بازار؛ گروه بازرگانی: واعظی صادر کننده محصولات دانش بنیان می‌گوید: با وجود اینکه از نظر فنی مهندسی و علمی جایگاه خوبی داریم اما کشورهای مختلف دنیا نگاه تاریکی به محصولات دانش بنیان ایران دارند. به گفته او در حال حاضر یک متخصص فنی مهندسی در ایران نهایتا ۷۰۰ دلار حقوق دریافت کند این در حالی است که کشورهای منطقه و اورپا به این افراد حداقل ۵ هزار دلار حقوق می‌دهند.
در حال حاضر یکی از پایه‌های اقتصاد در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته بر پایه تکنولوژی و اقتصادهای نوین می‌چرخد که ایران بر اساس آمار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، از نظر اقتصاد دانش بنیان در رتبه اول منطقه و ۱۶ جهان قرار دارد. همچنین بر اساس داده‌های آماری وزرات علوم رتبه ایران از نظر علمی در سال ۲۰۲۲ به رتبه ۱۵ جهان رسید.
در حال حاضر گفته می‌شود که ایران جزو کشورهای برتر در حوزه تولیدات محصولات دانش بنیان در منطقه است اما به گفته کارشناسان عدم بازاریابی درست، ایجاد صحنه تاریک از ایران در جهان، عدم تخصص بازاریاب یا تاجر تخصصی در زمینه صادرات محصولات دانش بنیان و همچنین تحریم‌ها سبب شده با وجود کیفیت بالای محصولات و قیمت پایین نتواند جایگاهی در صادرات این محصولات کسب کند.
در همین رابطه خبرگزاری بازار با عباس واعظی یکی از صادرکنندگان محصولات دانش بنیان گفتگو کرده که در آن به جایگاه ایران در اقتصاد دانش بنیان و دلایل عقب ماندگی از صادرات و شناخت این محصولات در سطح بین المللی می‌پردازیم.
*اقتصاد دانش بنیان و فناوری‌های نو، در جهانی که زندگی می‌کنیم چقدر دارای اهمیت است و چقدر توانسته انقلابی در کسب و کارهای ایجاد کند؟
برای اینکه این موضوع به درستی روشن شود بهتر است مثالی در مورد هتل‌های هیلتون بزنم. مجموعه هتل‌های هیلتون توسط شخصی به همین نام یعنی کنرا هیلتون تاسیس شد و این هتل‌ها جز برندهای به شدت مطرح و قدیمی صنعت هتل‌داری در جهان است که در ۸۸ کشور دنیا شعبه دارد و بیش از ۶۱۰ هزار اتاق برای مهمانان خود در این مجموعه‌ها مهیا کرده است، که اگر آن‌ها را کنار هم بگذاریم شاهد یک دارایی بسیار عظیمی فیزیکی با سابقه ۱۰۰ ساله هستیم.
اما در سال ۲۰۰۸ مجموعه‌ای به نام ایربی‌ان‌بی (Airbnb) یک پلتفورم یا نرم افزار در حوزه تور و گردشگری راه اندازی کرد. این پلتفورم باعث ایجاد یک رابطه بین افرادی که به دنبال مکانی برای اسکان خود هستند و کسانی که خانه بزرگ و مناسبی دارند و می‌توانند برای چند شب قسمتی از خانه خود را کرایه بدهند برقرار کرد.
این مجموعه در سال ۲۰۰۸ تولید شد و تولد آن حتی به ۱۵ سال هم نمی‌رسد اما توانست در ۱۹۰ کشور دنیا بیش از یک میلیون اتاق را برای اقامت مسافرانی که در سرتاسر دنیا می‌خواهند به جاهای مختلف بروند را افراهم کند و نکته جالب این است که میزان رزرو اتاق‌ها در این پلتفورم در سال ۲۰۲۱ از میزان رزروهای که برای هتل‌های هیلتون بود فراتر رفت و قسمت شگفت آور آن این است که در ارزش گذاری برندها در سال ۲۰۲۰ ارزش این پلتفورم از مجموعه هتل‌های هیلتون بالاتر رفت این اتفاق در حالی رخ داد که مجموعه هتل‌های هیلتون مالک حجم وسعی از هتل‌های و ساختمان‌های فیزکی در دنیا است در صورتی که ایربی‌ان‌بی حتی یک متر مربع اتاق برای اسکان مهمان‌ها ندارد.
اگر ما ۱۰ اولویت مدیریت اقتصادی برای بهبود وضعیت اقتصادی کشورمان داریم قطع به یقین اقتصاد دانش بنیان باید جزو سه اولویت اول ما باشد
این موضوع نشان می‌دهد انقلابی که در فناوری در حوزه نوین و در حوزه دانش بنیان‌ها در سرتاسر دنیا اتفاق افتاد تمام الگوریتم‌های کسب و کار را دچار تحول کرد و در دنیای امروز اگر کسی کسب و کاری بخواهد راه اندازی کند که با دنیای دانش و فناوری فاصله دارد و یا اینکه این کسب و کار از فناوری های روز دنیا استفاده نکند بدون شک این کسب و کار با شکست مواجه می‌شود.
*درحال حاضر چند درصد برندهای تجاری دنیا را پلتفورم‌ها تشکیل می‌دهند؟
ما امروزه در دنیای زندگی می‌کنیم که از ۳۲ برند برتر دنیا، تقریبا نیمی از آن‌ها پلتفورم یا از فناوری حوزه ای تی(IT) استفاده می‌کنند.
*به هر حال در حال حاضر ایران جزو مدعیان حوزه دانش بنیان یا علمی در جهان است، دنیا چه نگاهی به محصولات دانش بنیانی ایران دارد؟
این واقعیت را باید بپذیرم که حداقل در حوزه دانش و فن آوری دنیا نسبت به ایران نگاه نسبتا تاریکی دارد یا به بیان دیگر دنیا نسبت به ایران در حوزه تکنولوژی و فن اوری واقعا جهل زیادی دارد و آشنایی نسبت به سطح فن اوری در ایران، وجود ندارد.
من به خاطر دارم که در سال ۲۰۱۷ در یک نمایشگاه در کشور روسیه شرکت کردیم، در این نمایشگاه دستگاهی را به نمایش گذاشتیم که جزو دستگاه‌های با تکنولوژی بالا در دنیا محسوب می‌شد و کشورهایی که صاحب این تکنولوژی بودند به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسید. خانمی که در یک شرکت سویسی-آمریکایی کار می‌کرد به غرفه ما آمد و نگاهی به دستگاه داشت، بعد از اینکه متوجه شد این دستگاه در ایران تولید شده به طرز عجیبی هیجان خود را بروز داد که هنوز در خاطرم هست.
حتی فراموش نمی‌کنم که تیمی از روسیه به منظور بررسی یک محصول دانش بنیان به ایران آمدند ما آن‌ها را به پل طبیعت برده بودیم. من دیدیم که به همه چیز با تعجب نگاه می‌کنند، وقتی از آن‌ها علت تعجبشان را پرسیدم با وجود اینکه ما با این کشور از نظر سیاسی مراودات نزدیک داریم؛ گفتند، ما فکر می‌کردیم در ایران، هر کسی دستش یک اسلحه دارد و هر کسی با اسلحه از خود دفاع می کند.
اما جمع بندی این قسمت این را نشان می‌دهد که ما در حوزه دانش و فن اوری نمایش خوبی از کشورمان نداشتیم و دنیا هم این شناخت را ندارد. در دنیا محصولات دانش بنیان هم همان قدر می‌تواند جذاب و پرسود باشد و به همان قدر هم سخت و چالش های بزرگی دارد.
دانش بنیان در ایران اگر نگویم که تنها راه حل است می‌توانم ادعا کنم که بخش بزرگی از راه حل اقتصادی در کشور ما است. اگر ما ۱۰ اولویت مدیریت اقتصادی برای بهبود وضعیت اقتصادی کشورمان داریم قطع به یقین اقتصاد دانش بنیان باید جزو سه اولویت اول ما باشد.
تنها حدود یک میلیارد دلار صادرات محصولات دانش بنیان داریم که این عدد با پتانسیل‌های که در کشور وجود دارد قابل مقایسه نیست
ایران ۱ درصد جمعیت دنیا را دارد در حالی که ۹ درصد منابع جهان در کشور ما است. از این منابع که در اختیار داریم که تقریبا هم تجدیدپذیر هستند، چند درصد از اینها تبدیل به فراورده می شود و تبدیل به محصولات دانش محور می‌گردد و صادر می‌شود و چند درصد آن به صورت خام فروشی صادرت می‌گردد؟
به طور کلی اگر اقتصاد ایران یک منجی داشته باشد ان منجی اقتصاد دانش بنیان است یا اقتصاد فن اوری محور.
*آیا واقعا از نظر دانش بنیان مزیت خاصی در دانش و محصولات ما وجود دارد؟
ما در کشورمان در بحث دانش بنیان مزیت نسبی داریم. به عنوان مثال خدمات فن و مهندسی در ایران خدمات ارزانی است شما می توانید یک فارق التحصل حوزه فنی مهندسی از یک دانشگاه درجه یک ایران را با حقوق های که در بهترین حالت بین۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان است را که حتی به ۷۰۰ دلار هم نمی‌رسد به کار بگیرید، اما مثل همین فرد را در کشورهای دیگر یا همین کشورهای همسایه با فرض اینکه این کیفیت دانشی و فنی آن فرد با فردی که در ایران است، حداقل ماهی ۵ هزار دلار حقوق دریافت می‌کند. باید اذعان کرد که از نظر علمی دانش آموختگان ما ستودنی هستند و دانشگاه های ما در سطح علمی خوبی قرار دارند.
این موضوع باعث می‌شود که شما یک محصول دانش بنیان را در ایران که یک قسمت آن هم خدمات فنی مهندس هست را ارزان‌تر تولید کنید، اما به دلایلی که گفته شده نسبت به محصولات ایرانی شناختی وجود ندارد.
ما در ایران می‌توانیم محصول دانش بنیان با کیفیت و ارزان قیمت تولید کنیم و این می تواند یک مزیت رقابتی کشور ما با سایر کشورهای تولید کننده محصولات دانش بنیان و خاص باشد این در حالی است که ما تنها حدود یک میلیارد دلار صادرات محصولات دانش بنیان داریم که این عدد با پتانسیل‌های که در کشور وجود دارد قابل مقایسه نیست.
ما در کشورمان در بحث دانش بنیان مزیت نسبی داریم. به عنوان مثال خدمات فن و مهندسی در ایران خدمات ارزانی است شما می توانید یک فارق التحصل حوزه فنی مهندسی از یک دانشگاه درجه یک ایران را با حقوق های که در بهترین حالت بین۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان است را که حتی به ۷۰۰ دلار هم نمی‌رسد به کار بگیرید
*در زمینه خدمات فنی مهندسی صادرات ما چقدر است؟
در بحث خدمات فنی مهندسی ما الان حدود ۲.۳ میلیارد دلار صادرات داریم. مسئولین کشور می‌توانند برای افزایش جذابیت سرمایه گذاری در اقتصاد دانش بنیان ایران از تمام ابزار های استفاده کنند. حتی با وجود تمام تحریم‌ها اگر یک سرمایه‌گذار ببنید که سرمایه‌گذاری در محصولات دانش بنیان ایران سود آور است ریسک آن را می‌پذیرید که در این کشور در حوزه دانش سرمایه‌گذاری کند.
وقتی یک سرمایه‌گذار خارجی چرتکه می اندازد و می‌بیند اگر من با طرف ایرانی که صاحب فلان دانش است وارد یک سرمایه‌گذاری مشترک بشوم منفعت زیادی کسب می‌کنم تا اینکه بخواهد یک مسئول نهایی را از چین یا جای دیگر وارد کند، به طور حتم حاضر هست با تمام ریسک‌ها در ایران سرمایه‌گذاری کند.
ما یکسری شاخص‌های افزایش جذابیت سرمایه گذاری در دنیا داریم که تعریف شده است، مثلا یکی از آن‌ها تضمین برای سرمایه سرمایه‌گذار است، به این معنا که اگر من صاحب یک فن اوری و تکنولوژی هستم و دولت هم بنده را غربال کرده و به من رتبه A دانش بنیان داده، این تضمین را بدهد اگر سرمایه‌گذاری حاضر به مشارکت در حوزه دانشی با شرکت دانش بنیان شد شما تا یک سقف یا حدود مثلا ۹۰ درصد سرمایه فرد را بیمه کند با این کار سرمایه‌گذار با خیال راحت تر سرمایه خود را وارد ایران می‌کند.
البته یک پیشنهاد به شرکت‌های دانش بنیان دارم اینکه در حوزه ای که کار می‌کنند، افراد با تجربه یا شرکت‌های سابقه دار را پیدا کنند و از آن‌ها الگو برداری کنند، مطمئنا آن‌ها روش‌هایی برای مذاکره و فروش محصولات دارند اینکه چه مدلی قرار داد می‌بنند چه مدلی سایت خود را به روز می‌کنند و چگونه مشتری یابی انجام می‌دهند.
نظر شما