تاکید بایدن و شی بر عدم درگیری دوجانبه، آیا نشست بالی سرآغاز اتمام جنگ سرد است؟

این دو رهبر در نشستی تاریخی که نخستین دیدار میان شی جی پینگ، رییس جمهوری چین و همتای آمریکایی وی جو بایدن از زمان روی کار آمدن بایدن است در حاشیه نشست گروه بیست در بالی اندونزی دیدار کردند. دو طرف این دیدار حساس بر همکاری در زمینه های بین المللی چون آب و هوا، امنیت غذایی و سلامت تاکید کرده اند.

جو بایدن در آستانه نخستین دیدار حضوری با همتای چینی خود اذعان کرده بود که هدف ایالات متحده جلوگیری از وقوع جنگ میان دو بازیگر است. بایدن همچنین تاکید کرده بود که دو کشور مسئولیت مشترک دارند تا نشان دهند که قادر به مدیریت اختلاف های خود هستند تا مانع از تبدیل تنش ها به درگیری تمام عیار شوند و راه حل هایی برای همکاری در خصوص موضوعات حساس که فورا باید با همکاری متقابل چین و آمریکا حل و فصل شوند، بیابند.

پیش از برگزاری این نشست تاریخی، شی جین پینگ بر اهمیت جهانی این دیدار در شرایط پرتنش فعلی تاکید کرده بود. به گفته رئیس جمهوری چین، در حال حاضر روابط دو کشور برای جهان بسیار با اهمیت است چرا که آنچه در جریان است تنها به منافع این دو بازیگر و ملت محدود نمی شود و رهبران دو کشور بزرگ باید مسیر درستی را برای روابط دو جانبه ترسیم کنند.

این دیدار در بحبوحه شرایط حساس و ویژه ای برگزار شد. شی پس از پایان کنگره اخیر حزب کمونیست هم اکنون دوره سوم ریاست جمهوری خود را آغاز کرده است و تبدیل به مائوی پرقدرت تر و بانفوذ تر چین شده است.

آیا نشست بالی مقدمه ای برای حل اختلافات گسترده و تنش های چین و آمریکا خواهد شد؟

این در حالی است که قطعا حل و فصل کامل اختلافات و درگیری های واشنگتن و پکن در جریان این دیدار یک روزه دور از انتظار است، اما مقام های آمریکایی بسیار امیدوار هستند که گفت و گو ها و رایزنی مستقیم میان رهبران دو کشور زمینه را برای پایان دادن به اختلاف های چین و آمریکا که می تواند وضعیت را از کنترل خارج کند، هموار نماید.

به عقیده برخی ناظران با توجه به شرایط فعلی و روابط پرتنش آمریکا و چین طی سالهای اخیر هرکدام از مانورها توسط طرفین می تواند دو بازیگر را درگیر جنگی تمام عیار و پرهزینه کند

برخی ناظران و کارشناسان امور بین الملل بر این عقیده هستند که جاه‌طلبی‌های اقتصادی و نظامی شاید بتواند در ظاهر مانع از رویارویی دو قدرت شوند، اما با توجه به شرایط فعلی و روابط پرتنش آمریکا و چین طی سالهای اخیر هرکدام از مانورها توسط طرفین می تواند دو بازیگر را درگیر جنگی تمام عیار و پرهزینه کند. از این رو بایدن و تیم همراش صراحتا اعلام کرده اند که خواهان خاتمه تنش ها و جلوگیری از وقوع نبردی تمام عیار هستند.

البته لازم به ذکر است که پیش از این نشست نیز برخی مقام های آمریکا مدعی شده بودند که هدف از دیدار بایدن و شی تعریف سقف و حدی برای روابط دوجانبه واشنگتن و پکن است. به عبارت دیگر روابط دوجانبه این دو بازیگر نمیتواند بیش از این گسترش یابد.

در شرایط کنونی آمریکا به دقت نظاره گر فعالیت های پکن در اطراف جزیره تایوان و آزمودن نیت شی جین پینگ است، البته چین تا به امروز گامی مبنی بر تمایلش نسبت به حمله نظامی به تایوان برنداشته است.

یکی از مقام های ارشد کاخ سفید پیش از این دیدار تاریخی گفته بود که رایزنی های میان دوطرف با هدف درک بهتر از اولویت های یکدیگر صورت گرفته است. البته پکن نیز تقریبا چنین پیام مشابهی را اعلام کرده است. سخنگوی وزارت خارجه چین روز دوشنبه اعلام کرد که این کشور امیدوار است که دو طرف بتوانند اختلاف های میان خود را به درستی مدیریت کرده، همکاری های دوجانبه سودمند را ترویج و از سوء تفاهم ها و محاسبه های نادرست جلوگیری کنند.

بلا شک نمیتوان انتظار بسیار بالایی از این دیدار صرف داشت خصوصا در شرایطی که رقابت و اختلاف نظر دو کشور بر سر مسایل مهمی چون تایوان، عملیات نظامی روسیه در اوکراین ، کره شمالی، انتقال فن آوری و شکل دهی به نظم جهانی جدی است.

به نظر می رسد که ترکیبی از اهرم های کنترل صادرات ایالات متحده به چین و حمایت ناتو از اوکراین پیش نمایشی از اقدامات واشنگتن برای مهار چین و جلوگیری از مالکیتش بر جزیره خودمختار تایوان به شمار می رود. ایوان میروس، استاد دانشگاه جورج تاون که زمانی به عنوان مشاور ارشد باراک اوباما، رییس جمهوری پیشین آمریکا در امور آسیا و اقیانوسیه فعالیت می کرد در این باره به نشریه نیویورک تایمز گفته است: نشست مشترک شی و بایدن به نوبه خود، نخستین نشست ابرقدرت ها در قاب نسخه جدید جنگ سرد ترسیم شده است، حال باید منتظر ماند و دید دو کشور قلاده های رقابت های نامحدود را رها خواهند کرد یا خیر؟

برخی مقام های رده پایین تر در پنتاگون مدعی شده اند که رهبران چین تمایل به اتحاد با آمریکا را دارند نه مشارکت سطحی . با این همه بایدن کماکان در این باره تردید دارد. شواهد حاکی از آن است که دیدار دو رهبر در کشوری بی طرف (اندونزی) حس جنگ سرد را یاداوری می کند؛ چرا که شواهد نشان می دهند که رهبران چین و آمریکا بیشتر به دنبال مدیریت درگیری های احتمالی هستند تا یافتن زمینه های مشترک برای همکاری. به اعتقاد این گروه، بی اعتمادی فزاینده حاکم حتی همکاری کوتاه مدت را هم شکننده جلوه خواهد داد.

این دیدار در حالی صورت گرفت که اخیرا بایدن و شی دیدگاه های کاملا متفاوتی درباره چگونگی رقابت آمریکا و چین درباره برتری نظامی، تکنولوژیکی و سیاسی عنوان کرده اند و این دیدار تاریخی آزمونی خواهند بود که نشان می دهد که آیا دو طرف می توانند این مارپیچ نزولی روابط را متوقف کنند؛ مسیری پرتنش که روابط دو بازیگر را به پایین ترین سطح خود از زمان ریاست ریچارد نیکسون، رئیس جمهوری پیشین آمریکا رسانده است.

مانور اخیر چین در تایوان و تلافی آمریکا با کاهش صادرات تراشه

این تغییر رویکرد در گفتار این دو بازیگر مهم بین المللی تنها چند ماه پس از رزمایش نظامی بی‌سابقه ای چین در اطراف تایوان صورت گرفته است. این رزمایش یک روز پس از سفر جنجالی نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایپه، انجام شد. در پی این رزمایش ۱۸ مسیر هوایی بین‌المللی این جزیره تحت تاثیر قرار گرفته و بیش از ۹۰۰ پرواز مجبور به تغییر مسیر شدند.

وزارت دفاع چین پیشتر در بیانیه‌ای اعلام کرده بود پکن در واکنش به سفر پلوسی به تایوان، رزمایش‌های مشترک هوایی و دریایی را در اطراف تایوان و مانورهای دوربرد با مهمات واقعی را در تنگه تایوان انجام خواهد داد. اما مقام‌های تایوان در پاسخ به این عملیات گفته بودند این رزمایش، ناقض قوانین سازمان ملل و حمله به حریم سرزمینی تایوان و چالشی مستقیم برای حمل‌ونقل آزاد هوایی و دریایی است.

البته آمریکا نیز به تلافی این رزمایش، توانایی چین برای تولید پیشرفته ترین تراشه های کامپیوتری جهت استفاده در تجهیزات نظامی جدید و رقابت در بخش هایی مانند هوش مصنوعی و محاسبات کاانتومی را ذیل کنترل های صادراتی اش کاهش داد.

چین با هدف تسلط بر صنعت جهان، در سال ۲۰۱۵ طرح بزرگی را با عنوان "ساخت چین ۲۰۲۵" ارایه کرد تا شرکت های چینی در ۱۰ صنعت پیشرو در جهان رقابت کنند. جاه طلبی های چین در زمینه فناوری به تهدیدی فزاینده برای تسلط آمریکا در این بخش تبدیل شده و دولت بایدن را در حالت تدافعی قرار داده است

هدف قراردادن شرکت های بزرگ چینی همچون هوآوی، از زمان دولت دونالد ترامپ، رییس جمهوری پیشین آمریکا شروع شد و دولت جو بایدن در ادامه این اقدامات، صادارات برخی از انواع تراشه را به چین محدود و قوانین فروش تراشه ها را تشدید کرده است.

چین با هدف تسلط بر صنعت جهان، در سال ۲۰۱۵ طرح بزرگی را با عنوان "ساخت چین ۲۰۲۵" ارایه کرد تا شرکت های چینی در ۱۰ صنعت پیشرو در جهان رقابت کنند. جاه طلبی های چین در زمینه فناوری به تهدیدی فزاینده برای تسلط آمریکا در این بخش تبدیل شده و دولت بایدن را در حالت تدافعی قرار داده است.

اگرچه توسعه تولید تراشه های پیشرفته یک چالش بزرگ برای چین خواهد بود، اما تلاش آمریکا برای مانع تراشی علیه مشتریان چینی، ضررهای زیادی به شرکت های غربی وارد خواهد کرد.

نتیجه

روابط آمریکا و چین خصوصا در زمینه های اقتصادی را می توان مناسباتی آونگی تعریف کرد چرا که ضربه هریک از این طرفین به اقتصاد جهانی می تواند باعث تحرک در بخش انتهایی و آن سوی مرزها یا به صورت برعکس شود.

اگرچه آمریکایی ها برای سال های متمادی چین را بعنوان یک "سهامدار مسوول" در منطقه شرق آسیا می دیده اند، اما طی چند سال اخیر به علت ترس از کاهش وزن راهبردی خود در این منطقه، سیاست محدودسازی در حوزه های اقتصاد سیاسی، ژئوپلیتیکی و تکنولوژیکی چین را در پیش گرفته اند و در پرتو چنین سیاسی، به دنبال دایمی سازی تصاعد بحران و تنش در منطقه شرق آسیا برای چین بوده اند.

در انتها این گونه به نظر می رسد که علاوه بر موضوعات راهبردی، ژئوپلیتیکی و اقتصاد سیاسی، تصمیم گیران آمریکایی از نظر روانشناسی سیاسی نیز ظهور و نفوذ چین را بر نمی تابند. نخبگان سیاسی آمریکا از نظر هنجاری و ارزشی تولید ثروت را حق انحصاری نظام لیبرالی و دموکراسی غربی می دانند و بازآفرینی نظم جدید از سوی چینی چالشی جدی برای نظم لیبرالی است . از نظر آمریکا، چین یک چالش چندوجهی راهبردی، روانی، اقتصادی و فن آوری خواهد بود که چنین شرایطی باعث شده تا در برهه های مختلف تنش و بحران در دوسوی گوی های آونگ به اوج خود برسد. حال باید منتظر بود و دید اظهارات رهبران این دو بازیگر مهم بین المللی در خصوص جلوگیری از درگیری و مساعی مسترک در امور بین المللی تا چه حد جامعه عمل به خود می پوشد.