بازار؛ گروه بین الملل؛ سازمان همکاری شانگهای با توجه به وسعت جمعیتی، نیازهای انرژی، بازارهای وسیع و حضور شماری از شرکای راهبردی ایران از جمله روسیه و چین در آن به عنوان موتور محرکه گزینه ای مطلوب برای ایران به منظور مقابله موثر با یک جانبه‌گرایی آمریکا، ایجاد همگرایی منطقه‌ای و بین‌المللی و دستاوردهای اقتصادی است.
در همین راستا دبیرکل شانگهای ژانگ مینگ که با هدف دیدار با مقام های ایرانی و مذاکره درخصوص گسترش روابط اقتصادی میان ایران و این بلوک اقتصادی وارد تهران شده است با ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری ایران دیدار وگفت و گو کرده است.
رئیسی در این دیدار خاطر نشان کرده است : عضویت ایران در سازمان شانگهای علاوه بر تحرک بیشتر در همکاری‌های منطقه‌ای روابط تجاری با کشورهای عضو را نیز تقویت خواهد کرد.
این سازمان دارای اعضای اصلی ، ناظر و میهمان است و در حال حاضر مراحل اداری عضویت ایران در این سازمان در حال طی شدن است.
پیوستن ایران به عنوان یکی از اعضای دائم سازمان شانگهای فرصت‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی فراوانی را برای کشور فراهم می کند که در صورت برنامه ریزی صحیح می تواند در خدمت منافع ملی به کار گرفته شوند
به گفته صاحب نظران، پیوستن ایران به عنوان یکی از اعضای دائم این بلوک اقتصادی فرصت‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی فراوانی را برای کشور فراهم می کند که در صورت برنامه ریزی صحیح می تواند در خدمت منافع ملی به کار گرفته شوند. عضویت ایران در این بلوک اقتصادی در حالی نهایی شده که در حال حاضر با توجه به تحولات افغانستان از زمان روی کار آمدن طالبان، قدرت گرفتن چین و پدیدار شدن نشانه‌های هر چه بیشتر از زوال نظم مبتنی بر ارزش‌های جهان غربی نشانه ظهور نظم جدید بین المللی است.
سازمان همکاری شانگهای سازمانی اوراسیایی و میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و سیاسی تشکیل شده است. این سازمان در سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف برقرار کردن موازنه قدرت در برابر نفوذ آمریکا و ناتو با نام شانگهای۵ پایه‌گذاری شد که البته پس از مدتی با عضویت ازبکستان به سازمان همکاری شانگهای تغییر نام دارد. سازمان همکاری شانگهای به طور رسمی در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ میلادی تأسیس و دفتر مرکزی آن در چین قرار گرفت. زبان رسمی آن روسی و چینی است که نشان از تسلط چین و روسیه دارد. ایران به عنوان کشوری موثر با ظرفیت‌های مختلف اقتصادی و سیاسی، امنیتی و فرهنگی در سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر به سازمان همکاری شانگهای پیوست و پس از گذشت یکسال برای عضویت کامل و دائم در این سازمان درخواست عضویت داد، به دلیل چالش‌های پیش آمده و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به ویژه قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد به عنوان مانع اصلی حقوقی پیش‌روی عضویت ایران، این عضویت به تعویق افتاد اما با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت این مانع برطرف شد.
سران هشت کشور عضو سازمان همکاری شانگهای در پایان اجلاس بیست و یکم سران کشورهای عضو که در تاریخ ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۰ در تاجیکستان برگزار شد نظر موافق خود را با تبدیل عضویت ایران از عضو ناظر به عضو اصلی به عنوان نهمین عضو سازمان اعلام و اسناد مربوط به آن را امضا کردند. اجلاس سران کشورهای عضو شانگهای هرساله برگزار می‌شود. جمهوری اسلامی ایران در اجلاس بیست و دوم سران شانگهای که تاریخ ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ در سمرقند ازبکستان برگزار شد بیش از ۴۰ سند را امضاء و به عضویت دائم این سازمان درآمد.
ایران در حالی به عضویت دائم سازمان همکاری های شانگهای درآمد که رویکرد شرق گرایی آن و گسترش همکاری های اقتصادی با کشورهای شرقی در دولت ابراهیم رئیسی به شدت قوت گرفته است، زیرا وی به دنبال اتحاد با قدرت‌های غیرغربی بین المللی است که شاکله سیاسی آن ها مشابه ایران است و مخالف سلطه غرب به رهبری آمریکا بر عرصه بین المللی هستند
ایران در حالی به عضویت دائم این سازمان درآمد که رویکرد شرق گرایی آن و گسترش همکاری های اقتصادی با کشورهای شرقی در دولت رئیسی به شدت قوت گرفته است. وی به دنبال اتحاد با قدرت‌های غیرغربی بین المللی است که شاکله سیاسی آن ها مشابه ایران است و مخالف سلطه غرب به رهبری آمریکا بر عرصه بین المللی هستند. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که دولت رئیسی با کنشگری فعال خود جهت کسب کرسی عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای، عملا این نکته را مشخص کرده که سیاست خارجی ایران را از منظری متنوع می‌بیند و قرار نیست آن را صرفا محدود به روابط با غرب یا مساله هسته‌ای تهران و «برجام» کند.
چین به عنوان یکی از ستون های اصلی این بلوک، همچنان بزرگترین شریک تجاری ایران و خریدار اصلی نفت این کشور است. در سال گذشته صادرات نفت تهران به پکن به ۱۲.۶ میلیارد دلار رسید. ایران همچنین نقش مهمی در ابتکار کمربند و جاده (BRI) ایفا می‌کند، این ابتکار بزرگ زیرساختی و اقتصادی توسط پکن برای پیوند دادن اقتصادهای اروپا، آسیا و آفریقا با چشم‌اندازی برای گسترش به آمریکای لاتین راه‌اندازی شد. دو کشور در سال ۲۰۲۱ یک پیمان همکاری استراتژیک ۲۵ ساله با مولفه‌های سیاسی، استراتژیک و اقتصادی امضا کردند. از سوی دیگر روسیه نیز که یکی دیگر از موتورهای پیشران این سازمان است شریک راهبردی ایران است و تعاملات اقتصادی گسترده با آن دارد و ایران به دنبال امضای سند راهبردی ۲۰ ساله با روسیه نیز هست.
سازمان شانگهای بیشترین شمار تولیدکننده و مصرف‌کننده انرژی در جهان را دارد و میتواند بازار گسترده و پرمنفعتی برای محصولات و تولیدات شاخص ایرانی خصوصا در زمینه نفت، پتروشیمی و فولاد باشد زیرا این سازمان دربرگیرنده ۲۰ درصد از کل جمعیت جهان است و می تواند مسیر ایران را برای دسترسی به بازارهای بزرگ و گسترده فراهم کند. جمهوری اسلامی ایران از لحاظ منابع گازی دومین کشور و از لحاظ منابع نفتی چهارمین کشور مهم جهان محسوب می‌شود و این دو منابع طبیعی به شدت مورد نیاز روسیه و چین و حتی پاکستان و هند به عنوان ستون فقرات این سازمان است. عضویت در این سازمان باعث افزایش فروش منابع انرژی از سوی ایران می‌شود. پتروشیمی نیز یکی دیگر از موارد همکاری میان ایران و اعضای سازمان به شمار می‌رود که نباید از آن غافل شد.از سوی دیگر حضور کشورهایی چون جین در این سازمان فرصت را برای ایران فراهم می آورد تا نیازهای صنعتی و فناورانه خود را تامین کند.
افزون بر این، پیوستن دایمی ایران به این سازمان اقتصادی فرصت های فراوانی در بخش اکتشاف، تولید، سرمایه‌گذاری و صادرات مواد معدنی برای ایران فراهم می آورد. چین که عضو موثر سازمان به شمار می‌رود در ۳۲ ماده معدنی رتبه اول دنیا و ایران هم در برخی از تولیدات معدنی جزو ۱۰ کشور برتر دنیا محسوب می‌شود که همکاری این دو کشور در کنار سایر اعضا باعث پیشرفت و شکوفایی می‌شود.
حضور قدرت های نوظهور اقتصادی چون روسیه، چین و هند در بلوک اقتصادی شانگهای که عمدتا در معاملات تجاری خود با سایر کشورها به مکانیسم دلارزدایی و استفاده از ارزهای ملی متوسل می شوند، خود امتیاز بزرگ دیگری برای تبادلات تجاری ایران با سایر کشورها است تا از فشارها و چالش های مربوط به نقل و انتقال پول و تحریم بانک های ایرانی خلاصی یابد
چندی پیش خبرگزاری شینهوا در گزارشی نوشت حضور قدرت های نوظهور اقتصادی چون روسیه، چین و هند در بلوک اقتصادی شانگهای که عمدتا در معاملات تجاری خود با سایر کشورها به مکانیسم دلارزدایی و استفاده از ارزهای ملی متوسل می شوند، خود امتیاز بزرگ دیگری برای تبادلات تجاری ایران با سایر کشورها است تا از فشارها و چالش های مربوط به نقل و انتقال پول و تحریم بانک های ایرانی خلاصی یابد.
در واقع استفاده از مکانیزم دلار زدایی موجب خواهد شد سیستم های مالی مانند سوئیفت و غیره که تحت حاکمیت غربی ها خصوصا سیاست های آمریکا هستند کارایی لازم را نداشته باشند و سیستم جدیدی برای مراودات اقتصادی در دنیا شکل بگیرد. البته در حال حاضر ایران و روسیه تعاملات مالی و تجاری خود را بر اساس استفاده از پول های ملی دو کشور انجام می دهند و این موضوع موجب شده خنثی سازی محدودیت های مالی واشنگتن علیه دو کشور شده است.
با توجه به مسائل مالی و اعتباری که در قالب پیمان شانگهای پیش‌بینی شده است، کشورهایی مانند روسیه و چین می‌توانند در زمینه سرمایه‌گذاری در ایران و همچنین گشودن مسیرهای مالی و اعتباری برای ایران نقش‌آفرین باشند و به همبن دلیل قادر خواهند بود تا فشار تحریم ها و تنگناهای اقتصادی علیه ایران به شدت کاهش دهند.
یکی دیگر از بزرگترین امتیازات حضور ایران به عنوان عضو دائم در سازمان شانگهای توسعه استفاده از دالان های ترانزیتی عبوری از ایران است. ایران یک مرکز ارتباطی وترانزیتی مهم و حیاتی است؛ چرا که موقعیت جغرافیایی و ژئوپولوتیکی ایران به گونه‌ای است که در چهارراه جهان قرار دارد و شرق و غرب و شمال و جنوب را به یکدیگر متصل می‌کند. در طول سال‌های گذشته بسیاری از کشورها تلاش کرده بودند تا به نوعی جایگزین ایران در منطقه غرب آسیا شوند اما همچنان ایران مهم‌ترین کریدور برای عبور از از این منطقه به آسیا محسوب می‌شود و با تحقق عضویت دایم ایران در شانگهای تمایل کشورهای عضو خصوصا کشورهای آسیای مرکزی برای استفاده از معابر ترانزیتی ایران بسیار قوت خواهد گرفت.
جدای از اینها، عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، عملا جایگاه آن در ابتکار بزرگ دولت چین موسوم به «یک کمربند، یک راه» را تسهیل کرده و موجب تقویت پیوندهای ایران با دولت‌های آسیای مرکزی می‌شود که در نوع خود حامل مزایا و منافع اقتصادی قابل توجهی برای ایران هستند
جدای از اینها، عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، عملا جایگاه آن در ابتکار بزرگ دولت چین موسوم به «یک کمربند، یک راه» را تسهیل کرده و موجب تقویت پیوندهای ایران با دولت‌های آسیای مرکزی می‌شود.مسائلی که در نوع خود حامل مزایا و منافع اقتصادی قابل توجهی برای ایران هستند. رئیسی در سخنرانی خود در سازمان شانگهای در شهریور سال جاری گفته بود «عضویت در سازمان مذکور فرصت‌هایی را برای ایران جهت اتصال به کریدور و مسیرهای اقتصادی و تجاری منطقه اوراسیا فراهم خواهد کرد». وی تاکید کرد که «ایران حلقه اتصال پروژه‌های زیرساختی در منطقه اوراسیا است و این کشور میتواند جنوب و شمال اوراسیا را به یکدیگر متصل کند».
باید در نظر داشت که ایده اصلی تشکیل سازمان شانگهای مقابله موثر با یک جانبه گرایی آمریکا و نظام تک قطبی بوه است و حضور ایران در چنین سازمانی با توجه به نظم نوین جهانی و اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک کشورهای عضو امتیازات و دستاوردهای مهم سیاسی و امنیتی برای ایران خواهد داشت و به کشور کمک می کند تا وجهه دیپلماتیک و سیاسی خود را نه تنها در منطقه بلکه در سطح بین المللی تقویت کند.
اهمیت عضویت دایم در شانگهای برای ایران تا حدی است که وزیر خارجه حسین امیرعبداللهیان چندی پیش آن را گامی رو به جلو به سمت همگرایی و ادغام اقتصادی هر چه بیشتر کشورهای منطقه عنوان کرده بود.
نتیجه
با توجه به حضور چین در سازمان همکاری های شانگهای به عنوان یکی از اعضای کلیدی، لزوم ایجاد بسترهای همکاری جهت تولید مشترک با شرکت های چینی و عرضه محصول نهایی در بازارهای منطقه و کشورهای شرق آسیا و همچنین، لزوم تسهیل سرمایه گذاری مشترک در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران و واردات ماشین آلات و دانش فنی توسط طرف چینی، همراه با مزیت های فراوانی جهت دسترسی به بازارهای منطقه در دو کشور و درنهایت بازار کشورهای شانگهای خواهد بود.
ایران بزرگترین بازار کالاهای واسطه‌ای در خاورمیانه است و به بازار ۴۵۰ میلیون نفری کشورهای همسایه به ویژه منطقه اکو دسترسی داشته و از موقعیت مناسبی برای گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری برخوردار است و سرمایه‌گذاران کشورهای عضو پیمان شانگهای می‌توانند از ایران به عنوان قطب صادراتی خود استفاده کنند. از سوی دیگر سرمایه گذاری اعضای شانگهای در ایران و انتقال فناوری و سرمایه، روابط پایدار بلند مدت میان ایران و اعضای این سازمان را تقویت کرده و مشکلات موجود بر سر راه تجارت دو جانبه را تا حد زیادی مرتفع خواهد کرد.
نظر شما