اعظم محمودآبادی- بازار: کسری مخازن آب خراسان جنوبی به ۱۲۰ میلیون متر مکعب رسیده است،این در حالی است که میزان بارندگی در استان برای سال آبی جاری نسبت به بلند مدت با ۲۰ درصد کاهش مواجه شده است،این شرایط متوسط افت آب سفره های زیرزمینی را به ۲۶ سانتی متر رسانده است.معضلی که فرجامش به فرونشست دشت های استان می انجامد.
خشکسالی یکی از پدیده های خزنده طبیعی است که متاسفانه آثار و نتیایج آن مانند یک غده سرطانی به شکل ناگهانی عود می کند،تا جایی که گاهی علم و دانش بشر راهکاری برای جبران پیامدهای مخربش ندارد.
استان خراسان جنوبی بیش از دو دهه است که پنجه در پنجه این پدیده هر سال شرایط متفاوتی را تجربه می کند،از مهاجرت روستائیان به شهر ها گرفته ،تا کاهش کیفی آب شرب و البته مخدوش شدن صنعت دامداری و کشاورزی که به لحاظ امنیت غذایی بسیار پر اهمیت است.
پس روی اعتبارات بیابان زدایی
خراسان جنوبی دومین استان خشکسال کشور است که در مقایسه با استان های گرفتار با گرد و غبار نیز در جایگاه پنجم قرار گرفته است. اما با این حال همیشه در تامین اعتبارات مقابله با بیابان زایی دچار کمبود است. رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در این باره به خبرنگار بازار گفت:اعتبارات ملی مقابله با بیابان‌زدایی در سال مالی جاری ۸ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان و اعتبارات استانی فقط ۵۸۰ میلیون تومان بوده است.
با توجه به اینکه خراسان جنوبی دومین استان درگیر با خشکسالی شدید است کاهش ۵۰ درصدی این اعتبارات برای ادامه طرح های مقابله با بیابان‌زدایی بسیار نگران کننده است
محمد یوسفی با اشاره به اعتبار ۱۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومانی سال گذشته افزود: با توجه به اینکه خراسان جنوبی دومین استان درگیر با خشکسالی شدید است کاهش ۵۰ درصدی این اعتبارات برای ادامه طرح های مقابله با بیابان‌زدایی بسیار نگران کننده است.
کاهش ۲۰ درصدی بارندگی
گزارش های هواشناسی استان نیز خبر از کاهش ۲۰ درصدی بارندگی استان نسبت به مدت مشابه می دهد.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی در گفتگو با بازار میانگین بارندگی استان را در سال آبی جاری (از ابتدای مهر ۱۴۰۱ تاکنون) ۷۵ میلی‌متر عنوان کرد،گفت:این میزان نسبت به بلند مدت کاهش ۱۰ درصدی را نشان می دهد.
علیرضا خندان رو افزود:هم اکنون ۹۹.۴ درصد از مساحت استان متاثر از خشکسالی است که شهرستان طبس سخت ترین شرایط خشکسالی استان را به خود اختصاص داده است.
وی با اشاره به اینکه فقط ۰.۶ درصد از مساحت استان شرایط نرمال دارد،تصریح کرد:از ۹۹.۴ درصد مساحت استان که درگیر خشکسالی است؛۱.۵ درصد درگیر خشکسالی خفیف،۲۷ درصد خشکسالی متوسط و ۷۱ درصد درگیر خشکسالی شدید است.
هم اکنون ۹۹.۴ درصد از مساحت استان متاثر از خشکسالی است که شهرستان طبس سخت ترین شرایط خشکسالی استان را به خود اختصاص داده است
دشت های ممنوعه بحرانی
در پی کاهش شدید بارندگی های استان افت آبهای زیرزمینی نیز معضل بحرانی دیگری است تا جایی که به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان هم اکنون متوسط افت آب در استان به ۲۶ سانتی‌متر رسیده است.
عباس سارانی در فتگو با خبرنگار بازار افزود: بیشترین افت آبهای زیرزمینی استان در سال آبی گذشته مربوط به دشت سده با ۸۱ سانتی متر کاهش بوده است.
وی با اشاره به کسری مخزن ۱۲۰ میلیون متر مکعبی استان یادآور شد:بیشترین کسری مخزن با ۲۱ میلیون متر مکعب مربوط به دشت دستگردان طبس است.
سارانی درباره شرایط دشت های استان یادآور شد: هم اکنون از ۳۵ محدوده مطالعاتی ۱۸ دشت ممنوعه، ۸ دشت ممنوعه بحرانی و ۹ دشت آزاد است.
وی دشت های سده، سرایان، بشرویه، درمیان، فردوس، قائنات، دستگردان، طبس را جزو دشت های ممنوعه بحرانی استان عنوان کرد.
فرونشست یک بار برای همیشه
آنچه در پدیده خشکسالی جبران پذیر نیست مسدود شدن حفره های آب زیرزمینی است،که در بیان علمی فرونشست نامیده می شود،و مدتی است که دشت سرایان را درگیر کرده است.
یک استاد دانشگاه در رشته زمین شناسی در گفتگو با خبرنگار بازار با اشاره به اینکه با مسدود شدن آبخوان های زیرزمینی حتی اگر بارندگی نیز داشته باشیم،دیگر فضایی در زیر زمین برای تجمع این آب وجود ندارد گفت:تنها راه جلوگیری از پیشرف این پدیده که امروز بیشتر در دشت سرایان دیده می شود پیشگیری از اضافه برداشت هاست.
محمد مهدی خطیب با اشاره به اینکه شاخص آسیب‌پذیری این استان ۲ برابر میانگین کشور است،اضافه کرد:فرونشست مثل این است که یکباره زمین زیرپایتان خالی شود که در پی آن تخریب منازل مسکونی، مزارع و باغات کشاورزی و فرسایش خاک را به دنبال دارد.
استان درگیر فرسایش آبی
روند خشکسالی باعث می شود نفوذ پذیری آب در زمین نیز کاهش یابد بنابراین فرسایش آبی را در بارندگی ها شاهد هستیم.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی هم در گفتگو با خبرنگار بازار گفت:بر اساس آخرین بررسی های انجام شده میانگین فرسایش آبی در استان بیش از ۱۳ میلیون تن در هکتار است.
علیرضا نصرآبادی اظهار کرد: براساس آخرین برآوردها میزان خسارت فرسایش بادی به منابع زیستی و اقتصادی استان سالانه برابر با ۸۲ میلیارد و ۸۹۰ میلیون تومان برآورد می‌شود.
وی با بیان اینکه تعداد کانون‌های فرسایش بادی استان از ۲۸ کانون در سال ۱۳۹۳ به ۳۲ کانون در سال ۱۴۰۰ رسیده است، عنوان کرد: مساحت کانون‌های بحرانی در این مدت ۵۵ درصد افزایش یافته است.
وی افزود:تنها راه برون رفت از معضلات خشکسالی توجه به آبخیزداری است، چراکه کشور با تغییر اقلیم مواجه شده، بر این اساس زمان و نحوه بارش ها تغییر کرده است.
وی توضیح داد: بارش ها به صورت رگباری و تند تغییر کرده است که باعث ایجاد رواناب و سیلاب می‌شود،بنابراین ساخت سازه های آبخیزداری به این دلیل که زمان و اعتبار کمتری به خود اختصاص می دهد باید مورد توجه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه با اجرای عملیات آبخیزداری در هر هکتار می‌توان حدود ۵۳۰ متر مکعب آب را سالانه استحصال کرد، عنوان کرد: این مهم اثرات چشمگیری بر اقتصاد و معیشت جوامع محلی مرتبط دارد.
نصرآبادی با بیان اینکه اجرای طرح‌های آبخیزداری عامل ثبات جمعیت و تامین‌کننده آب قنوات است اضافه کرد: براساس جدیدترین آمار حدود ۴۳ درصد جمعیت استان خراسان جنوبی کشاورز و دامدار هستند که اقتصاد و معیشت آنها به‌طور مستقیم به آب وابسته است و اجرای طرح‌های آبخیزداری باعث ارتقای شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی این قشر می‌شود.
وی یکی دیگر از اثرات مثبت پروژه‌های آبخیزداری را احیا و بهبود پوشش گیاهی حوضه آبخیز عنوان کرد و گفت: این احیا سبب افزایش تولید علوفه به‌طور سالانه به میزان ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار می‌شود.
نصرآبادی تصریح کرد: اجرای پروژه‌های آبخیزداری و منابع طبیعی در عرصه آبخیز می‌تواند موجب تغییر و بهبود شرایط آب و هوایی منطقه شود.
آنچه مسلم است، خشکسالی با سرعت فزاینده ای در حال پیش‌روی است،و این بیماری مسری هیچ راهی جز پیشگیری از اضافه برداشت ها و البته تغییر الگوی کشت و نیز توجه به آبخیزداری ندارد تا قبل از اینکه در خشکسالی غرق شویم باید چاره اندیشی ها را عملیاتی کنیم.
نظر شما