بازار؛ گروه بین‌الملل: کره جنوبی و ایران از زمان برقراری روابط دیپلماتیک در سال ۱۹۶۲، به استثنای دهه ۱۹۸۰، روابطی عمدتا دوستانه برقرار کرده‌اند. با انقلاب ۱۹۷۹، ایران از موضع طرفدار آمریکا به موضع ضد آمریکایی تغییر جهت داد. در طول جنگ ایران و عراق از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ این کشور مورد حمایت کره شمالی قرار گرفت که منجر به افزایش اتحاد سیاسی و نظامی بین دو کشور شد. این امر منجر به روابط نامناسب با کره جنوبی شد که در سال ۱۹۸۱ سفیر خود در ایران را به کاردار تنزل داد.
کره جنوبی با بازگرداندن سفارت کامل در سال ۱۹۸۹، روابط دیپلماتیک خود را عادی کرد و منجر به تبادلات اقتصادی شدید شد. سفر پارک گئون های رئیس جمهور کره جنوبی به ایران در سال ۲۰۱۶ که اولین سفر از زمان برقراری روابط دیپلماتیک بود، یک رویداد تاریخی محسوب می‌شد. سیاست نگاه به شرق ایران نیز روابط با کره جنوبی را تقویت کرده و از همین روی بانک ملت در سئول تنها بانک ایرانی در شرق آسیا بود.
نماد دوستی کشورها در یک سری نام‌هاست؛ خیابان تهران تنها خیابانی است که در کره جنوبی به نام یک شهر خارجی نامگذاری شده است، همانطور که پارک سئول تنها پارک در ایران بوده که به نام یک شهر خارجی نامگذاری شده است. همچنین ایران مقصد اصلی صادرات سریال‌های کره است. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران درام‌های کره جنوبی جواهر در قصر را در سال ۲۰۰۷ و جومونگ در سال ۲۰۰۹ پخش کرد که به ترتیب به ۸۶ و ۶۰ درصد بیننده رسید. ال جی الکترونیکس، سونگ ایل گوک، رهبر جومونگ را به عنوان مدل تبلیغاتی انتخاب کرد و او را برای انجام فعالیت‌های بازاریابی موج کره‌ای به ایران دعوت کرد.
ایرانیان با فرهنگ کره‌ای احساس صمیمیت پیدا کرده‌اند. هر دو کشور آسیایی فرهنگ‌هایی مشترک دارند که برای خانواده ارزش قائل است و به بزرگ‌ترها احترام می‌گذارد. ایران نیز مانند کره جنوبی سابقه مقاومت در برابر مهاجمان را دارد. اما به دلیل چنین تجربیاتی، ایران تمایل دارد از کشورهای قدرتمند دوری کند.
در زمان جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، احتمال تغییر در روابط ایران و آمریکا وجود داشت. بایدن در دولت اوباما معاون رئیس جمهور بود که برجام را یکی از بزرگترین دستاوردهای دیپلماتیک خود می‌دانست. دولت ترامپ احتمالاً به عنوان راهی برای پاک کردن میراث اوباما عقب نشینی کرده است، بنابراین احیای آن برای بایدن یک اولویت خواهد بود. برجام بین ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و آلمان (۱+۵) در یک رویکرد مرحله‌ای نهایی شد. اگرچه دولت ترامپ به طور یکجانبه عقب نشینی کرد، سایر امضاکنندگان - بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین - مشتاق حفظ توافق هستند.
بازگرداندن این توافق مستلزم احترام به دیپلماسی چندجانبه است که اساس سیاست خارجی بایدن است و به بهبود روابط ایالات متحده با اروپا کمک خواهد کرد. بهبود روابط با ایران همچنین به ایالات متحده این امکان را می‌دهد که در بحبوحه تشدید رقابت آمریکا و چین، توجه دیپلماتیک خود را بر چین متمرکز کند.
تجارت دوجانبه قربانی سیاست
در سال ۲۰۱۸، دونالد ترامپ به طور یکجانبه ایالات متحده را از توافق هسته‌ای ایران (برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام) خارج و در نتیجه روابط آمریکا و ایران را متشنج کرد. اگرچه ایالات متحده آسیب نسبتاً محدودی از قطع روابط با ایران متحمل می‌شود، اما وضعیت برای کره جنوبی متفاوت است. کره جنوبی یکی از کشورهایی بوده که روابطش با ایران به دلیل تحریمهای آمریکا با تنش مواجه شده است. رویکردهای خصمانه مقامات کره ای و اظهارنظرهای نسنجیده آنها نیز یکی از دلایل تحت الشعاع قرار گرفتن روابط تجاری با ایران است. نمونه اخیر آن اظهارات خصمانه رئیس جمهور این کشور در امارات برای خوشنودی شرکای خلیج فارس بود.
ایران زمانی بزرگترین شریک تجاری کره جنوبی در خاورمیانه بود و در سال ۲۰۱۰ این دو کشور یک سیستم تسویه حساب مبتنی بر ارز کره جنوبی را ایجاد کردند تا از خطر تحریم معاملات دلار آمریکا جلوگیری کنند. این سیستم به ایران اجازه داد تا نفت خام را به کره جنوبی صادر و از درآمد حاصل از آن برای پرداخت هزینه واردات کره جنوبی استفاده کند. از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸، کره جنوبی سومین شریک بزرگ واردات ایران بود. اما در سال ۲۰۱۹ حساب تسویه حساب به دلیل تحریمهای آمریکا مسدود شد و صادرات کره جنوبی به ایران را با مشکل مواجه و ۷ میلیارد دلار پول نفت ایران را در بانک‌های کره جنوبی مسدود کرد.
دولت ایران بارها درخواست تحویل این وجوه را داده است، اما کره جنوبی بدون نقض تحریمهای آمریکا قادر به انجام این کار نیست. براساس آخرین داده‌ها، صادرات کره جنوبی به ایران ۸۸.۶ درصد کاهش یافت که بیشترین کاهش در بین ۲۰ واردکننده بزرگ ایران است.
پس از تحریمهای ایران، پالایشگاه‌های کره جنوبی در تلاش برای یافتن منابع جایگزین برای تامین میعانات گازی برای جایگزینی حجم قابل توجهی که قبلا از ایران وارد می‌شد، بودند. نفت فوق سبک مورد توجه پالایشگاه‌های کشور به عنوان ماده اولیه ضروری برای صنعت پتروشیمی است. هزینه پنهان جایگزینی میعانات گازی ایالات متحده کم نخواهد بود و سئول باید پالایشگاه‌های نفت محافظه کار خود را تشویق کند تا به روی منابع عرضه متنوع باز باشند.
وضعیت واردات نفت کره جنوبی
بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، در سال ۲۰۱۷، کره جنوبی تقریباً ۳ میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی وارد و این کشور را به پنجمین واردکننده بزرگ در جهان تبدیل کرد. کره جنوبی نیز ۲.۷ میلیون بشکه در روز نفت و سایر مایعات مصرف می‌کرد. سه پالایشگاه از ۱۰ پالایشگاه بزرگ نفت خام جهان در کره جنوبی واقع شده‌اند و این کشور را به یکی از بزرگترین صادرکنندگان فرآورده های نفتی آسیا تبدیل کرده است. به دلیل ظرفیت تولید نفت داخلی، کره جنوبی به شدت به عرضه نفت خاورمیانه وابسته بوده و این منطقه بیش از ۸۲ درصد از واردات نفت خام کره جنوبی در سال ۲۰۱۷ را به خود اختصاص داده است.
برای تبعیت از تحریمهای آمریکا، کره جنوبی حجم واردات نفت خام خود را تعدیل کند. واردات نفت خام از ایران از ۱۰ درصد در سال ۲۰۱۱ به ۴ درصد در سال ۲۰۱۵ کاهش یافت. واردات از دست رفته کره جنوبی از ایران با روسیه و تامین کنندگان خاورمیانه مانند عراق، قطر و امارات متحده عربی جایگزین شد. زمانی که تحریم‌ها علیه ایران در سال ۲۰۱۶ برداشته شد، کره جنوبی دوباره شروع به افزایش واردات محموله‌ها از ایران کرد. نفت خام و میعانات گازی ایران تا سال ۲۰۱۷ به ۱۲ درصد از واردات کره جنوبی بازگشت. اما سئول مجبور شد دوباره واردات خود از ایران را در نیمه اول سال ۲۰۱۸ کاهش دهد و چاره‌ای نداشت جز اینکه به دنبال منابع جایگزین میعانات جهانی به عنوان خوراک برای جداکننده‌های میعانات و صنعت پتروشیمی خود باشد.
در ماه مه ۲۰۱۹، ایالات متحده معافیت‌های تحریمی نفتی را برای کشورهایی - از جمله مشتریان اصلی در چین، هند، کره جنوبی و ژاپن - که با وجود ممنوعیت صادرات ایالات متحده اجازه خرید بشکه‌های ایران را داشتند، متوقف کرد. در نتیجه، صادرات نفت ایران از نزدیک به ۲ میلیون بشکه در روز در ماه مارس به شدت کاهش یافته و به ۰.۴ میلیون بشکه در روز رسید که بخش عمده‌ای از آن به سمت آسیا می رود.
قبل از اعمال تحریمهای آمریکا، کره جنوبی بزرگترین واردکننده میعانات گازی ایران بود. مشتریان آسیایی از میعانات گازی پارس جنوبی ایران به دلیل بازده غنی نفتا، ماده خامی که خوراک اصلی صنعت پتروشیمی است، علاقه‌مند هستند. علاوه بر این، خریداران کره جنوبی میعانات گازی ایران را به دلیل قیمت نسبتا ارزان‌تر آن بر میعانات قطری ترجیح داده‌اند. در سال ۲۰۱۸، کره جنوبی ۲۳ نوع میعانات گازی مختلف را از ۱۵ کشور به عنوان جایگزین‌های احتمالی برای میعانات گازی ایران با هزینه حدود ۹ میلیارد دلاری خریداری و آزمایش کرد.
بنا بر گزارش‌ها، ایالات متحده میعانات گازی خود را به کره جنوبی صادر کرد، زیرا سئول مجبور بود پالایشگاه‌های خود را که برای فرآوری گریدهای ایرانی ساخته شده‌اند، بازسازی کند. واردات نفت خام کره جنوبی از ایالات متحده در ماه آوریل ۲۰۱۸ یا افزایش پنج برابری به ۱.۴۵ میلیون تن رسید.
تحریمهای آمریکا علیه ایران کره جنوبی را در شرایط بسیار سختی قرار داد. در صورت تداوم وضعیت فعلی، تامین کنندگان نفت خام ایالات متحده که به آسیا صادر می‌کنند، تنها ذینفع تحریمهای ایران خواهند بود. با این وجود، کره جنوبی قصد داشت با اعزام یک واحد دریایی برای کمک به محافظت از نفتکش‌های در حال عبور از تنگه هرمز به نیروی دریایی تحت رهبری ایالات متحده در خاورمیانه بپیوندد. اما سئول باید بپرسد که آیا جایگزینی عرضه میعانات گازی ایران با عرضه آمریکا به اندازه کافی خوب است یا خیر.
همچنین تحولات در تنگه هرمز رویداد مهمی است که آینده روابط کره جنوبی و ایران را تعیین خواهد کرد. ساده‌ترین راه برای دستیابی به یک راه حل سریع به ایالات متحده بستگی دارد یعنی موضوع مسدود شدن وجوه ایران در کره جنوبی ارتباط نزدیکی با تحریمهای آمریکا علیه ایران دارد. سئول نیز در این زمینه متوسل به بهانه های واهی شده است و روابط با ایران را به دستورات امریکا گره زده است.
سخنان ناسنجیده رئیس جمهور کره جنوبی در امارات نیز که با هدف جلب رضایت شرکای خود در خلیج فارس صورت گرفت نیز باعث می شود تا بازارهای ایران به روی کره جنوبی باز نباشد. این سخنان حتی با واکنشهایی در داخل کره جنوبی نیز همراه بود.
ایران نیز در زمینه روابط تجاری با کره جنوبی، آلترناتیوهای خود را دارد و این کره است که متضرر اصلی به ویژه با برداشته شدن تحریمهای ایران است.
نظر شما