاری از مناطق جهان رو به کاهش گذاشته است. به عنوان مثال، در آمریکای شمالی و اروپا، میزان واردات و مصرف ذغال سنگ بیش از ۱۶ درصد در سال ۲۰۲۳ کاهش داشته است. اما در آسیا و اقیانوسیه، می توان گفت که نه تنها میزان مصرف ذغال سنگ در بازه ده سال گذشته کاهش نداشته، بلکه با رشد اقتصادی هند و چین و نیاز روز افزون این دو منبع بار تولیدی آسیا به منابع انرژی ارزان قیمت، منجر به افزایش مصرف ذغال سنگ نیز شده است.
درست مانند بازار نفت، چین بزرگترین مصرف کننده بازار ذغال سنگ محسوب شده و مصرف بیش از ۵۶ درصد ذغال سنگ تولید شده در جهان به این کشور تعلق دارد. در حقیقت، بخش عمده ذغال سنگ مصرفی آسیا و اقیانوسیه برآمده از آمار مصرف دو کشور هند و چین است.
اهمیت ذغال سنگ چیست؟
ذغال سنگ بنا به دلایل متعدد، همچنان برتری های خود را در قیاس با نفت دارد. یافت این ماده سوختی در سطح زمین و معادن سهل الوصول و عدم نیاز به وجود تجهیزات استخراج نفت کمیاب و عملیات اکتشاف پر هزینه، منجر به پایین باقی ماندن قیمت نهایی این ماده سوختی در قیاس با نفت و گاز است. همین امر منجر شده تا بسیاری از کشورهای در حال توسعه همچنان از ذغال سنگ به عنوان ماده سوختی اصلی خود استفاده نمایند. به عنوان مثال، بر اساس گزارش آماری آژانس جهانی انرژی در سال ۲۰۲۴، بین سال های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳، دو کشور بنگلادش و کلمبیا به ترتیب، ۴۱ و ۵۳ درصد به مصرف ذغال سنگ خود افزوده اند.
در حقیقت می توان گفت که با توجه به حفظ جایگاه جهانی ذغال سنگ به عنوان یک منبع سوختی در دسترس و ارزان قیمت، نه تنها طی سال های اخیر شاهد کاهش مصرف این ماده سوختی نبوده ایم، بلکه میزان مصرف این ماده سوختی افزایشی چشمگیر نیز داشته است.
لزوم تمرکز ایران بر صادرات ذغال سنگ
صادرات ذغال سنگ در ایران به اوایل سلطنت پهلوی اول باز میگردد. با اینحال، طی سال های اخیر به سبب رشد مشتریان بازار نفت، ذغال سنگ از اهمیت کمتری در تعیین اولویت های صادراتی ایران برخوردار شده است. بنا بر اعلام ایمیدرو، ذغال سنگ ایران در سال ۱۴۰۱، به ۳۸ کشور جهان صادر شده که نشانگر پایداری مشتریان جهان برای این ماده سوختی است. همچنین، به گزارش «ایرنا» از سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، روند صادرات به طرز قابل قبولی شروع شده و در محدوده ماهانه ۲۳ میلیون دلار (۱۱۳ هزار تن) قرار دارد. کشورهای افغانستان، هند و پاکستان به عنوان بزرگترین مشتریان منطقه ای ذغال سنگ ایران محسوب می شوند که البته حضور هندی ها به دلیل تحریم های شکل گرفته علیه ایران، تا حد زیادی از این بازار کشورمان کمرنگ تر شده است.
لذا، در صورت تحقق وعده دولت چهاردهم برای کاهش تحریم ها به ویژه در بخش نفت، گاز و سایر سوخت های فسیلی، به نظر می رسد ذغال سنگ ایران نیز باید در اولویت های صادراتی بخش انرژی کشور قرار گیرد تا بتوان از صادرات پر سود آن نهایت بهره را برد. به ویژه اینکه اگر بتوان پای هندی ها را مجددا به بازار نفت و گاز ایران باز کرد، ذغال سنگ از جمله مواردی است که دهلی نو به شدت طرفدار واردات آن بوده و میتواند منجر به شکل گیری قراردادهای تازه تجاری میان دو کشور شود.
نظر شما