بازار؛ گروه استان ها: اهمیت تامین مواد غذایی و از طرفی کاهش آب و خاک حاصلخیز موجب شده تا بسیاری از کشورها برای تامین محصولات خود به سایر سرزمین ها سفر کنند و با استفاده از توان مهندسی و بهره مندی از آب و خاک سایر کشور ها نسبت به تولید مواد غذایی اقدام کنند.
کشت فرا سرزمینی ازجمله برنامه‌هایی است که حتی کشور عربستان با وجود بیشترین ذخایر نفتی در حال حاضر بزرگ‌ترین برنامه کشت فرا سرزمینی را در پیش رو گرفته است.در حال حاضر میزان مصرف آب در حوزه کشاورزی ایران دو برابر استانداردهای جهانی است لذا کشت فرامرزی می‌تواند در صرفه‌جویی آب نیز بسیار مهم تأثیرگذار باشد.
افغانستان از جله کشورهایی است که به طور مثال بستر کشت محصول چغندرقند را داراست و ایران نیز با توجه به صنایع تبدیلی که در اختیار دارد، می تواند نسبت به کشت فراسرزمینی این محصول اقدام کند و تاکنون نسبت به این حرکت نیز اقدام کرده است.
در حال حاضر کارخانه‌های قند خراسان به علت نبود مواد اولیه با ۲۰ درصد ظرفیت خودکار می‌کند لذا توجه به کشت فرامرزی به‌طور مثال کاشت چغندرقند در افغانستان می‌توان نه تنها مواد اولیه را برای کارخانه‌های این استان تأمین کرد بلکه در مراودات تجاری و حمل‌ونقل رونق ایجاد کرد.
کارشناسان بر این باورند که با برنامه‌ریزی مدون می‌توان به‌جای واردات شکر، چغندر کشت‌شده در افغانستان را وارد کرده و در داخل کشور فرآوری کنیم.
اگرچه در سال ۱۳۹۵ در شهرستان تایباد کشت فرا سرزمینی توسط یکی از فعالان اقتصادی در استان خراسان رضوی انجام گرفت و ۱۰۰ هکتار از مناطقی در «اسلام قلعه» و «غوریان» استان هرات افغانستان به زیر کشت چغندر رفتند اما ۵۵۰ تن محصول به دلیل مشکلات مربوط به هزینه‌های بالای گمرکی و حمل‌ونقل در داخل افغانستان باقی ماند و در عمل توفیقی حاصل نشد.
تجربه ناموفق کشت فرا سرزمینی
رئیس هیئت مدیره اتاق مشترک ایران و افغانستان در گفت و گو با بازار پیرامون اینکه چرا کشت فراسرزمینی تاکنون وارد مرحله جدی و اجرایی نشده است اظهار می کند: برای ورود به این حوزه باید برنامه ریزی دقیق داشت و موارد بسیاری را در این رابطه نیازمند بررسی و کار کارشناسی است.
محمود سیادت اذعان می کند: به طور مثال پیش از این نسبت به کشت فراسرزمینی در افغانستان اقدام شد اما متاسفانه به دلیل مشکلاتی که پیش بینی نشده بود این نوع کشت با شکست مواجه شد.
وی اذعان می کند: به دلیل نبود توافقات لازم لذا محصولات کشت شده در افغانستان و هنگام ورود به کشور با مشکلات بسیاری روبرو شد و لذا چغندرهایی که بر اساس این نوع قرارداد در آن کشور تولید شده بود دچار یخ زدگی شد و ضرر و زیان هنگفتی به مجری طرح وارد شد.
وی با بیان اینکه بسیاری از نیازهای خودمان را می توانیم در حوزه کشاورزی مانند چغندر قند، خوراک دام، جو، یونجه، کنجد و غیره را به مقیاس زیاد در سایر کشور ها تولید کنیم ادامه می دهد: در این راستا نیازمند ایجاد زیر ساخت و هماهنگی برای تعرفه‌های ترجیحی، همکاری سازمان‌های قرنطینه ای و غذا و داروی دو کشور هستیم.
وی ادامه می دهد: افغانستان در حوزه تکنولوژی و فناوری ضعیف است لذا کشور ایران می تواند این دانش و تجربه را به آن سرزمین انتقال داده و افغانستان را از خدمات فنی و مهندسی در کشاورزی بهره مند کند.
سیادت به ما می گوید: با انتقال و استفاده از فناوری می توان برای تولید محصولات مورد نیاز به صورت پروژه‌ای و یا قراردادی با طرف افغانستانی به صورت شراکت یا به شکل سرمایه‌گذاری کشت فرا سرزمینی را در دستور کار قرار داد.
رئیس هیئت مدیره اتاق مشترک ایران و افغانستان: یکی از موانع سد راه سرمایه گذاری و جلوگیری از کشت فراسرزمینی را در افغانستان موضوع امنیت سرمایه گذار عنوان کرده و می گوید: نبود امنیت و درگیری های داخلی در طی چند سال گذشته یکی از مشکلاتی است که بسیاری از سرمایه گذاران را برای حضور در این کشور و تولید محصولات فرا مرزی منع کرده است اما در حال حاضر خوشبختانه این مشکل حل شده است و تضمین بیشتری برای حضور سرمایه گذاران وجود دارد
رئیس هیئت مدیره اتاق مشترک ایران و افغانستان با بیان اینکه پراکندگی اراضی های در مقیاس کوچک و نبود فناوری تاکنون سد راه تولید صنعتی و کشت های فرا مرزی در کشوری هم چون افغانستان بوده است بیان می کند: خوشبختانه در حال حاضر شرایط متفاوت است نخست اینکه امنیت نسبتا مناسبی در افغانستان ایجاد شده و دوم اینکه اراضی زراعی زیادی بخصوص در شمال افغانستان با ایجاد کانال «قوش تپه» در شرق افغانستان و ایجاد سدهایی مانند«کنر» و غیره صدها هزار هکتار را می‌تواند به شکل صنعتی و مدرن زیرکشت ببرد.
وی با اشاره به این موضوع که افغانستان هنوز یک کشور صنعتی نیست و بیشترین محصولاتش در حوزه کشاورزی و دامداری است اضافه می کند: بهترین و خالص‌ترین شکل اجرای این پروژه اینست که در کشورهایی چون افغانستان، عراق و ترکمنستان با انتقال فناوری و استفاده از امکانات موجود در آن کشور ها به محصولی مشترک دست یافت.
رئیس هیئت مدیره اتاق مشترک ایران و افغانستان یکی دیگر از موانع سد راه سرمایه گذاری و جلوگیری از کشت فراسرزمینی را در افغانستان موضوع امنیت سرمایه گذار عنوان کرده و می گوید: نبود امنیت و درگیری های داخلی در طی چند سال گذشته یکی از مشکلاتی است که بسیاری از سرمایه گذاران را برای حضور در این کشور و تولید محصولات فرا مرزی منع کرده است اما در حال حاضر خوشبختانه این مشکل حل شده است و تضمین بیشتری برای حضور سرمایه گذاران وجود دارد.
وی در برشماری مزایای کشت فرا سرزمینی به ما می گوید: برای مثال کاشت و صادرات هندوانه در شرایطی که برای تولید یک تن هندوانه صد ها متر مکعب باید آب مصرف کنیم هیچ توجیه اقتصادی ندارد در حالی که می توانیم همین محصول را در کشور همسایه به دلیل برخورداری از آب دنبال کنیم.
وی می گوید: در حال حاضر در بخش هایی از افغانستان آب و نیروی انسانی به ارزانی و سادگی در دسترس است و لذا ما می توانیم با انتقال تکنولوژی و خدمات فنی و مهندسی همین محصول را با کیفیت و راندمان بهتر در افغانستان کاشته و علاوه بر تامین نیاز های خودمان نیاز های آن ها را نیز نسبت به خرید این محصول برآورده منیم.
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان اظهار می کند: در ولایت «فراه» که هم مرزخراسان جنوبی است دشت‌های وسیعی را به کشت هندوانه اختصاص داده‌اند و لذا ما می‌توانیم با ممنوع کردن کشت هندوانه در استان‌های مرزی با افغانستان هندوانه مورد نیاز خودمان را با نظارت و کنترل کیفیت در افغانستان تولید کنیم و نیاز خود را برطرف نماییم و همچنین ترانزیت برای کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس را در دستور کار بگذاریم.
آب برای کشاورزی نداریم
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در گفت و گو با بازار در خصوص ظرفیت های کشت فرا سرزمینی می گوید: در خراسان رضوی تعداد کارخانه های متعدد تولید قند و شکر وجود دارد که تا پیش از این دو میلیون تن چغند قند را در خطوط تولید به مصرف می رساندند که در حال حاضر این رقم به حدود یک میلیون تن رسیده است.
غلامحسین ساربان اذعان می کند: خوشبختانه در استان مجاور با خراسان جنوبی، خراسان رضوی و استان سیستان و بلوچستان اراضی بسیار حاصلخیزی در کشور افغانستان وجود دارد که از آب کافی برای آبیاری نیز برخوردار هستند و لذا ورود به کشت فرا مرزی می تواند نیاز بسیاری از این کارخانه ها را تامین کند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی: خراسان رضوی دارای پهنه بسیار وسیع ۱۱ میلیون ۶۴۸ هزار هکتاری است که فقط وسعت سه و نیم میلیون هکتار از اراضی آن استعداد کشاورزی دارد و ما در یک میلیون هکتار آن کشاورزی می‌کنیم لذا مشکل اینجاست ما در استانی قرار داریم که به اندازه کافی آب برای کشاورزی در اختیار نداریم
وی یادآور می شود: خراسان رضوی دارای پهنه بسیار وسیع ۱۱ میلیون ۶۴۸ هزار هکتاری است که فقط وسعت سه و نیم میلیون هکتار از اراضی آن استعداد کشاورزی دارد و ما در یک میلیون هکتار آن کشاورزی می‌کنیم لذا مشکل اینجاست ما در استانی قرار داریم که به اندازه کافی آب برای کشاورزی در اختیار نداریم.
ساربان اشاره می کند: متاسفانه بخشی از محصولاتی که آب بیشتری در حوزه تولید مصرف می‌کنند ازجمله محصولاتی چون چغندر قند و پنبه سطح شان کاهش پیدا خواهد کرد واین کاهش طی ۲۰ سال گذشته برای چغندر قند حدود ۳۱ هزار هکتار و همچنی برای پنبه حدود ۲۶ هزار هکتار بوده است .
وی تاکید می کند: به نظر من هنوز ما متوجه و درک عمیقی از وضعیت بحرانی آب در خراسان پیدا نکردیم ون لذا باید سعی کنیم که از فرصتی به نام افغانستان به نحواحسن استفاده کنیم و مراوداتی داشته باشیم .حتی اعتقاد داریم اگر هم برای ما صرفه نداشته باشد چغندر قند کشت شود و حتی توسط خود کشاورزان افغانستان کشت شود ودر قالب کشاورزی قراردادی به کارخانجات ما حمل شود و تبدیل به شکر شود و مجدداً شکر به افغانستان برگردد.
وی ادامه می دهد: درحقیقت چرخ این کارخانجات باید بچرخد و این‌ها فرصت‌هایی است که می‌توان از آن استفاده کرد لذا به نظر می‌رسد که نیاز به یک همت جدی و عالی دارد.
مشکلات پیش روی کشت فرا سرزمینی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در خصوص مشکلات سد راه کشت فرا سرزمینی برای ما توضیح می دهد: بعد از آنکه کشت فرا زمینی انجام می‌شود هنگام بازگشت محصول به داخل کشور در قالب واردات به آن نگاه می شود لذا ۲۰ درصد تعرفه گمرکی برای آن منظور خواهد شد.
وی بیان می کند: این موضوع خود یکی از دلایلی است که انگیزه را از سرمایه گذار سلب می کند و لذا اگر موانعی این چنینی برداشته شود رغبت برای سرمایه گذاری افزایش خواهد یافت.
ساربان با اشاره به این موضوع که کشت چغندر قند و کنجد در کشور افغانستان بسیار پر محصول است یادآور می شود: در سایر محصولات مانند ذرت دانه‌ای که به شدت به آن وابسته هستیم نیز می توان سرمایه گذاری خوبی در این زمینه و در کشور های همسایه داشت.
ساربان: پیش از این افراد بسیاری در کشورهای قرقیزستان، قزاقستان، ترکمنستان، افغانستان و تاجیکستان به موضوع کشت فرامرزی ورود پیدا کردنداما چون مورد حمایت چند جانبه قرار نداشتند متاسفانه دست خالی بازگشته و حتی سرمایه‌شان را از دست دادند
وی بحث قرنطینه را یکی دیگر از موانع سد راه کشت فرا سرزمینی می داند و می گوید: چغندر قند ی که در آن طرف تولید می‌شود اگر همراه با خاک به ایران حمل شود به طور حتم یک سری بیماری‌ها را به کشور منتقل خواهد کرد که این موضوع خود جای نگرانی دارد.
وی با تاکید بر اینکه ضروری است تا چغندر قند در محل برداشت شسته شده و سپس به داخل کشور حمل و در کارخانجات ما مصرف شود می افزاید: همه این نکات در کشت فرا مرزی مهم است و باید به آن توجه کارشناسی و دقیق شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی یادآور می شود: وزارتخانه‌هایی مانند وزارت امور خارجه باید فعال ترد این حوزه عمل کنند تا بستر ترغیب و تشویق سرمایه گذاران برای کشت فرا سرزمینی فراهم شود.
وی بیان می کند: پیش از این افراد بسیاری در کشورهای قرقیزستان، قزاقستان، ترکمنستان، افغانستان و تاجیکستان به موضوع کشت فرامرزی ورود پیدا کردنداما چون مورد حمایت چند جانبه قرار نداشتند متاسفانه دست خالی بازگشته و حتی سرمایه‌شان را از دست دادند.
کار را جدی نگرفتند
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه می دهد: در سال های نه چندان دور پیش نویسی تهیه شد تا افرادی که می‌خواهند در کشت فرا مرزی ورود پیدا کنند خدماتی مانند سم ،بذر، کود، هزینه تراکتور وماشین آلات کشاورزی را از وزارت کشاورزی مطالبه کنند و حتی در یکی از بند های این پیشنویس قید شده بود تا دولت و صندوق بیمه آن محصول را در آن کشور بیمه نماید و سپس محصول تولید بشود.
وی بیان می کند: در آن پیش نویس حتی موضوع پیش خرید محصول نیز مطرح شد و قرار بود هشت محصولی که مورد نیاز ما بود توسط کشاورزان و در قالب کشت فراسرزمینی تامین شود اما متاسفانه این تصمیمات به نتیجه نهایی نرسید.
ساربان اذعان می کند: همچنین در حوزه امنیت سرمایه‌گذاری مشخص شده بود که وزارت امور خارجه مطالعه کند که یک فرد سرمایه گذار در کشور افغانستان چقدر سرمایه برده است و وزارت اقتصاد ودارایی تضامینی را بدهد که چنانچه بنا به هر دلیلی روابط مان دچار مشکل شد سرمایه این سرمایه‌گذار از بین نرود اما متاسفانه این پیش نویس به مرحله اجرایی نرسید!
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می افزاید: با توجه به اتفاقاتی که طی چند سال گذشته افتاد و حوادثی که در کشور روسیه و اوکراین رخ داد این موضوع همه را نگران کرد که بتوانیم برای خودمان محصولات تولید کنیم که در حوزه کشت فراسرزمینی یکی از راهکارهای مطئن است.
وی بیان می کند: از سال ۹۴ در یک مقطع کوتاهی بنده مسئولیت کار کارشناسی کشت فرامرزی را بر عهده داشتم و حتی پیش نویسی با همکاری وزارت جهاد کشاورزی و مشارکت چندین وزارتخانه از جمله وزارت امور خارجه و وزارت اقتصاد و دارایی تهیه و آیین نامه بسیار خوبی تدوین شد که متاسفانه ابلاغ و به مرحله اجرا نرسید!
نظر شما