بازار؛ گروه بین الملل: «هنری رُم» عضو ارشد اندیشکده انستیتو واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک و کارشناس امور تحریم ها و مسائل اقتصادی و هسته ای ایران و «لوئیس دوگیت گروس»، عضو مدعو انستیتو واشنگتن در سال ۲۰۲۲-۲۰۲۱ و یک دیپلمات فرانسوی با انتشار مقاله ای تحت عنوان «غروب توافق ایران در اکتبر؛ تحریم‌های بدون بازگشت» در وبگاه موسسه واشنگتن به بررسی موضوع توافق هسته ای ایران پرداخته اند. ترجمه مقاله را در ادامه می خوانیم.
در حالی که اتحادیه اروپا و انگلیس با انقضای قریب‌الوقوع تحریم‌های سازمان ملل مواجه هستند و از طرفی، تمایلی هم به بازگشت فوری نیز ندارند، در تلاشند به‌طور یکجانبه برخی از محدودیت‌های خود را علیه تهران تمدید کنند. ایالات متحده و ایران در سال جاری چندین دور مذاکرات غیرمستقیم برگزار کرده اند و گام های مختلفی برای کاهش تنش ها و زنده نگه داشتن چشم انداز توافق نهایی هسته ای برداشته اند.
در ۱۸ اکتبر، مجموعه ای از ضرب الاجل ها، تنش های موجود در سیاست غرب در قبال ایران را به شدت کاهش می دهد. اگرچه واشنگتن و تهران دیگر به مفاد توافق هسته ای ۲۰۱۵ پایبند نیستند، اما برخی از عناصر آن، به طور خودکار به کار خود ادامه داده اند که می توان به انقضای برنامه ریزی شده برخی از اقدامات در کمتر از سه ماه اشاره کرد.
بر همین اساس، در شرایطی که احتمالاً «بازگشت کامل» تحریم‌ها از روی میز خارج شده است، اتحادیه اروپا و انگلیس در تلاشند گام‌های دیگری بردارند تا اطمینان حاصل کنند که ایران از رفع تحریم‌ها سود نمی‌برد.
نگرانی در مورد اسنپ بک
برجام همراه با ماده مربوطه در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، تاریخ غروب خورشید را برای اکثر محدودیت هایی که برای ایران اعمال کرده اند، تعیین کرده است. برای جلوگیری از این انقضا، دولت‌های اروپایی می‌توانند فرآیندی به نام بازگشت فوری را آغاز کنند که قطعنامه‌های قبلی سازمان ملل در مورد ایران را مجددا فعال می‌کند، برجام را از دفاتر حذف می‌کند و همه تحریم‌های لغو شده توسط آن توافق را دوباره اعمال می‌کند.
اروپا در حال حاضر تهدید بازگشت سریع را مفیدتر از بازگشت واقعی می داند و استدلال می کند که نگرانی های تهران در مورد تحریم های مجدد به جلوگیری از غنی سازی اورانیوم تا ۹۰ درصد یا برداشتن گام های دیگر برای ساخت سلاح هسته ای کمک کرده است
با این حال، طرف‌های اروپایی برجام یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان، بعید است که این تغییر را برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها از سوی ایران تغییر دهند. (از نظر حقوقی، تصمیم با آن سه طرف است، زیرا ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ از توافق خارج شد؛ در عمل، اقدامات آنها با واشنگتن هماهنگ است.)
در واقع، اروپا در حال حاضر تهدید بازگشت سریع را مفیدتر از بازگشت واقعی می داند و استدلال می کند که نگرانی های تهران در مورد تحریم های مجدد به جلوگیری از غنی سازی اورانیوم تا ۹۰ درصد یا برداشتن گام های دیگر برای ساخت سلاح هسته ای کمک کرده است.
اسنپ بک تلاش های مستمر واشنگتن برای تنش زدایی را که اروپا از آن حمایت می کند، تضعیف خواهد کرد
مقامات اروپایی نگران این موضوع هستند که در حال حاضر اقدام فوری، تهران را برای برداشتن چنین اقداماتی با دورنمای اندکی که پیامدهای اقتصادی ناشی از آن را مجبور به تغییر مسیر کند، ترغیب کند. اسنپ بک همچنین تلاش های مستمر واشنگتن برای تنش زدایی را که اروپا از آن حمایت می کند، تضعیف خواهد کرد.
تاریخ انقضا
با اسنپ بک یا بازگشت فوری، دولت های غربی باید در مورد چگونگی رسیدگی به انقضاها و پیامدهای مختلفی که قرار است در ۱۸ اکتبر رخ دهد، برنامه ریزی کنند، که به عنوان«روز گذار» شناخته می شود.
محدودیت های سازمان ملل
سه جزء قطعنامه ۲۲۳۱ در ۱۸ اکتبر منقضی می شود:
- ماده‌ای که بر اساس آن از ایران خواسته می‌شود هیچ گونه فعالیتی در ارتباط با موشک‌های بالستیک طراحی شده برای حمل سلاح هسته‌ای انجام ندهد.
- الزامی که کشورها قبل از انتقال برخی موشک‌ها، پهپادها و فناوری‌های مرتبط به ایران یا از ایران، مجوز شورای امنیت را دریافت کنند.
- الزام تمامی کشورهای عضو سازمان ملل متحد برای مسدود کردن دارایی‌های ۲۳ فرد و ۶۱ نهاد دخیل در برنامه‌های موشکی و هسته‌ای ایران.
با غیبت اسنپ بک، تنها راه برای تمدید این محدودیت‌ها تصویب قطعنامه جدید شورای امنیت است که با توجه به مخالفت روسیه و چین غیرممکن است. بنابراین، این سه مؤلفه تقریباً به طور قطع در ماه اکتبر منقضی شده، فشار دیپلماتیک بر تهران را کاهش و به رئیس‌جمهور ایران ابراهیم رئیسی یک پیروزی خواهند داد.
با این حال، تأثیر عملی این موضوع ممکن است محدود باشد، زیرا ایران به‌هرحال با انجام آزمایش‌های موشکی و ارائه تسلیحات ممنوعه به شرکای خارجی و نیابت‌ها، به‌طور مداوم این محدودیت‌ها را نادیده می‌گیرد.
محدودیت های اتحادیه اروپا و انگلیس
مجموعه گسترده ای از تحریم ها و محدودیت های اروپایی قرار است در ماه اکتبر برداشته شوند:
محدودیت‌ها برای افراد و نهادهای دخیل در برنامه‌های موشکی، هسته‌ای و سایر برنامه‌های تسلیحاتی ایران، از جمله جابه‌جایی (به عنوان مثال، کپی کردن) نام‌های سازمان ملل و همچنین فهرست گسترده‌تری از تحریم‌های خودمختار.
تحریم بیش از ۳۰۰ فرد و نهاد که در زمان اجرای برجام به حالت تعلیق درآمدند، همراه با سایر تحریم‌های بخشی که همزمان به حالت تعلیق درآمدند.
ممنوعیت انتقال «انواع» تسلیحات و فناوری‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک به ایران یا ارائه خدمات مرتبط. تحریم معاملات و خدمات مربوط به انواع خاصی از فلزات و نرم افزارها.
ممنوعیت ارائه خدمات حمل و نقل هوایی و کشتیرانی به هواپیماها و کشتی های ایرانی مشکوک به دست داشتن در فعالیت های غیرقانونی.
از میان تمام اقداماتی که برای غروب آفتاب قرارداد هسته ای ایران در ماه اکتبر تعیین شده است، حذف محدودیت های اروپایی احتمالاً بیشترین سود را برای تهران خواهد داشت. نهادهایی که نام آنها لغو می شود، شامل سازندگان کلیدی موشک، پهپاد و هواپیما می شود (به عنوان مثال، سازمان صنایع هوافضا، صنایع هواپیماسازی ایران، گروه صنعتی شهید باکری و گروه صنعتی شهید همت).
این مسئله می تواند فرصت های جدیدی را برای دستیابی ایران به تسلیحات، فناوری و قطعات یدکی باز کند. با این حال، برخلاف تحریم های سازمان ملل، انقضای اروپا به صورت خودکار نیست. بنابراین، بروکسل و لندن گزینه‌های عملی برای جلوگیری از برخی از این سناریوها دارند.
تحریم های آمریکا
اگر واشنگتن همچنان یکی از طرف‌های برجام بوده، باید در ماه اکتبر به دنبال خاتمه برخی از اجزای قوانین تحریمی خود و حذف ده‌ها فرد و نهاد از فهرست تحریم‌های خود باشد. با این حال، احتمالاً زمانی که ایالات متحده از توافق خارج شد، این تعهدات مطرح شده است.
تعهدات ایران
تا روز گذار، ایران موظف است به دنبال تصویب رسمی پروتکل الحاقی، بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد که به طور موقت تحت برجام اعمال شده است. با این حال، آنها دیگر حتی به طور موقت پروتکل را اعمال نمی کنند، بنابراین آن را طبق برنامه تصویب نخواهند کرد.
توصیه ها
دلایل زیادی وجود دارد که دولت های اروپایی به این نتیجه برسند که لغو تحریم ها در کمتر از سه ماه گزینه مناسبی نیست. اما با توجه به خروج فوری سازمان ملل از روی میز، آنها باید حد وسطی پیدا کنند.
مقامات اروپایی مایلند اقدامات خود را در چارچوب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ حفظ کنند. بنابراین، آنها ممکن است ابتدا از مکانیزم حل اختلاف برجام استفاده کنند، که به یک طرف اجازه می‌دهد با یک موضوع حل‌نشده «به‌عنوان زمینه‌ای برای توقف اجرای تعهداتش به طور کلی یا جزئی» رفتار کند.
آنها قبلاً این مکانیسم را در سال ۲۰۲۰ در پاسخ به تشدید تنش هسته ای ایران راه اندازی کردند، اگرچه در آن زمان هیچ اقدام متقابلی انجام ندادند. تحت این چارچوب، آنها می‌توانند اکثر محدودیت‌ها را پس از روز گذار، باقی بگذارند.
حفظ محدودیت‌های اروپایی مرتبط با فهرست‌های تحریم‌های سازمان ملل پیچیده‌تر خواهد بود و احتمالاً نیازمند قانون‌گذاری در سطح اروپا است
حفظ محدودیت‌های اروپایی مرتبط با فهرست‌های تحریم‌های سازمان ملل پیچیده‌تر خواهد بود و احتمالاً نیازمند قانون‌گذاری در سطح اروپا است. اما، چنین اقداماتی در شرایط کنونی تنش‌های گسترده‌تر با ایران، قابل انجام به نظر می‌رسد.
علاوه بر حفظ محدودیت‌های خود، مقامات اروپایی باید سیاست روز گذار خود را با تلاش‌های جدید برای برجسته کردن تکثیر هواپیماهای بدون سرنشین و (ادعای) نقض حقوق بشر در ایران را همراه کرده و تأکید کنند که تنش‌زدایی در برخی صحنه ها مانع از اقدام غرب در برخی دیگر نمی‌شود.
ماه سپتامبر سال جاری، سالگردی را در هر دو جبهه رقم خواهد زد: اوج گیری اولیه پهپادهای ایرانی در جبهه های نبرد اوکراین و جنبش اعتراضی در ایران شد. بر این اساس، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و انگلیس باید برای اعمال تحریم‌های اضافی مرتبط با این موضوعات و از حالت طبقه‌بندی جزئیات بیشتر در مورد آنها برنامه‌ریزی کنند.
تحریم‌ها و سیاستهای کنترل صادرات که اخیراً توسط بروکسل و لندن اعلام شده‌اند، شروع خوبی است! اما آنها می‌توانند و باید فراتر از این حرکت کنند. دولت‌های اروپایی قبلاً تهران را به طور کلی در مورد برنامه خود برای حفظ محدودیت‌ها مطلع کرده‌اند و مقامات ایرانی البته نه با عبارات شدید مخالفت کرده‌اند.
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه اظهار داشته که تهران منتظر خواهد ماند تا ببیند اروپا در عمل چه می کند و سپس به شیوه ای «متوازن و متناسب» پاسخ دهد. یک خبرگزاری مرتبط با شورای عالی امنیت ملی نیز اظهارات مشابهی را مطرح کرده است.
در این میان، ایران می تواند با نزدیک شدن به ماه اکتبر، اقدامات قوی تری مانند انکار برد ۲۰۰۰ کیلومتری خود برای موشک های بالستیک انجام دهد. در این صورت، مقامات باید به تهران یادآوری کنند که هرگونه تمدید محدودیت‌های اروپایی محصول عدم پایبندی خود به مفاد توافق است و می‌تواند به عنوان بخشی از یک توافق هسته‌ای فعال شده مجدد حذف شود.
نظر شما