بازار؛ گروه بین الملل: تامین تسهیلات و حذف مقررات زائد و دست و پا گیر برای بازرگانان و سرمایه گذاران یکی از اهداف مهم موافقت نامه های تجاری است. امضاء موافقت نامه تعرفه ترجیحی و تشکیل منطقه آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اوراسیا توسعه روابط اقتصادی دو طرف را رقم زده است که به اعتقاد کارشناسان می تواند پلی برای تبدیل ایران به هاب منطقه ای و تقویت دالان تجاری شمال جنوب باشد که ایران در مسیر آن قرار گرفته است.
باور بر این است که پس از خاتمه جنگ سرد گرایش به منطقه گرایی دراقصی نقاط جهان رو به فزونی رفته است و در این میان آسیای مرکزی یک منطقه ژئواستراتژیک است کـه همـواره به سبب جذابیت های موقعیت سرزمینی و ژئواکونومیک در مرکز توجه کـشورهای مختلف بوده است. مشارکت اقتصادی ایران با این کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا که مشتمل بر قدرت های نوظهور اقتصادی هستند نوید بخش توسعه همکاری ها و مراودات اقتصادی ایران است خصوصا در شرایط کنونی که غرب و خصوصا آمریکا به دنبال افزایش فشارهای اقتصادی بر ایران و انزوای اقتصادی و سیاسی تهران هستند.
اتحادیه اورآسیا یک بلوک اقتصادی متشکل از ۵ کشور ارمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس است که با برخورداری از حدود ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت فعال، دارای یک هزار و ۹۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، رتبه اول در تولید نفت، رتبه دوم در تولید گاز و رتبه چهارم در تولید برق می باشد که یکی از پر رونق ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در جهان به شمار می‌آید.
حجم کلی تعاملات اقتصادی این بلوک با سایر کشورها حدود ۸۵۰ میلیارد دلار است که از این میزان سهم ۲.۵ میلیارد دلاری به صادرات ایران به اوراسیا تعلق میگیرد که عمدتا شامل میوه و خشکبار است. از سوی دیگر محصولات کشاورزی و غلات بیشترین حجم واردات ایران از این بلوک را به خود اختصاص داده اند. در حال حاضر ده ها کشور از جمله هند، تایوان، انونزی، کره جنوبی، مصر، چین و برخی کشورهای آمریکای لاتین نیز به دنبال عضویت در این اتحادیه هستند که خود حاکی از اهمیت این بلوک اقتصادی است.
بهار سال ۱۳۹۸ تجارت ترجیحی ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا با مصوبه مجلس وارد فاز اجرایی شد و در آبان همان سال موافقتنامه تجارت ترجیحی بین ایران و اتحادیه اروپا - آسیا (اوراسیا) به امضا رسید. بر اساس این موافقتنامه که از آبان‌ماه ۱۳۹۸ لازم الاجرا شد، ایران توانست به مدت ۲ سال توافقنامه موقت تعرفه با این اتحادیه امضا کند که براساس توافقنامه موقت تعرفه گمرکی ۸۶۲ قلم کالا برای تجار ایرانی و اوراسیا کاهش یافت.
ایران و اتحادیه اوراسیا برای واردات برخی کالاها برای یکدیگر امتیازات تعرفه‌ای قایل شده‌اند.در حال حاضر تجارت ایران با اوراسیا در چارچوب نظام تعرفه ترجیحی هست و ایران به اوراسیا ۴۰۰ قلم کالا و اوراسیا به ایران ۵۰۰ قلم کالا را تخفیف تعرفه‌ای داده‌اند. ایران و پنج عضو فعلی این بلوک اقتصادی چندین دور مذاکره برای برای پیوستن ایران به تجارت آزاد اورآسیا برگزار کرده اند و حالا امید قالیباف سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به تازگی اعلام کرده که از ۲۸ دی ماه موافقتنامه تجارت آزاد با اوراسیا امضا خواهد شد.
به صورت کلی میتوان گفت عضویت دراتحادیه اوراسیا، به نفع کشور است چرا که شرایط ایران برای ورود به اتحادیه‌ای تسهیل می‌شود که اولا این اتحادیه با مرکزیت روسیه است و مابقی نیز کشورهایی هستند که در منطقه اوراسیا واقع شدند و دوما ایران را برای یک رقابت همه جانبه آماده میکند زیرا ایران در حال حاضر عضو تشکیلات دیگری که در حوزه‌ی اقتصادی فعالیت های اینچنینی داشته باشد، نیست
در حال حاضر سهم مبادلات تجاری ایران با اوراسیا حدود ۵ میلیارد دلار است که امید می رود با نهایی شدن این موافقت نامه جهشی در این رقم صورت گیرد. به صورت کلی میتوان گفت عضویت در اتحادیه اوراسیا، به نفع کشور است چرا که شرایط ایران برای ورود به اتحادیه‌ای تسهیل می‌شود که اولا این اتحادیه با مرکزیت روسیه است و مابقی نیز کشورهایی هستند که در منطقه اوراسیا واقع شدند و دوما ایران را برای یک رقابت همه جانبه آماده میکند زیرا ایران در حال حاضر عضو تشکیلات دیگری که در حوزه‌ی اقتصادی فعالیت های اینچنینی داشته باشد، نیست و در نقطه مقابل اتحادیه ملل جنوب شرق آسیا (ASEAN ) یا اتحادیه اروپا هست که فعالیت های اقتصادی دارد اما ایران عضو آنها نیست.
واکاوی اهمیت تجارت آزاد با اوراسیا و عضویت ایران در اوراسیا برای ایران
این بلوک اقتصادی که هدف غایی تشکیل آن تشکیل فضای واحد اقتصادی، گسترش بازارهای مشترک، گسترش رقابت اصولی در بازار مشترک و سیاست های مشترک در کشاورزی، انرژی، فناوری و حمل و نقل بوده است، موجب بهره مندی بازرگانان ایرانی از تعرفه های ویژه تجاری با کشورهای عضو در آسیا خواهد شد که در نهایت سبب کاهش آسیب پذیری اقتصادی کشور در برابر تحریم های آمریکا است.
پیوستن ایران به این سازمان خصوصا در شرایط فعلی تحریم مسیری مطمئن برای خلاصی ایران از تنگناها و فشارهای ناشی از تحریم است خصوصا این که اعضای این اتحادیه سیاست دلار زدایی را در پیش گرفته اند که با توجه به مشکلات بانکی و نقل و انتقال پول برای ایران و روسیه که تحت تحریم های آمریکا هستند یک گزینه عالی به شمار می آید
پیوستن ایران به این سازمان خصوصا در شرایط فعلی تحریم مسیری مطمئن برای خلاصی ایران از تنگناها و فشارهای ناشی از تحریم است خصوصا این که اعضای اتحادیه این اتحادیه سیاست دلار زدایی را در پیش گرفته اند که با توجه به مشکلات بانکی و نقل و انتقال پول برای ایران و روسیه که تحت تحریم های آمریکا هستند یک گزینه عالی به شمار می آید.
در همین رابطه سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه اخیرا اعلام کرده است که دلار آمریکا ممکن است به زودی از آمار تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EEU) ناپدید شود، چرا که کشورهای عضو در حال کاهش استفاده از این ارز در تسویه حساب‌های متقابل هستند. این در حالی است که روسیه یکی از اعضای کلیدی اتحادیه اوراسیا در پی جنک اوکراین خود نیز هدف تحریم های آمریکا قرار گرفته و قطعا به دنبال سازوکاری برای حذف دلار از تبادلات مالی این سازمان است.
بر اساس معاهده اتحادیه اقتصادی اوراسیا، کشورهای عضو آن قصد دارند تا سال ۲۰۲۵ یک بازار مالی مشترک در بخش‌های بانکی، بیمه و سهام به‌همراه یک «نظام مالی فراملی» در قزاقستان مستقر کنند. با توجه به نارضایتی اعضای اتحادیه به‌ویژه روسیه از حاکمیت دلار در مبادلات بین‌المللی و مبادرت این کشور به ایجاد سوئیفت روسی، به‌نظر می‌رسد در سیاست‌های پولی بین‌المللی اعضای این اتحادیه با ایران هم‌سو و هم‌جهت هستند
بر اساس معاهده اتحادیه اقتصادی اوراسیا، کشورهای عضو آن قصد دارند تا سال ۲۰۲۵ یک بازار مالی مشترک در بخش‌های بانکی، بیمه و سهام به‌همراه یک «نظام مالی فراملی» در قزاقستان مستقر کنند. با توجه به نارضایتی اعضای اتحادیه به‌ویژه روسیه از حاکمیت دلار در مبادلات بین‌المللی و مبادرت این کشور به ایجاد سوئیفت روسی، به‌نظر می‌رسد در سیاست‌های پولی بین‌المللی اعضای این اتحادیه با ایران هم‌سو و هم‌جهت هستند.
از سوی دیگر دسترسی به یک بازار گسترده با قابلیت بالای جذب انواع کالاها و محصولات صادراتی ایرانی، گسترش و رونق صنعت گردشگری کشور و جذب گردشگرانی به دنبال استانداردهای بسیار بالا یا مراکز جاذبه توریستی بسیار ویژه نیستند نیز از مزایای پیوستن ایران به اوراسیا به شمار می رود. به عنوان مثال ارمنستان که علی رغم جمعیت پایین آن یکی از اعضای کلیدی این اتحادیه است که با ایران هم مرز است اما مرزهای دیگر آن با دو کشور جمهوری آذربایجان و ترکیه بسته است که خود این مساله ایجاد پتانسیل عظیمی برای ایران از نظر صادرات و گردشگری ایجاد میکند.
این تمایل برای پیوستن ایران به اوراسیا در طرف دیگر هم مشهود است. آندره اسلپنیوف، وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا که در حاشیه نشست اقتصادی اوراسیا در تاریخ ۲۶ خردادماه برگزار گردید، خواستار تسهیل زمینه انعقاد موافقت نامه تجارت آزاد ایران با این اتحادیه شده بود و پیشنهاد کرد تا علاوه بر همکاری مناطق آزاد صنعتی ایران با مناطق مشابه در کشورهای عضو این اتحادیه، در خصوص تولید مشترک کالاهای صنعتی نیز رایزنی‌ها آغاز گردد. پرواضح است اعضای این بلوک اقتصادی نوظهور نیز نگاهشان به ایران یک متحد استراتژیک با ظرفیت های عظیم اقتصادی است زیرا ایران دارای پتانسیل‌های وسیعی برای کمک به رشد اقتصادی و بازرگانی اعضای کنونی و آتی این اتحادیه دارا است.
اخیرا آنتون تستینوفسکی سرپرست گروه مذاکره‌کننده اتحادیه اقتصادی اوراسیا با ایران گفته است که با امضای توافقنامه تجارت آزاد تا حد زیادی از تعرفه‌های گمرکی دو طرف برای تجارت با یکدیگر حذف می‌شود و شاهد افزایش چشمگیر تجارت خواهیم بود. وی در ادامه گغته بود که این اتحادیه خواستار متنوع سازی مبادلات و افزایش تبادلات صنعتی در کنار محصولات کشاورزی است که بخش عمده تجارت دو طرف را تشکیل می دهد. به گفته وی طی سه سال اخیر حجم تجارت ایران با کشورهای عضو اوراسیا دو برابر شده است، اما هنوز هم تنوع مبادلات یکی از ضعف های جدی این تعاملات مالی و بازرگانی است.
توافق تجارت ترجیحی ایران و اوراسیا موجب رشد ۵۵ درصدی صادرات ایران به این اتحادیه شد؛ بنابراین در صورت نهایی شدن تجارت آزاد ایران و اوراسیا یک بازار ۷۰۰ میلیارد دلاری پیش روی صنعت و تولید ایران خواهد بود که میتوان از طریق آن تجارت را به نحو مطلوب گسترش داد
توافق تجارت ترجیحی ایران و اوراسیا موجب رشد ۵۵ درصدی صادرات ایران به این اتحادیه شد؛ بنابراین در صورت نهایی شدن تجارت آزاد ایران و اوراسیا یک بازار ۷۰۰ میلیارد دلاری پیش روی صنعت و تولید ایران خواهد بود که میتوان از طریق آن تجارت را به نحو مطلوب گسترش داد. استفاده از امتیازات گمرکی خاص یکی دیگر از مزایای همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که بر این اساس ایران قادر خواهد بود تـا حجـم صـادرات خـود را بـه مقصد ۵ کشور اوراسیایی تا چند برابر افزایش دهد.
افزون بر این موارد نباید از موقعیت استراتژیک ایران و استقرار آن در دو کریدور حیاتی شمال – جنوب و شرق به غرب غافل شد. ایران که در واقع در چهارراه ترانزیت جهان قرار دارد و به شاهراه های حمل و نقل بین المللی متصل است خودیکات اهمیت ویژه ای برای کشورهای محصور در خشکی عضو این بلوک اقتصادی دارد و میتواند مسیری امن و مطمئن برای ارسال کالاهای آن ها به اروپا و سایر نقاط جهان باشد.
البته تکمیل زیرساخت حمل و نقل از سوی ایران نیز برای افزایش حجم مبادلات تجاری با بلوک اقتصادی اوراسیا امری لازم و ضروری است. به عنوان مثال درمسیر حمل‌ونقل با روسیه یکی از شکاف‌ها متصل نبودن ۳۰ کیلومتر خط ریلی انزلی به آستاراست که در صورت اتصال این نقطه، خط ریلی ایران میتواند یک ناوگان بسیار قوی برای ارتباط با روسیه شود. از سوی دیگر تجهیز ناوگان دریای خزر به کانتینرهای یخچال دار نیز یکی دیگر از ضروریات است که در حال حاضر مغفول مانده است زیرا حجم عمده صادرات ایران به اعضای این اتحادیه شامل میوه و سبزیجات است که از طریق دریای خزر ارسال می شود و لذا نوسازی ناوگان حمل و نقل و تجهیز آن به کانتینرهای یخچال دار بسیار حایز اهمیت است.
نتیجه
در پایان باید گفت به اعتقاد کارشناسان، قرن ۲۱، قرن آسیا است و مرکز ثقل ثروت دنیا از «وال استریت» و «سیلیکون ولی» در حال انتقال به اطراف چین و هند است. اوراسیا نیز به سبب مجاورت با این دو کشور میتواند از این موهبت برخوردار شود. از آنجائیکه ایران و اوراسیا تنها مناطقی در جهان هستند که در مرکز تقاطع کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب قرار دارند، امید آن می‌رود که با امضای توافق تجارت آزاد میان ایران و این بلوک اقتصادی نوظهور زمینه برای رشد اقتصادی بیشتر ایران، خلاصی از بند و فشارهای تحریم آمریکا و گسترش نفوذ سیاسی و اقتصادی ایران در آسیای میانه هموار شود.
در واقع میتوان این گونه استدلال کرد که با توجه به شرایط و مشکلات اقتصادی کنونی در ایران این توافق فرصتی برای تقویت بنیه اقتصادی کشور از طریق صادرات کالاهای خود و در مرحله بعدی نفوذ سیاسی در بین کشورهای منطقه آسیای مرکزی است. علاوه‌بر انتفاع اقتصادی حاصل از امضای این موافقتنامه نباید ابعاد سیاسی و پیام سیاسی نزدیکی ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را برای غرب نادیده گرفت.
البته همان طور که پیش تر ذکر شد برای پیوستن ایران به این اتحادیه فراهم کردن الزامات و بسترهای توسعه تجارت، از جمله اجرایی کردن توافقات بانکی، گمرکی، بیمه‌ای، نمایشگاهی و نیز کمک به رفع موانع در حوزه حمل و نقل، بویژه تسریع در اتمام گذرگاه ریلی شمال-جنوب مورد اهمیت است.
نظر شما