بازار؛ گروه بین الملل: تأثیر جنگ اسرائیل بر نوار غزه در اردن در حال افزایش است. کلی پتیلو، محقق خاورمیانه در شورای روابط خارجی اروپا، به خبرگزاری آلمانی دویچه وله گفت: «اردن عمیقاً درگیر و متاثر از جنگ جاری در نزدیکی مرزهایش بوده و خیابان‌های آن در حال جوشیدن است، به‌ویژه که بیش از نیمی از جمعیت اردن اصالتا فلسطینی هستند و خود ملکه رانیا نیز ریشه فلسطینی دارد. بنابراین، موضوع تشکیل کشور فلسطین از حمایت مردم و دولت برخوردار است.»
در این زمینه، ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن از ابتدای جنگ انتقادات خود را از اسرائیل تشدید کرده است. در جریان اجلاس صلح قاهره که در اواخر اکتبر برگزار شد، پادشاه اردن محاصره تحمیل شده توسط اسرائیل به غزه و حملات هوایی مداوم آن را جنایت جنگی توصیف کرد و دولت وی سفیر تل‌آویو را احضار کرد و توافقنامه آب در برابر برق با اسرائیل را به حالت تعلیق درآورد.
مخالفت با آوارگی فلسطینی‌ها
اردن و اسرائیل در سال ۱۹۹۴ یک معاهده صلح امضا کردند و با همکاری‌های متعدد در پروژه‌های مربوط به اقتصاد، انرژی و امنیت روابط خود را بهبود بخشیدند. اما جنگ اخیر روابط بین آنها را به مسیری نامشخص سوق داد. در اوایل نوامبر، پادشاه اردن در مقاله‌ای نوشت که «در کشتار غزه هیچ پیروزی برای کسی وجود ندارد.» در همان زمان، پادشاه اردن خواستار بازگشت به مسیر «راه حل دو دولتی» شد که شامل ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی با پایتختی بیت المقدس است. اردن همچنین پیش نویس قطعنامه‌ای را برای آتش بس در غزه ارائه و مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۷ اکتبر آن را تصویب کرد.
اردن در رد مهاجرت فلسطینیان، چه از غزه به سینا و چه از کرانه باختری اشغالی به اردن و همچنین مصر، قاطعیت نشان داده است. پادشاه اردن از هفتم اکتبر بارها تاکید کرده که اجازه جابجایی بیشتر فلسطینی‌ها به اردن را نخواهد داد و اعلام کرد که این خط قرمزی برای کشورش بوده که نباید نقض شود. کلی، پژوهشگر شورای روابط خارجی، درباره دلایل موضع اردن به دویچه وله گفت: اردن از کمبود منابع داخلی خود رنج می‌برد، همچنین پذیرش آوارگان فلسطینی به معنای همدستی در کشتار و نابودی آرمان فلسطین است.»
منابع مختلف حاکی از آن است که حدود نیمی از جمعیت اردن اصالتاً فلسطینی هستند، زیرا اردن تنها کشور عربی است که به فلسطینیانی که پس از نکبت سال ۱۹۴۸ و پس از اشغال سال ۱۹۶۷ بخش غربی توسط اسرائیل به آن حقوق شهروندی داد
البته به باور کارشناسان، قبایل عرب در شرق اردن نیز خواهان مهاجرت فلسطینی‌ها به سرزمین‌های خود نیستند، زیرا آنها از عدم تعادل در موازنه جمعیتی و در نتیجه برهم زدن توازن بین نیروهای سیاسی در کشور هراس دارند. این امر احتمالا باعث شود قبایل قدیمی در شرق اردن به یک اقلیت جمعیتی تبدیل شوند. داده‌های سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که جمعیت اردن در ابتدای نوامبر سال جاری به ۱۱ میلیون و ۳۵۵ هزار و ۱۳۳ نفر رسیده است. منابع مختلف حاکی از آن است که حدود نیمی از جمعیت اردن اصالتاً فلسطینی هستند، زیرا اردن تنها کشور عربی است که به فلسطینیانی که پس از نکبت سال ۱۹۴۸ و پس از اشغال سال ۱۹۶۷ بخش غربی توسط اسرائیل به آن حقوق شهروندی داد. با این حال، داده‌های آژانس امداد و کار سازمان ملل (UNRWA) نشان می‌دهد که اردن هنوز بیش از دو میلیون نفر را به عنوان آوارگان فلسطینی طبقه‌بندی کرده است.
فشار برای لغو همه توافقات عادی سازی
دلایل خشم اردن تنها به مخالفت با آوارگی فلسطینی‌ها توسط اسرائیل محدود نمی‌شود، بلکه در اثر افزایش ظلم به فلسطینی‌ها، همبستگی با فلسطینی‌ها به طور کلی و ساکنان غزه به‌طور خاص را به میزان بی‌سابقه‌ای رساند. بطوریکه، اردن هر روز شاهد تظاهرات خشم آلود، عزای عمومی و افزایش بیداری است. تقریباً در همه کافه‌ها پوسترهای اعلام همبستگی با فلسطین و پرچم‌های آن وجود دارد. به باور کارشناسان اردنی‌ها از اتفاقات اخیر به شدت عصبانی هستند، اما به دلایل مختلف قادر به اقدام نیستند. اما تحریم یکی از ابزارهایی است که برای اعلام خشم خود استفاده می‌کنند. برای مثال، کافه‌های استارباکس و مک‌دونالد، رستوران‌های آمریکایی طرفدار اسرائیل، خالی از مشتری شده‌اند که نشان دهنده قدرت بسیج مردم است.
در میان احساسات خشم مردم، حمایت عمومی از حماس و مقاومت فلسطین به طور چشمگیری در حال افزایش است. طی دو هفته گذشته، دولت اردن کمپینی را برای دستگیری ده‌ها تظاهرکننده حامی فلسطین به راه انداخت. علاوه بر این، تظاهرکنندگان هر روز برای لغو پیمان صلح با اسرائیل فشار می‌آورند. البته به باور کارشناسان، این توافق به راحتی از بین نمی‌رود، به خصوص که اردن روابط نزدیکی با ایالات متحده دارد. داده‌های وزارت خارجه آمریکا نشان می‌دهد که واشنگتن بزرگترین ارائه دهنده کمک به اردن است، بطوریکه بیش از ۱.۶۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱، علاوه بر حدود ۱.۷ میلیارد دلار کمک بشردوستانه برای حمایت از پناهندگان سوری در اردن، به آن ارائه کرده است. همچنین، حداقل ۳۰۰۰ سرباز آمریکایی در اردن مستقر هستند.
اخیرا وزیر خارجه اردن اعلام کرد که اردن توافق مبادله انرژی و آب را با تل‌آویو امضا نخواهد کرد. «ایمن الصفدی» وزیر خارجه اردن به الجزیره گفت: جنایتی را که اسرائیل مرتکب می‌شود، نمی‌توان دفاع از خود دانست
هرچند لغو پیمان صلح بین اردن و اسرائیل در حال حاضر بعید به نظر می‌رسد، اما احتمالا سایر پروژه‌های همکاری با تنش فعلی روابط آسیب خواهند دید. برجسته‌ترین نمونه از این پروژه‌ها پیش‌نویس توافقنامه آب در برابر انرژی است که دو طرف در نوامبر ۲۰۲۱ با مشارکت امارات بر سر آن توافق کردند. این توافق سه جانبه مستلزم آن است که نیروگاه خورشیدی اردن برق سبز را برای نیروگاه نمک‌زدایی اسرائیل تامین کند که در ازای آن آب شیرین‌سازی شده را به اردن که از کمبود شدید آب رنج می‌برد، تامین کند. این پروژه هنوز در مرحله برنامه ریزی است، اما به دلیل ناتوانی در متقاعد کردن مردم در مورد آن، تا راه‌اندازی فاصله زیادی دارد.
در همین راستا، اخیرا وزیر خارجه اردن اعلام کرد که اردن توافق مبادله انرژی و آب را با تل‌آویو امضا نخواهد کرد. «ایمن الصفدی» وزیر خارجه اردن به الجزیره گفت: جنایتی را که اسرائیل مرتکب می‌شود، نمی‌توان دفاع از خود دانست. همراه برادران عرب محاصره غزه را خواهیم شکست. ما در راستای ارسال هوایی کمک ها اقدام خواهیم کرد. اسرائیل باید در انتظار تبعات و پیامدهای اقدامات خود را باشد.
در سال ۲۰۲۱ اسراییل، اردن و امارات با حضور جان کری، نماینده آمریکا در آب و هوا، قراردادی را امضا کردند که شامل چندین پروژه در زمینه انرژی و آب است. این قرارداد در دبی توسط وزیر انرژی اسرائیل، وزیر آب اردن و نماینده اماراتی در امور آب و هوا امضا شد. این پروژه متشکل از دو محور است که در راستای برنامه "شکوفایی سبز" بوده و شامل توسعه نیروگاه‌های فتوولتائیک خورشیدی در اردن با ظرفیت تولید ۶۰۰ مگاوات است، مشروط بر اینکه کل تولید انرژی پاک به اسرائیل صادر شود.
محور دوم، برنامه «رونق آبی» است که با هدف توسعه پروژه‌های آب شیرین کن پایدار در اسرائیل برای تامین حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب شیرین شده اردن انجام می‌شود. وب سایت آمریکایی "اکسیوس" گفته بود که شرکت "مصدر" متعلق به صندوق سرمایه گذاری امارات ، یک مزرعه خورشیدی عظیم را در صحرای اردن خواهد ساخت. این مزرعه خورشیدی انرژی‌های تجدیدپذیر را در اختیار اسرائیل قرار می‌دهد و اسرائیل نیز یک کارخانه آب شیرین کن برای اردن در اراضی خود در سواحل مدیترانه ایجاد می‌کند.
نیاز آبی اردن
به گفته سازمان ملل متحد اردن یکی از چهار کشور کم آب در جهان بوده، زیرا با خشکسالی و کمبود شدید آب شیرین مواجه است. همچنین براساس اعلام وزارت آب اردن، کمبود آب سال به سال بدتر می‌شود و تنها در بخش آب آشامیدنی در سال آینده به ۴۵ میلیون متر مکعب خواهد رسید. از سوی دیگر، اشغالگر اسرائیل به انرژی پاک نیاز دارد، اما برخلاف اردن زمین‌های مناسبی برای ایجاد مزارع خورشیدی ندارد. از همین روی، جان کری، مقام سابق آمریکا را بر آن داشت تا در مذاکراتی که به شکل نهایی خود رسید، میانجیگری کند.
اگرچه اردن از خشکسالی و محیط بیابانی رنج می‌برد، بسیاری از فعالان و مخالفان، مقامات را مسئول کمبود آب در این کشور می‌دانند و تاکید می کنند که رودها و چاه‌های زیرزمینی در اردن برای جمعیت ۱۱ میلیون نفری آن کافی است
رود اردن، رود یرموک، رود زرقا، سرچشمه دریاچه طبریه و چندین حوضه آبی در اردن است که معروف‌ترین آنها دیسی و یرموک هستند. اگرچه اردن از خشکسالی و محیط بیابانی رنج می‌برد، بسیاری از فعالان و مخالفان، مقاماj را مسئول کمبود آب در این کشور می‌دانند و تاکید می کنند که رودها و چاه‌های زیرزمینی در اردن برای جمعیت ۱۱ میلیون نفری آن کافی است. این اتهامات ناشی از موضع رسمی اردن در قبال اشغالگری اسرائیل است که سرچشمه‌های رود اردن و یرموک را که از اردن می‌گذرد، خشک کرده تا شاخه‌های فرعی به سرزمین‌های اشغالی سرازیر شود.
دریاچه طبریه توسط منطقه جلیل علیا که در اشغال اسرائیل است. این تسلط اسرائیل بر دریاچه طبریه، باعث کنترل اشغالگران در بالادست بر کشورهای پایین دست اردن، سوریه و لبنان شده است که این یکی از مفاد اصلی توافقنامه صلح پادشاهی اردن و اسرائیل در سال ۱۹۹۴ بود. به دلیل نادیده گرفتن حقوق آب کشور، اردنی‌ها خشمگین هستند. در حالی که دولت آنها بارها تاکید کرده است که آنها حقوق کامل را در چارچوب توافق به دست آورده‌اند. قبل از امضای قرارداد، در دهه ۱۹۶۰، رژیم اشغالگر اسرائیل طرح خود را به عنوان بزرگترین پروژه آبی آغاز کرد که ماموریت اصلی آن انتقال آب از دریاچه کینرت، طبریه، به مراکز پرجمعیت است.
نظر شما