بازار؛ امید مستوفی راد: ژیلا رسام عرب زاده استاد فرش دستباف و مدیر عامل بنیاد فرهنگی، هنری فرش رسام عرب زاده، فرزند و جانشین زنده یاد استاد سید ابوالفتح رسام عرب زاده است. وی کماکان به برگزاری دوره های آموزشی این رشته در مقاطع مختلف سنی و تحصیلی مشغول است و کارگاههایی را در بسیاری از کشورها برگزار کرده است.
رسام عرب زاده از سال ۱۳۹۳ به عنوان عضو کارگروه شناسایی نخبگان و استعدادهای کشور از طرف بنیاد ملی نخبگان انتخاب شده است. در حوزه مسائل فرش دستباف و دستاوردها و موانع این هنر-صنعت با وی گفتگو کرده ایم.
از وضعیت امروزفرش ایران بگوئیداز دغدغه هنرمندان این حوزه و مسائل وموانعی که باآن روبرو هستند؟
بدون مقدمه باید اعتراف کرد که خیلی خوب نیست و فرش دستباف نیازمند پرستاری، مداوا و رسیدگی بیشتر است. اما آنچه مهم است اینکه قبل از مداوا، باید بدانیم آسیب اصلی از کجا نشأت گرفته است؟ به میرسد ۵۰ درصد این آسیبها به خاطر مدیریتهای ضعیف این حوزه است چرا که اکثراٌ شناختی در این حوزه ندارند. همچنین عدم ارتباط گیری مستمر با کشورهای هدف نیز، میتواند از دیگر عوامل این چالش باشد. سایر آسیب ها هم میتواند ناشی از عدم پرداختن به دانش فرهنگی فرش و توجه نکردن به منزلت آن به عنوان هنر- صنعت اصیل ایرانی باشد. قبل‌تر ها فرش مانند هر اثر هنری دیگری علاوه بر زیبایی به عنوان یک پشتوانة مالی برای خانواده های ایرانی نیز شناخته میشد، ولی چالش های مذکور باعث بی اعتباری این پشتوانة مالی گردید که، همین موضوع باعث شد متاسفانه ارزش فرش در جامعه سیر نزولی پیدا کند. شاید بتوان گفت بهترین روش برای احیاء فرهنگ و توجه به اصالت و فرهنگ فرش دستباف این باشد که، بستر سازی شناخت این هنر، از مهد کودکها تا مدارس و دانشگاهها و نیز از طریق رویدادهای مختلف در داخل و خارج از کشور آغاز شود، تا وضعیت امروز فرش را سامان دهد.
وضعیت صادرات فرش دستباف در حال حاضر چگونه است؟ استقبال کشورهای دنیا از فرش ایرانی کماکان مثل گذشته است یا فراز و نشیب دارد؟
صادرات فرش در حال حاضر از وضعیت خوبی برخوردار نیست. چرا که کشور ایران در حال گذار از بازارهای سنتی به بازارهای مدرن است و این گذار اگر با تحقیق و بازاریابی های علمی همراه نباشد، منجر به شکست خواهد بود. در دنیای امروز که تصاویر آثار هنری ان اف تی شده و به قیمتهای گزاف فروخته میشود، فرش ایرانی با تمام ویژگیها و اصالت و قدمتی که دارد، مورد بی مهری و کم توجهی است. به نظرم باید فرشهای ایران طبقه بندی شده و مخاطب هر بخش از فرشها مشخص گردد تا بازاریابی نیز، بر اساس آن صورت گیرد. بعنوان مثال فرشهای قدیمی ایران برای موزه ها، فرشهای سنتی برای مجموعه داران و فرشهای مدرن برای مخاطبان مدرن پسند تفکیک شود تا شاید بتوانیم به بازگشت آن به بازارهای پر رونق جهانی امیدوارتر شویم.
ذائقه مردم دنیا به خاطر کدام ویژگی از ویژگی های فرش ایرانی است؟ و کدام کشورها بیشتر از فرش ایرانی استقبال میکنند؟
در کل دنیا، فرش ایران به اصالت و زیبایی شهره است تا جایی که از دیر باز بندر هامبورگ و همچنین آمریکا از مراکز بزرگ ارائه فرش دستباف ایرانی بوده اند. اما در حال حاضر به خاطر دلایلی نظیر سرمایه داری مدرن، کوچک شدن منازل و گران شدن فرش، ذائقة بسیاری از مخاطبان دچار چالش شده است. در گذشته بسیاری از مخاطبان، فرش را به صورت یک کالای هنری، که داشتن آن به نوعی پشتوانة مالی نیز بوده مینگریستند، اما امروزه به دلیل تغییر رویکرد بازار، این دیدگاه نیز دچار چالش شده و به خاطر بالا رفتن هزینة دستمزد و مواد اولیه، قیمت تمام شدة فرش دستباف نیز، دچار رقمهای بالایی میشود، که امکان تهیة آن را برای قشر متوسط جامعه، سخت کرده است و ترجیح آنها بر این است که همان نقشه را با کیفیت پایینتر، از میان فرشهای ماشینی و رباط بافت تهیه کنند، که البته به نظر میرسد این موضوع با مدیریت و برنامه ریزی درست میتواند قابل حل باشد.
آینده فرش دستباف را در ایران و جایگاهش را در جهان چگونه می بینید؟
از آنجا که هزاران سال است در تعامل بسیار نزدیک با فرش بوده اند لذا به نظر میرسد که این پیوند و نزدیکی بیش از حد باعث دیده نشدن آن شده است اما آن چه مسلم است اینکه فرش مجدداً جایگاه خود را در بین خانواده های ایرانی پیدا خواهد کرد و ما به طریقی دیگر بازارهای این هنر-صنعت را تصاحب کرده و سهم مان را از این بازار که همواره در تصاحب هنرمندان فرش ایرانی بوده است باز پس خواهیم گرفت.
نظر شما