بازار؛ گروه بین الملل: در آگوست سال گذشته، کویت پس از ۶ سال بدر عبدالله المنیخ را به عنوان سفیر خود در ایران منصوب کرد. اقدامی که در بحبوحه تغییرات بین المللی و منطقه‌ای صورت گرفت، بازتاب مستقیمی بر روند روابط دو کشور داشت که - علیرغم بیگانگی دیپلماتیک - سطح خاصی از آرامش، همکاری و حداقل سطح تفاهم را به ویژه با پایبندی کویت به بی‌طرفی خود در بسیاری از پرونده‌ها و احترام ایران بر استقلال و حاکمیت کویت حفظ کردند.
تنش و همگرایی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، صباح الاحمد الجابر الصباح، وزیر امور خارجه کویت، اولین بازدیدکننده از خلیج فارس بود که وارد تهران شد. کویت جزو اولین کشورهایی بود که حکومت ایران را در سال ۱۹۷۹ به رسمیت شناخت. در سال ۱۹۸۰ و شروع جنگ ایران و عراق، کویت بی‌طرف ماند و در مقابل عراق از ایران حمایت نکرد و از هر دو کشور خواست به جنگ پایان دهند. این موضع بعدها تغییر کرد، تا جایی که کویت نزدیک به ۴ میلیارد دلار وام بدون بهره به عراق پرداخت و از بخش نظامی آن حمایت کرد. حرکتی که خود کویت را در دایره آتش قرار داد.
در نهایت، کویت به اشغال عراق درآمد و ایران به موضع اصولی خود یعنی «نفی اشغال» بازگشت و خواستار اعمال تحریم‌ها علیه بغداد شد. این اولین قدمی بود که آرامش را به روابط بازگرداند و آنها را در جهت مثبت‌تری سوق داد. اشغال کویت توسط عراق، فرصتی بود که دو طرف اهمیت خنثی کردن بحران‌های این کشور را تجربه کردند، که آنها را همزمان به هم متصل می‌کند. در این راستا و ماه‌ها پس از اشغال عراق توسط آمریکا، در پی حوادث ۱۱ سپتامبر، کویت و تهران توافقنامه تجاری امضا کردند که باعث ثبات روابط بین آنها شد.
پس از سال ۲۰۱۱ و در پی حوادثی که با شعار «بهار عربی» در منطقه رخ داد. جنگ در سوریه به شدت بر روابط تاثیر گذاشت. در حالی که کویت خود را شریک و بخشی از تصمیم شورای همکاری خلیج فارس می‌داند، ایران از سوریه در جنبه سیاسی و نظامی حمایت می‌کند.
اما در پی اعدام شیخ نمر باقر النمر توسط عربستان سعودی و تظاهرات در مقابل سفارت عربستان در تهران، کویت در کنار ریاض قرار گرفت و سفیر خود در ایران را احضار کرد. باوجود تنش‌هایی که پس از این رویدادها به وجود آمد، کویت ارتباط مستمر با تهران را حفظ و دوباره درها را برای آرامش در سال ۲۰۱۸ گشود. اکنون و پس از احیای روابط تهران و ریاض، رهبری سیاسی در کویت در حال تقویت روابط خود با ایران بوده و هنوز هم ادامه دارد" و "نیاز به گسترش روابط دوجانبه بین کویت و تهران" را می بیند. تعیین سفیر جدید کویت در ایران در همین راستا است.
پتانسیل بالای اقتصادی ایران و کویت
براساس گزارش اتاق بازرگانی ایران، کویـت یکـی از همسـایگان مهـم ایـران است کـه در چهل و چهار سال اخیر در مبادلات اقتصادی ایـران نقشـی درجـه دوم ایفـا کـرده اسـت. به طور کلی روابـط اقتصـادی و تجـاری ایـران و کویـت تابـع دو دسـته از متغیرهـا اسـت. دسـته نخسـت بـه موضوعـات سیاسـی در سـطح منطقـه همچـون روابـط ایـران و آمریـکا و ایـران و عربسـتان مربـوط اسـت؛ بـا ایـن حـال ماهیـت روابـط کویـت بـا ایالات متحـده و عربسـتان همـواره محدودیت‌هایـی را در زمینـه توسـعه روابـط بـا ایـران پیـش روی ایـن کشـور قـرار داده اسـت. بنابرایـن نمی‌تـوان انتظـار داشـت بـدون کاهـش اختلافات ایـران و عربسـتان و بقـای تحریم‌هـای آمریـکا علیـه ایـران، تحـول معنـاداری در حـوزه روابـط اقتصـادی و تجـاری میـان ایـران و کویـت رخ دهـد که حالا احیای روابط ایران و عربستان می تواند بستر گسترش روابط با کویت را نیز فراهم کند.
دسـته دوم متغیرهایی که روابط ایران و کویت را شکل می‌دهد را متغیرهـای اقتصـادی می‌دانند. این تحلیلگران می‌گویند، هـر چنـد بـه طـور کلـی اقتصـاد دو کشـور ماهیتـا مکمـل نیسـت، بـا ایـن وجـود بـازار مصـرف کوچـک، امـا ثروتمنـد کویـت زمینـه مناسـبی را بـرای صـادرات مـواد معدنـی و محصولات کشــاورزی و غذایــی فراهــم کــرده اســت کــه لازمه بهره‌بــرداری از آن شــناخت ذائقــه مصرف‌کننــدگان کویتــی و رعایـت اسـتانداردهای ملـی ایـن کشـور اسـت.
تشـکیل منظـم جلسـات کمیتـه مشـترک کنسـولی ایـران و کویـت بـرای بـر طـرف کـردن مشکلات موجـود در خصـوص ویـزا راهکار دیگر است. اما راهکار بعدی می‌تواند اقناع کویت در خصوص تأسیس کنسولگری در استان خوزستان است
کارشناسان معتقدند، آنچه می‌تواند به عنــوان راهکاری عملــی بــرای گســترش تعاملات اقتصــادی ایـران و کویـت و رفـع موانـع موجـود مدنظر قرار داد؛ تمرکـز بر تعاملات تجـاری و اقتصـادی بـا کویـت در منطقـه آزاد ارونـد بـا هـدف بازیابـی نقـش اقتصـادی و احیـای بنـادر ایرانـی حاشـیه اروندرو است. اما راهکار دیگر تجهیـز شـناورهای ایرانـی بـه ابزارهـای مکان‌یابـی بـا هـدف بـرآوردن اسـتانداردهای مـورد نظـر کویـت بـرای ورود شـناورهای ایرانـی است. تشـکیل منظـم جلسـات کمیتـه مشـترک کنسـولی ایـران و کویـت بـرای بـر طـرف کـردن مشکلات موجـود در خصـوص ویـزا راهکار دیگر است. اما راهکار بعدی می‌تواند اقناع کویت در خصوص تأسیس کنسولگری در استان خوزستان است.
نیاز گازی کویت
مســئله صــادرات گاز ایــران بــه کویــت، به رغم بی‌نتیجــه مانــدن چنــد دور مذاکــره، بزرگتریــن فرصــت ایــران در ســطح ملــی بــرای توســعه روابــط اقتصــادی بــا کویــت اســت؛ بــه نتیجــه رسـیدن مذاکـرات و اجرایـی شـدن صـادرات گاز ایـران بـه کویـت جـدا از پیامدهـای اسـتراتژیک آن، می‌توانـد بـه مدلـی بـرای صـادرات گاز ایـران بـه عمـان و امـارات تبدیـل شـود و همچنیـن بـر ورود بخـش دولتـی و خصوصـی ایــران بــه پروژه‌هــای توســعه‌ای کویــت همچــون شــهر ابریشــم و کاهــش وابســتگی ایــران بــه دبــی موثــر باشــد.
ایران که بر روی ۱۸ درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان قرار دارد، به‌ویژه با توجه به نزدیکی جغرافیایی و پتانسیل ایران برای صادرات گاز با قیمت‌های رقابتی، یک تامین‌کننده منطقی گاز برای کویت به نظر می‌رسد
اگرچه کویت نفت‌خیز است، اما ذخایر گاز متوسطی دارد. در نتیجه، این کشور عرب خلیج فارس از سال ۲۰۰۸ واردکننده محض این منبع بوده و در سال ۲۰۰۹ کویت اولین عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) شد که گاز طبیعی مایع (LNG) را وارد کرد. از آنجایی که انبوهی از موانع (ساختارهای قراردادی، چالش‌های زمین‌شناسی و غیره) از گسترش سریع تولید گاز طبیعی کویت شده‌اند، این کشور نیاز فزاینده‌ای به منابع گاز طبیعی خارجی برای تامین نیاز داخلی برای برق، نمک‌زدایی آب، و پتروشیمی دارد.
ایران که بر روی ۱۸ درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان قرار دارد، به‌ویژه با توجه به نزدیکی جغرافیایی و پتانسیل ایران برای صادرات گاز با قیمت‌های رقابتی، یک تامین‌کننده منطقی گاز برای کویت به نظر می‌رسد. تنش‌های دوجانبه، فشار عربستان سعودی و تحولات سیاسی داخلی کویت، با وجود سال‌ها گفت‌وگو بین مقامات کویت و ایران درباره توافق گاز طبیعی، مانع از واردات گاز ایران توسط این کشور عربی خلیج فارس شده است.
در اوایل دهه ۲۰۰۰، کویت و بحرین مذاکراتی را با ایران بر سر قرارداد ۲۵ ساله تامین خط لوله آغاز کردند، اما به دلیل اختلاف نظر بر سر مسائل فنی و قیمتی، مذاکرات با شکست مواجه شد. در سال ۲۰۰۵، کویت و ایران تفاهم نامه‌ای را برای ۳ میلیارد متر مکعب در سال عرضه گاز امضا کردند که به دلیل اختلاف نظر بر سر فرمول قیمت گذاری نیز به نتیجه نرسید. همین سناریو در سال ۲۰۱۰ تکرار شد.
مقامات شرکت ملی صادرات گاز ایران (NIGEC) ادعا می‌کنند که ایرانی‌ها و کویتی‌ها در آخرین دور مذاکرات گازی خود در اواخر سال ۲۰۱۵ (کمی قبل از فراخواندن سفیر خود از تهران) توسط کویت بودند. یکی از مدیران شرکت NIGEC در مورد این مذاکرات اظهار داشت که کویت درخواستی برای خرید حجم بالایی از گاز طبیعی از ایران داشته است. به نظر می‌رسد که علاقه ایران به صادرات گاز طبیعی خود به کشورهای بیشتری در آسیا، قفقاز و خاورمیانه یکی از عواملی باشد که رهبری کویت را وادار به احتیاط در گزینه‌های خود باشد.
در حالی که کویت به تلاش برای افزایش همکاری اقتصادی با ایران ادامه می‌دهد، باید در چارچوب و دستورالعمل‌های امنیتی شورای همکاری خلیج فارس عمل کند. اکنون با تحولات ژئوپلیتیکی منطقه، به نظر می‌رسد که زمینه صادرات گاز ایران به کویت فراهم شود که زمینه مناسبی برای گسترش روابط اقتصادی ایران و کویت است.
اختلاف بر سر آرش
یکی از موارد اختلاف ایران و کویت، مالکیت و سهم میدان گاز آرش/الدره است. بطوریکه روز گذشته سعد البراک، وزیر نفت کویت، بر مخالفت کامل کشور خود با اقدامات ایران در میدان گازی آرش تاکید کرد. وی مدعی شد: میدان الدره، ثروت طبیعی کویت و عربستان است و هیچ طرف دیگری تا زمانی که ترسیم مرزهای دریایی تعیین تکلیف نشده، در آن حقوقی ندارد. از ادعاها و قصد ایران درخصوص میدان الدره که با ساده ترین قواعد روابط بین المللی در تعارض است، غافلگیر شدیم. کویت و عربستان کاملا بر سر اینکه یک طرف مذاکره باشند توافق دارند.
مقادیر گاز قابل استخراج از میدان آرش حدود ۲۲۰ میلیارد متر مکعب یا ۷ تریلیون فوت مکعب برآورد شده است. اما اگر اختلافات ادامه داشته باشد می تواند ضربه سختی به روابط تهران و کویت باشد
پیش از این نیز یک مقام مسئول در وزارت خارجه این کشور مدعی شد: منطقه دریایی که میدان گازی الدره/ آرش در آن قرار دارد، در محدوده دریایی کشور کویت است و «منابع طبیعی آن بین کویت و عربستان مشترک است و دارای حقوق انحصاری در آن هستند». این ادعاهای کویت برخلاف توافقات پیشین است که قرار بر همکاری ایران، عربستان و کویت بر سر منابع گازی آرش شده بود.
اختلاف ایران و کویت به دهه شصت قرن بیستم بازمی‌گردد، زمانی که هر یک از طرفین حق اکتشاف در میادین فراساحلی را به دو شرکت مختلف که در قسمت شمالی میدان تقاطع دارند، اعطا کردند.
در سال ۲۰۱۱، ایران حفاری در این میدان را آغاز کرد که باعث شد کویت و عربستان سعودی توافقنامه‌ای برای تعیین مرزهای دریایی خود و برنامه‌ریزی برای توسعه ذخایر نفتی مشترک امضا کنند.
پس سال‌ها ایران و کویت برای حل و فصل اختلافات بر سر منطقه فلات قاره در مرزهای دریایی دو کشور مذاکره کردند، اما به نتیجه‌ای نرسید. در دسامبر ۲۰۱۹، کویت و عربستان سعودی یادداشت تفاهمی امضا کردند که «شامل کار مشترک بر روی توسعه و بهره‌برداری از میدان دورا» بود و توافقنامه جدید در مارس ۲۰۲۲ در راستای آن بود.
مقادیر گاز قابل استخراج از میدان آرش حدود ۲۲۰ میلیارد متر مکعب یا ۷ تریلیون فوت مکعب برآورد شده است. اما اگر اختلافات ادامه داشته باشد می تواند ضربه سختی به روابط تهران و کویت باشد.
نظر شما