موازنه انرژیهای فسیلی و تجدیدپذیر چگونه خواهد بود؟| نگرانی از تولید و قیمت مواد غذایی در جهان

محمدرضا بیک وردی؛ Economist Intelligence Unit (EIU) در آخرین گزارش خود به بررسی تغییرات اقلیمی یکی از عوامل تعیین کننده اصلی رشد اقتصادی و همچنین یکی از بزرگترین محرک های تصمیم گیری در سیاست گذاری و تغییرات اجتماعی در سال ها و دهه های آینده خواهد بود پرداخته است که در ادامه می آید:

چین به دنبال تغییر الگوی مصرف انرژی
چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده زغال سنگ به دلیل فشار بر کربن زدایی صنایع انرژی بر مانند سیمان و فولاد به دنبال تغییر در مصرف انرژی خود است. دولت به منظور کاهش انتشار گازهای گلخانهای ناشی از مصرف زغال سنگ در بخش تولید برق، که بیشترین میزان انتشار گازهای گلخانهای مربوط به این صنعت است، سیاست استفاده از انرژی خورشیدی بیشتری را در پی گرفته.با این حال پیش بینی می شود تا سال ۲۰۲۶ مصرف زغال سنگ به بیشترین میزان خود دست یابد و پس از آن به طور پیوسته کاهش یابد.

بحران انرژی مانع تغییر الگوی مصرف در اروپا
چندین کشور اروپایی به دلیل بحران انرژی ۲۰۲۲-۲۰۲۳، استفاده از زغال سنگ را برای تولید برق افزایش داده اند که منجر به افزایش انتشار کربن شده است. در آلمان و لهستان این افزایش قابل توجه بود، در حالی که در فرانسه و ایتالیا به صورت حاشیه ای صورت پذیرفت. آژانس بین المللی انرژی (IEA) تخمین می زند که مصرف جهانی زغال سنگ در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل ۱.۲ درصد افزایش یافته است. انتظار می رود آلمان و لهستان به افزایش مصرف زغال سنگ و در نتیجه میزان انتشار کربن خود در سال جاری ادامه دهند، در حالی که فرانسه مصرف خود را کاهش خواهد داد. آلمان قانونی برای حذف تدریجی زغال سنگ تا سال ۲۰۳۸ دارد، اما در نوامبر ۲۰۲۲ پیش نویس قانونی برای قطع زودهنگام تولید برق با سوخت زغال سنگ تصویب شد. در مجموع، سیاست گذاران، امنیت انرژی را بر تغییر الگوی مصرف انرژی در کوتاه مدت در اولویت قرار میدهند و در عین حال تلاش می کنند به جایگزین هایی مانند انرژی های تجدیدپذیر یا هسته ای روی آورند. اتحادیه اروپا پروسه صدور مجوز برای نیروگاه های تجدیدپذیر جدید را حداکثر تا شش ماه کوتاه کرده است.

شکل ۱- میزان تولید کربن از زغال سنگ و سایر سوخت ها

تلاش‌ها برای کربن‌زدایی در خارج از بخش برق کندتر بوده است و نیازمند انتقال سریع به تحرک پاک و جایگزین‌هایی برای مصارف صنعتی است. دولت ها باید رویکرد «هویج و چماق» را اتخاذ کنند که شامل مشوق ها و مقررات سختگیرانه برای کربن زدایی منابع انرژی آنها باشد

صنعت برق به دنبال سوخت های جایگزین و کربن زدایی
در سال ۲۰۲۲، سهم سوخت‌های فسیلی (نفت، گاز و زغال‌سنگ) در کل مصرف انرژی جهانی حدود ۸۱ درصد برآورد شد و پیش بینی میشود تا سال ۲۰۳۲ با کاهشی جزئی به ۷۸ درصد برسد. با وجود چشم انداز رشد اقتصادی و در پی آن مصرف بیشتر انرژی تغییر الگوی مصرف پیچیدهتر خواهد بود.

طی دهه آینده نروژ، فرانسه و اسرائیل پیشرفت خوبی در تغییر ترکیب انرژی خود با استقرار سریع ظرفیت انرژی خورشیدی و بادی برای جایگزینی سوخت‌های فسیلی خواهند داشت. این در حالی است که در برخی کشورهای دیگر از جمله بلژیک، کانادا، فیلیپین و نیجریه سهم سوخت های فسیلی افزایش خواهد یافت. تلاش‌ها برای کربن‌زدایی در خارج از بخش برق کندتر بوده است و نیازمند انتقال سریع به تحرک پاک و جایگزین‌هایی برای مصارف صنعتی است. دولت ها باید رویکرد «هویج و چماق» [۱] را اتخاذ کنند که شامل مشوق ها و مقررات سختگیرانه برای کربن زدایی منابع انرژی آنها باشد.

شکل ۲- ظرفیت انرژی بادی تا سال ۲۰۵۰ بر حسب گیگا وات

سهم پایین انرژی باد در تولید برق
ظرفیت جهانی انرژی بادی بین سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۲۲، زمانی که مجموعاً حدود ۹۰۰ گیگاوات یا ۷ درصد کل تولید برق بود، پنج برابر افزایش یافت. با این حال، با وجود گسترش سریع، سهم نیروی بادی در کل تولید برق تنها نصف سطح مورد نیاز برای قرار دادن جهان در مسیر رسیدن به انتشار خالص صفر[۲] تا سال ۲۰۵۰ خواهد بود. آژانس بین المللی انرژی تخمین می زند که برای دستیابی به این هدف، سهم انرژی بادی باید تا سال ۲۰۳۰ به ۲۱ درصد افزایش یابد. با این حال، تحت سیاست موجود و مورد انتظار، پیش‌بینی میشود سهم انرژی بادی تا پایان سال ۲۰۳۰ به ۱۵۷۵ گیگاوات یا فقط ۱۲ درصد از کل تولید برق برسد.

سهم انرژی بادی باید تا سال ۲۰۳۰ به ۲۱ درصد افزایش یابد. با این حال، تحت سیاست موجود و مورد انتظار، پیش‌بینی میشود سهم انرژی بادی تا پایان سال ۲۰۳۰ به ۱۵۷۵ گیگاوات یا فقط ۱۲ درصد از کل تولید برق برسد

امارات درحال سرمایه گذاری در انرژی های پاک

امارات متحده عربی یکی از بزرگترین تولیدکنندگان هیدروکربن در جهان است و در حال سرمایه گذاری بیشتر در این بخش میباشد. با این حال، دولت این کشور همچنان مصمم است با هدف بلندپروازانه برای رسیدن به انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۰ بخشی از سود حاصل از فروش نفت خود را به سمت انرژی پاک هدایت کند.

سرمایه گذاری امکان گسترش سریع ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر امارات متحده عربی، به ویژه برای انرژی خورشیدی را فراهم می کند. امارات همچنین در حال سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر در خارج از کشور است. مصدر[۳]، شرکت انرژی پاک دولت ابوظبی، قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، ۱۰۰ گیگاوات ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر در سراسر جهان داشته باشد.

شکل ۳- ظرفیت انرژی های تجدید پذیر امارات

افزایش دمای جهان تا سال ۲۱۰۰
اکثر مدل‌های آب و هوایی در حال حاضر پیش‌بینی می‌کنند که دما تا سال ۲۱۰۰ بین ۲ تا ۳ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌یابد، که بسیار فراتر از جاه‌طلبی اعلام‌شده سازمان ملل برای حفظ گرمایش تا ۱.۵ درجه سانتی‌گراد است. حتی اگر گرم شدن با موفقیت به هدف احتمالی ۲ درجه سانتیگراد محدود شود، تأثیرات فیزیکی (خشکسالی، سیل، موج گرما و طوفان شدید) همچنان بی سابقه خواهد بود. نقشه زیر نشان می دهد که کشورهای فقیرتر، به ویژه کشورهای آفریقایی، بیشترین آسیب را از این اثرات تغییرات آب و هوایی خواهند دید.

این واقعیت اکنون بحث های جهانی را در مورد تغییرات آب و هوایی به راه انداخته و آنها را به نبردی برای تامین مالی تبدیل کرده است. کشورهای در حال توسعه استدلال می کنند که آنها مسئول بیشتر انتشار گازهای گلخانه ای نیستند و برای اجرای اقدامات لازم برای مقابله با "تلفات و آسیب" ناشی از تغییرات آب و هوایی به بودجه کشورهای توسعه یافته نیاز دارند. در اجلاس آب و هوای COP۲۷ در نوامبر ۲۰۲۲، کشورهای توسعه یافته موافقت کردند که یک صندوق خسارات و خسارات ایجاد کنند (اگرچه جزئیات هنوز مشخص نیست).

شکل ۴- ارتباط آسیب پذیری کشورها با تغییرات اقلیمی

چشم انداز نگران کننده تولید مواد غذایی در بلند مدت
کشاورزی ۱۰ تا ۱۲ درصد تولید ناخالص داخلی کشورهای شمال آفریقا را تشکیل می دهد و منبع بزرگی برای اشتغال است. خشکسالی های مکرر در چند سال گذشته و کمبود باران در طول فصل مهم کاشت برای سال ۲۰۲۳ به این معنی است که کمبود آب به عنوان یک مسئله مبرم در منطقه باقی خواهد ماند و تسریع تغییرات آب و هوایی خطر نزولی بزرگی را ایجاد می کند. شکل ۵ روند تولید غلات در کشورهای آفریقایی تحت تأثیر خشکسالی را در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ نشان می دهد، قیمت مواد غذایی همچنان بالا بوده و در برخی موارد همچنان در حال افزایش است. این منبع افزایش نارضایتی عمومی است و تلاش‌های دولت برای کاهش فشارهای هزینه‌های زندگی از طریق یارانه‌ها، بودجه را تحت فشار قرار می‌دهد. با این حال، قیمت ها به میزان قابل توجهی بالاتر از سطح قبل از کرونا باقی خواهند ماند و چشم انداز بلندمدت تولید مواد غذایی نگران کننده است.

شکل ۵- تولید غلات در آفریقا و تورم مواد غذایی

کم بارشی علت افزایش قیمت مواد غذایی در اروپا
دماهای بالاتر از میانگین باعث بارندگی کمتر از حد متوسط در چندین بخش اروپا در اوایل سال ۲۰۲۳ شده است، به ویژه در مناطق غربی و مرکزی. در نتیجه، فرانسه و اسپانیا، در میان دیگران، محدودیت هایی را در استفاده از آب اعمال کرده اند و عدم بارندگی به میزان قابل توجهی احتمالاً منجر به اقدامات جدیدی در بهار خواهد شد. بخش کشاورزی که قبلاً تحت تأثیر هزینه های ورودی بالایی از جمله انرژی، نیروی کار و حمل و نقل قرار گرفته است نیز تحت تأثیر آب و هوای خشک قرار خواهد گرفت. بزرگترین تولیدکنندگان کشاورزی اروپا که شامل فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، آلمان، لهستان و هلند می شود، بیشترین تأثیر را از کم بارشی خواهند داشت. انتظار میرود که بازده محصولات در سال ۲۰۲۳ کمتر باشد، در نتیجه ممکن است قیمت مواد غذایی بالاتر رفته و فشار تورمی بیشتری بر اقتصاد وارد شود.